Νίκος Παρασκευόπουλος: Οι αδικίες του εξουσιαστή

Πριν δεκαπέντε ημέρες δημοσιεύθηκε στο NEWS 24/7 άρθρο μου με τίτλο «Οι γυναικοκτονίες του 2021». Οι απόψεις που υποστήριξα συζητήθηκαν με ένταση, σε άλλες όμως διαδικτυακές εφημερίδες και τόπους. Είχα τότε προσπαθήσει να δείξω ότι μια επιβάρυνση της ποινής της γυναικοκτονίας σε σχέση με την ισχύουσα για την ανθρωποκτονία γενικά είναι ανεδαφική. Αυτό, όχι μόνο επειδή (κακώς) η προβλεπόμενη ποινή των ισοβίων είναι πλέον μοναδική και επομένως μη διαβαθμίσιμη, αλλά και επειδή η μόνη νοούμενη βαρύτερη ποινή είναι η ανθρωπιστικά και πολιτιστικά εξοβελισμένη θανατική: Προς αποφυγήν, στον προοδευτικό κόσμο.

Την επάνοδο και εδώ στο θέμα υπαγορεύει η σταθερή πάντως εμφάνιση στο κοινωνικό πεδίο- της πρώτης ύλης των εξουσιαστικών εγκλημάτων: Πρόκειται για την διάπραξή τους στο πλαίσιο μιας κυριαρχικής σχέσης μεταξύ δράστη και θύματος. Κατά τεκμήριο το έγκλημα του άντρα κατά της γυναίκας γίνεται όντως από θέση ισχύος του πρώτου: Την προσδιορίζουν τα παραδοσιακά στερεότυπα και η σωματική δύναμη. Το ίδιο επίσης συμβαίνει και σε άλλες περιπτώσεις ανισοδυναμίας: μεταξύ εργοδοτών και εργαζομένων, αρτιμελών και εχόντων ειδικές ανάγκες, αστών και προσφύγων, οικονομικά ισχυρών αφενός και ανέργων ή αστέγων αφετέρου, πολιτικά ισχυρών που καταχρώνται τη θέση τους, κλπ.

Η ανάγκη εξήγησης και συσχετισμού της βαρύτερης ποινικής αντιμετώπισης αυτών των εγκλημάτων με τις αρχές ενός φιλελεύθερου ποινικού συστήματος βέβαια είναι πρόδηλη: η σοβαρή επιβάρυνση μιας ποινής προϋποθέτει να προϋπάρχει αντίστοιχο υπέρβαρο κινδύνων ή βλαβών από την πλευρά της άδικης πράξης. Αυτό το υπέρβαρο όμως στις παραπάνω περιπτώσεις ζυγίζεται. Ας σκεφθούμε μια σωματική βλάβη- προϊόν του ξυλοδαρμού ενός εργαζόμενου από τον εργοδότη του. Η βλάβη δεν περιορίζεται μόνο στο συγκεκριμένο σωματικό αποτύπωμα. Προσδιορίζει επίσης την καθημερινότητα και το μέλλον του εργαζόμενου σε βάθος χρόνου, λειτουργεί και ως απειλή και ψυχική πίεση. Είναι τόσο ευνόητο αυτό ώστε δεν χρειάζεται περισσότερη ανάλυση. Το άδικο της πράξης ενός εξουσιαστή είναι βαρύτερο.

Το ίδιο φυσικά ισχύει και για εγκλήματα στο πλαίσιο μιας ανισότιμης συντροφικής σχέσης, σε βάρος -κατά τεκμήριο- της γυναίκας. Σε αυτές τις περιπτώσεις τα αιτήματα του φεμινισμού για επιβάρυνση ποινών όταν το θύμα είναι γυναίκα μπορούν να θεμελιωθούν με βάση τις αρχές και τις αξίες του κράτους δικαίου. Απομένει στους ειδικούς να βρουν τον τρόπο της συνάρθρωσης μέσα στο σώμα- σύστημα της ποινικής νομοθεσίας (υπάρχουν οικείοι τόποι) μιας κατάλληλης ρυθμιστικής ρήτρας. Να υπάρξει έτσι σαφήνεια περιγραφής του λόγου επιβάρυνσης, να καλύπτονται εξίσου και αναλογικά όλες οι περιπτώσεις εξουσιαστικών εγκλημάτων και να διαβαθμίζονται οι ποινές χωρίς να καταπατώνται οι κατακτημένες εγγυήσεις του φιλελευθερισμού.

Το έργο αυτό είναι δύσκολο, αλλά εφικτό. Αρκεί να προηγηθεί διαβούλευση και μελέτη, ώστε να εκτιμηθεί το μέγεθος της ουσιαστικής ανάγκης και ο βαθμός κάλυψής της από την ισχύουσα ποινική νομοθεσία, καθώς και να επισημανθούν τα ενδεχόμενα κενά της. Δηλαδή, να γίνει προσεκτική δουλειά χωρίς τον εργαλειακό τιμωρητισμό και τις άμετρες αυστηροποιήσεις που επιχειρούνται σήμερα. Αλλιώς , όπως σωστά τονίζει ο Πρόεδρος της Ένωσης Ελλήνων Ποινικολόγων καθηγητής Η. Αναγνωστόπουλος (Novacriminalia 14, Δεκέμβριος 2021), η Ελλάδα δεν θα αργήσει να μετατραπεί σε μοναδική στην Ευρωπαϊκή Ένωση χώρα που θα αδυνατεί να διαχειριστεί ορθολογικά την εγκληματικότητα.

* Ο Νίκος Παρασκευόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ, πρώην υπουργός Δικαιοσύνης, Διαφάνειας και Ανθρώπινων Δικαιωμάτων.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις