Νίκος Παρασκευόπουλος: Το στέμμα, ο σκούφος και οι έκπληκτοι

Ο κόσμος αποκαλεί τους έκπληκτους συνήθως με την ωραία λέξη «πεφτοσυννεφάκηδες»: Ταιριάζει γάντι σε όσους απόρησαν με το μάκρος της ουράς των προσκυνητών στην κηδεία του Κωνσταντίνου Γκλύξμπουργκ. Πώς αλήθεια τόσο πολλοί άνθρωποι κοντά πενήντα χρόνια από τη στιγμή της έκπτωσής του από το βασιλικό αξίωμα, κινητοποιήθηκαν αψηφώντας την ορθοστασία; Πώς τόσοι άνθρωποι της καθημερινότητας, ηλικιωμένοι αλλά και νεότεροι, στην εποχή της προηγμένης τεχνολογίας, συντάσσονται με σκήπτρα και σύμβολα παρωχημένης εξουσίας;

Κάποιοι απορώντας καλόπιστα έφθασαν προς στιγμήν στην υπερβολή: Μήπως απειλείται το πολίτευμά μας, η προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία; Εννοείται ότι η υπερβολή δεν έχει διάρκεια, λήγει την ώρα των εκδηλώσεων της καθημερινότητας και το αργότερο την ώρα της κάλπης. Οι οπαδοί της βασιλείας στη χώρα μας άλλωστε αποτελούν μια σαφή μειοψηφία.

Άλλοι πάλι εισέφεραν στην κουβέντα εξηγήσεις της εποχής: Ο συστημικός Τύπος και ιδίως η τηλεόραση προανήγγειλαν και εντέλει κατασκεύασαν ένα υπερθέαμα, κάποιοι λειτουργοί της Εκκλησίας και της πολιτικής έσπευσαν πρόθυμοι να μπουν στο κάδρο, η «λάμψη» συνήρπασε κλπ.

Σωστά ως ένα βαθμό τα παραπάνω, αλλά ανεπαρκή. Πιστεύω ότι η γοητεία της βασιλείας έχει ένα μεγάλο ιστορικό βάθος, αντέχει στο χρόνο και ότι όπως τα απολιθώματα στηρίζεται σε πολλές στρώσεις.

Πίσω στα βασικά λοιπόν. Η Δημοκρατία σε βάθος χρόνου και σε πλάτος πέντε Ηπείρων είχε και έχει ως ιστορικό και λογικό αντίποδα την Ολιγαρχία. Η τελευταία κατά τη διάρκεια μακρόχρονων περιόδων της Ιστορίας, χωρίς να χάνει τις βασικές στοχεύσεις της, στηριζόταν – εναλλακτικά ή παράλληλα – σε δυο δυνατά εργαλεία: Στην εξουσία της καταγωγής («κοινού αίματος») και στην εξουσία του χρήματος. Στην πρώτη από τις δύο υποκατηγορίες εντάσσονται τόσο η ακροδεξιά όσο και η βασιλεία. Όμως, είναι σαφές ότι παρά την κοινή λογική βάση (Ολιγαρχία) δεν ταυτίζονται (προσπάθεια ανάλυσης στο βιβλίο μου Η Δημοκρατία. Βασικές έννοιες, 2020, έκδ. ΕΝΑ).

Πραγματικά: Η ακροδεξιά χαρακτηρίζεται από την προσήλωση στην αξία του κοινού αίματος, αλλά και από τη λατρεία της βίας – δήθεν πανάκειας. Όμως το κοινωνικό υπέδαφός της βασιλείας είναι πολύ ευρύτερο: Περιλαμβάνει επίσης όλους όσους, ακόμη κι αν δεν λατρεύουν τη βία, στηρίζουν την δική τους ταυτότητα, την τιμή και την περιουσία τους στην καταγωγή τους, ακόμη και την οικογενειακή. Μπορεί οι ίδιοι να πέτυχαν στη ζωή τους ή αντίθετα να έχασαν και να βρίσκονται στο περιθώριο, οι πιο πολλοί τους. Όλοι αυτοί στην προσωπικότητα ενός βασιλιά και μιας βασίλισσας αντικρύζουν ένα σύμβολο, φαντασιώνουν την αναγνώριση της δικής τους αξίας: Της ρίζας, της καταγωγής. Μικρογενάρχες, μικροπατριάρχες, δυνάμει σπουδαίοι και τρανοί, αυτοεπιβεβαιώνονται και ανταποδίδουν τιμές.

Το θέμα δεν είναι αστείο, συνδέεται με μια θεμελιακή αντίφαση, το είδος διχασμού που ο πολιτισμός μας κουβαλά στους αιώνες: Αναζητούμε παγκόσμια και άσβεστη αίγλη λόγω της αρχαιοελληνικής καταγωγής και κληρονομιάς μας. Αρκετοί εντωμεταξύ από όσους σήμερα περηφανεύονται για την ένδοξη καταγωγή μας χαντακώνουν σε μια σκοτεινή γωνιά του μυαλού τους τις δημοκρατικές λειτουργίες, όπως η ψήφος, η αντιπροσώπευση και ο διάλογος. Η μια σημαία μας είναι η καταγωγή, η άλλη η Δημοκρατία. Τί μας λαμπρύνει τελικά; Οι αξίες του κοινού αίματος από τη μια και της Δημοκρατίας από την άλλη δεν συμβιβάζονται, είναι αντίπαλες. Ο βασιλιάς φορά στέμμα, η Δημοκρατία το φτωχικό σκούφο της ελευθερίας. Ο κόσμος όλος όμως θαυμάζει την κληρονομιά μας, επειδή η Αρχαία Ελλάδα υπήρξε κοιτίδα των δημοκρατικών θεσμών.

Προς το παρόν δεν κινδυνεύουμε. Εκτός από τα όνειρα και τους εφιάλτες υπάρχει η πραγματικότητα. Οι δημοκράτες πολίτες στη χώρα μας είναι πολύ περισσότεροι και η Δημοκρατία κατοχυρωμένη στο Σύνταγμα. Το μέλλον όμως θα χρειαστεί παιδεία και αγώνες.

*Ο Νίκος Παρασκευόπουλος είναι ομότιμος καθηγητής του ΑΠΘ και πρώην υπουργός Δικαιοσύνης

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις