Νίκος Παρασκευόπουλος: Ο μικρός στο δικαστήριο

Η εξάλειψη της εγκληματικότητας μέσω της πειθάρχησης των Εξαρχείων και της κατάργησης του “Νόμου Παρασκευόπουλου” ήταν ένα ηχηρό κυβερνητικό αφήγημα. Έχουν ακουστεί όμως κι άλλα πάμπολλα αφηγήματα για δίκες και εγκλήματα. Κάποια προσφεύγουν στη μυθοπλασία, κι όμως είναι πολύ πιο κοντά στην πραγματικότητα από όσο οι ψηφοθηρικές ρητορείες. Έμπνευση και ευκαιρία για τα παρακάτω μου προσέφερε η -συγκλονιστική κατά τη γνώμη μου- ταινία του Δημήτρη Κουτσιαμπασάκου Daniel 2016 που προβλήθηκε (και) στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης.

Να λοιπόν κι άλλες αφηγήσεις, με βάση παλιότερες εμπειρίες ευαίσθητων δικαστών, εισαγγελέων και επιμελητριών ανηλίκων.

Ο μικρός δικάζεται στο Δικαστήριο Ανηλίκων για κλοπή. Το ποινικό δικαστήριο μπορεί να του επιβάλει είτε «ανοικτά» μέτρα είτε εγκλεισμό. Εκείνος κάθεται στο σκαμνί και παίζει ένα παιχνίδι στο κινητό του. Μετά από δυο τρεις παρατηρήσεις η έμπειρη και υπομονετική δικαστής τον νουθετεί: «Παιδί μου εδώ θα κριθεί η ελευθερία σου. Δεν το καταλαβαίνεις, ν’ αφήσεις το κινητό σου;». Ο μικρός σηκώνει για δευτερόλεπτα το βλέμμα και απαντά βλοσυρός: «Χαζός είμαι, να χάσω;». Αρκετοί καταλαβαίνουν την πρόκληση, στο σκαμνί νιώθει δεν έχει τίποτε να χάσει.

Η επόμενη αφήγηση όχι από συγκεκριμένο περιστατικό, αλλά στερεότυπη. Το δικαστήριο ξέρει καλά πόσο βαρύς και «δίκοπο μαχαίρι» στην καλύτερη περίπτωση είναι για έναν ανήλικο ο εγκλεισμός. Θέλει να αποφύγει την επιβολή του, αλλά φυσιολογικός όρος είναι να υπάρχει μια οικογένεια, μια στέγη, αλλιώς ο μικρός μπορεί να χαθεί στις συμμορίες. Σε αρκετές περιπτώσεις όμως αυτός απαντά ότι έχει χάσει τους γονείς, ότι έφυγαν ταξίδι για λίγο και ακόμη δεν γύρισαν και δεν τους βρίσκει και άλλα σχετικά. «Ξέρουν τα παιδιά», εξομολογείται αργότερα σε επιστημονική συζήτηση η δικαστής, «αλλά κρύβουν τους γονείς που μπορεί να απειλούνται από απέλαση ή δίωξη. Ζυγίζει την ελευθερία των γονιών και την δική του, ο κάθε μικρός. Διαχειρίζεται. Χρειάζεται περισσότερο την οικογένεια κάπου να περιμένει, προτιμά το πέρασμά του από την φυλακή.».

Κάποιοι θεωρούν ότι σήμερα η παραβατικότητα των ανηλίκων είναι φαινόμενο πρωτόγνωρης έντασης, ή ότι όλοι οι δικαστικοί λειτουργοί μοιάζουν στη στάση τους. Η επόμενη αφήγηση αποτυπώνεται από βιβλίο γραμμένο το 1940 (Η. Μικρουλέα, Η παιδική εγκληματικότης εν Ελλάδι και αλλαχού, Θεσσαλονίκη 1940,σελ. 86-87)) και διαψεύδει και τα δύο.

«Εν θλιβερόν γεγονός μοι έκαμε βαθυτάτην εντύπωσιν με την άφιξίν μου εις Θεσσαλονίκην… πρόκειται περί των σμηνών των αλητοπαίδων, τα οποία είχον αποβεί τρομερά μάστιξ δια την Μακεδονικήν πρωτεύουσαν.

Εις όλα τα κέντρα της πόλεως, εις τας εισόδους των κινηματοθεάτρων, θεάτρων και λοιπών θεαμάτων και παντού όπου ελάμβανε χώραν οιαδήποτε κοσμική συγκέντρωσις, επέπιπτον κατά σμήνη οι μικροί αλήται, ρακένδυτοι, ρυπαροί, ελεεινοί την θέαν. Ταυτοχρόνως το μάτι των ζωηρό και αεικίνητο, ανίχνευε προς ανεύρεσιν οιουδήποτε αντικειμένου, το οποίον έσπευδον να κλέψουν. Όχι δε σπανίως, υποβοηθούντος του συνωστισμού, εβύθιζον το χέρι εις τα θυλάκια του ανυπόπτου κόσμου, ικανοποιούμενοι και με την κλοπήν και ενός μανδηλίου. Ασχέτως δε προς την οικτρότητα την οποίαν παρουσίαζε το θέαμα τούτο, όπερ απετέλει προσβολήν δια τον πολιτισμόν της δευτέρας πόλεως του Κράτους, ήταν απειράριθμα τα κρούσματα μικροκλοπών, λωποδυσιών και διαρρήξεων ακόμη, κατά προτίμησιν περιπτέρων, τα οποία εσημειούντο καθημερινώς με δράστας τους μικρούς αυτούς αλητόπαιδας»…

Ένα ακόμη αφήγημα για κάποιο μικρό παραβατικό διηγείται με την ταινία του ο Δ. Κουτσιαμπασάκος: Παρακολουθεί την πορεία του Daniel, σε ένα τόπο απόκοσμο στην ομορφιά ή στην ασχήμια του, προς τον παράδεισο μιας άδολης συντροφιάς. Μια πορεία που ο ανήλικος ξέρει πως μπορεί να μη βγάλει πουθενά ή να οδηγήσει αντί στον παράδεισο σε μια κόλαση. Ένα τρεχαλητό, με αποσκευή ένα σακίδιο γεμάτο παλιές αδικίες και με μια παράξενη αίσθηση αποστολής.

* Ο Νίκος Παρασκευόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ, πρώην υπουργός Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις