Ο Γερμανός Πρόεδρος στην Κύπρο: Ιστορική επίσκεψη με συμβολισμό και πολιτική ουσία

Πρόκειται για μια ιστορική επίσκεψη – για την Κύπρο, τη Γερμανία και τις διμερείς σχέσεις. Ο Frank-Walter Steinmeier είναι ο πρώτος αρχηγός κράτους της Γερμανίας που επισκέπτεται την Κυπριακή Δημοκρατία.

Δεν αποτελεί, όμως, την πρώτη επίσκεψη για τον Steinmeier προσωπικά: ως υπουργός Εξωτερικών κατά τη διάρκεια της καγκελαρίας της Angela Merkel, ο Steinmeier είχε ήδη επισκεφθεί το διχοτομημένο νησί το 2015. Τότε, όπως και τώρα, το μήνυμα της γερμανικής διπλωματίας ήταν το ίδιο: το Βερολίνο υποστηρίζει τις διεθνείς προσπάθειες για την εξεύρεση λύσης υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών.

Σε αντίθεση με σήμερα, τότε επικρατούσε αισιοδοξία ότι οι προσπάθειες του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε συμβιβασμό και στην επανένωση του νησιού. Με την αποτυχία της τελευταίας μεγάλης διαμεσολάβησης του ΟΗΕ το 2017, το Κυπριακό έφτασε και πάλι σε αδιέξοδο.

Η Τουρκία και η ελεγχόμενη από την Άγκυρα ηγεσία της τουρκοκυπριακής κοινότητας απορρίπτουν νέες συνομιλίες υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών. Στόχος της Άγκυρας είναι η διπλωματική αναγνώριση του “ψευδοκράτους” στο βόρειο τμήμα του νησιού, το οποίο αναγνωρίζεται μόνο από την Τουρκία. Θα ήταν μεγάλη επιτυχία για τη Λευκωσία αν η Άγκυρα εγκατέλειπε την αρνητική της στάση και οι Τουρκοκύπριοι επέστρεφαν στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

“Είναι καιρός να εργαστούμε με σθένος για την εξεύρεση λύσης στο Κυπριακό”, δήλωσε ο Γερμανός Πρόεδρος στη Λευκωσία. “Η Γερμανία είναι έτοιμη να στηρίξει τη διαπραγματευτική διαδικασία υπό την ηγεσία των Ηνωμένων Εθνών και να συμβάλει στην προώθηση μέτρων οικοδόμησης εμπιστοσύνης” πρόσθεσε ο κ. Steinmeier.

Η επίσκεψη του ανώτατου εκπροσώπου της Ομοσπονδιακής Δημοκρατίας της Γερμανίας ενέχει υψηλό συμβολισμό. Όπως κανένα άλλο γεγονός, τεκμηριώνει το αυξημένο ενδιαφέρον του Βερολίνου για την περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, η οποία έχει μετατραπεί όλο και περισσότερο σε εστία αστάθειας στην άμεση γειτονιά της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Για χρόνια, το Βερολίνο έχει διαδραματίσει καθοριστικό ρόλο ως διαμεσολαβητής μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, μερικές φορές παρασκηνιακά. Η παρούσα χαλάρωση των εντάσεων στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, η οποία κορυφώθηκε στη σύνοδο κορυφής της Αθήνας στις 7 Δεκεμβρίου, είναι αποτέλεσμα εν μέρει μιας διακριτικής και στοχευμένης διπλωματικής διαμεσολάβησης του Βερολίνου.

Οι Γερμανοί διπλωμάτες εκφράζονται επαινετικά για την αποκλιμάκωση της κατάστασης στο Αιγαίο. Ωστόσο, στο Βερολίνο γνωρίζουν ότι μία επίλυση των ελληνοτουρκικών διαφορών είναι αδύνατη χωρίς την επίλυση και του Κυπριακού. Υπό αυτό το πρίσμα, η Γερμανία έχει εντείνει την εμπλοκή της στην Κύπρο τα τελευταία χρόνια.

Η επίσκεψη του Γερμανού Προέδρου ακολουθεί μια σειρά διμερών συναντήσεων σε υψηλό και ανώτατο επίπεδο τα τελευταία δύο χρόνια. Στο διάστημα αυτό, δύο Πρόεδροι της Κυπριακής Δημοκρατίας επισκέφθηκαν τη Γερμανία – πρώτα ο Νίκος Αναστασιάδης και λίγο αργότερα ο διάδοχός του Νίκος Χριστοδουλίδης. Επιπλέον, δύο Κύπριοι υπουργοί Εξωτερικών ταξίδεψαν στο Βερολίνο σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Σε κάθε επίσκεψη από τις παραπάνω, η γερμανική κυβέρνηση επαναβεβαίωσε την υποστήριξή της σε μια λύση “στην οποία η Κύπρος θα γίνει ένα ομοσπονδιακό κράτος με δύο ζώνες και οι δύο κοινότητες θα εκπροσωπούνται στην ηγεσία αυτού του κράτους”, όπως το έθεσε ο Γερμανός καγκελάριος Όλαφ Σολτς. Το Βερολίνο απορρίπτει κατηγορηματικά μια λύση δύο κρατών για την Κύπρο, όπως επιδιώκει η Άγκυρα.

Για τον Πρόεδρο Χριστοδουλίδη, η επίσημη επίσκεψη του αρχηγού του γερμανικού κράτους αποτελεί διπλωματική επιτυχία. Ταυτόχρονα, η Λευκωσία γνωρίζει ότι το κλειδί για την πρόοδο στο Κυπριακό δεν βρίσκεται στο Βερολίνο – ούτε στις Βρυξέλλες – αλλά στο προεδρικό μέγαρο της Άγκυρας. “Το μήνυμά μας είναι ότι η λύση βρίσκεται στην Άγκυρα”, δήλωσε ο Κύπριος πρόεδρος σε κοινή συνέντευξη Τύπου με τον Γερμανό καλεσμένο του.

Η Λευκωσία αναμένει από το Βερολίνο να ασκήσει πίεση στην Άγκυρα ώστε οι Τούρκοι να κάνουν παραχωρήσεις στο Κυπριακό. Ως μέσο πίεσης θεωρείται η βελτίωση των σχέσεων της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Πρόκειται για έναν μοχλό που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει η Γερμανία σε συνεργασία με τους άλλους εταίρους της ΕΕ

Ο Γερμανός Πρόεδρος δεν πήγε στην Κύπρο με άδεια χέρια. Το Βερολίνο αποφάσισε ότι στο μέλλον 15 Γερμανοί αστυνομικοί θα σταθμεύουν στη νεκρή ζώνη που χωρίζει το νησί στο πλαίσιο της ΟΥΝΦΙΚΥΠ. Δεν θα είναι οι πρώτοι ένστολοι Γερμανοί στην Κύπρο. Μετά το ξέσπασμα του πολέμου στη Μέση Ανατολή, 1.000 στρατιώτες της Bundeswehr εγκαταστάθηκαν προσωρινά στην Κύπρο με αποστολή μια πιθανή εκκένωση Γερμανών πολιτών.

Ο κ. Steinmeier ευχαρίστησε την κυπριακή κυβέρνηση για την καλή συνεργασία χαρακτηρίζοντας την Κύπρο ως “άγκυρα σταθερότητας” για την Ευρώπη και τη Γερμανία στην ανατολική Μεσόγειο.

*Ο Δρ. Ρόναλντ Μαϊνάρντους είναι πολιτικός αναλυτής, σχολιαστής και Κύριος Ερευνητής του ΕΛΙΑΜΕΠ.