Ομιλία Παυλόπουλου σε επιστημονική ημερίδα της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής

Tην αξία του ανθρώπου ως θεμέλιο του ανθρωποκεντρικού χαρακτήρα του Συντάγματος και τις θεσμικές επιπτώσεις στο πεδίο της Βιοηθικής τόνισε ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας, Προκόπης Παυλόπουλος, κατά τη διάρκεια της ομιλίας του στην επιστημονική ημερίδα της Εθνικής Επιτροπής Βιοηθικής με θέμα «Ανθρώπινη αξία και εμπορευματοποίηση του σώματος. Η βιοηθική πρόκληση στον 21ο αιώνα».

Ο κ. Παυλόπουλος επισήμανε ότι κατά τη διάταξη του άρθρου 2 παρ. 1 του Συντάγματος, «ο σεβασμός και η προστασία της αξίας του ανθρώπου αποτελούν την πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας» και υπογράμμισε ότι πρόκειται για θεμελιώδη διάταξη του Συντάγματος, η οποία, θέτοντας τον άνθρωπο στο επίκεντρο του ρυθμιστικού του πεδίου -επέκεινα δε της όλης έννομης τάξης- καθιερώνει τον εν γένει ανθρωποκεντρικό του χαρακτήρα, με όλες τις εντεύθεν κανονιστικές και θεσμικές συνέπειες.

Όπως σημείωσε, η διάταξη του άρθρου 2 παρ. 1 του Συντάγματος ανάγει τον άνθρωπο σε υπέρτατη αξία για την έννομη τάξη, προσδίδοντας, και στο Σύνταγμα αλλά και σε αυτήν, έναν έντονα ανθρωποκεντρικό χαρακτήρα. Σε αυτό το πλαίσιο, οι διατάξεις της έννομης τάξης πρέπει να ερμηνεύονται κατά τρόπο σύμφωνο με το γράμμα και το πνεύμα της διάταξης του άρθρου 2 παρ. 1 του Συντάγματος, επιπλέον, δε, in dubio, πρέπει να επιλέγεται η ερμηνεία εκείνη, η οποία δεν θίγει την κατά το Σύνταγμα έννοια της αξίας του ανθρώπου.

Παράλληλα, ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας ανέφερε ότι η αξία του ανθρώπου, κατά τη διάταξη του άρθρου 2 παρ. 1 του Συντάγματος, είναι έννοια αυτονοήτως ευρύτερη εκείνης της αξιοπρέπειας, γεγονός το οποίο συνεπάγεται και το ότι ο θεσμικός «προστατευτικός μανδύας» της αξίας του ανθρώπου υπερκαλύπτει, κατά πολύ, το πεδίο της προσωπικότητας του ανθρώπου και των μέσων ελεύθερης ανάπτυξής της.

Επιπροσθέτως, τόνισε ότι «η συνταγματικώς κατοχυρωμένη αξία του ανθρώπου αφορά τον άνθρωπο ως βιολογικό οργανισμό, με νοημοσύνη και συνείδηση -και, κατά τούτο, τον διαφοροποιεί από άλλα έμβια όντα- και προστατεύει τη ζωή του, από τη σύλληψή του ως τον θάνατό του». Ακολούθως παρατήρησε ότι υπό τα ως άνω δεδομένα, η αξία του ανθρώπου, κατ’ άρθρο 2 παρ. 1 του Συντάγματος, παράγει έννομες συνέπειες, οι οποίες αφορούν, όπως διευκρίνισε:

Πρώτον, τον ίδιο τον φορέα της, με κυριότερη συνέπεια το ότι ναι μεν μπορεί να προστατεύεται μέσω αυτής και ν’ αναπτύσσει ελευθέρως την προσωπικότητά του, πλην όμως θεσμικώς δεν υφίσταται υπέρ αυτού δικαίωμα στη ζωή, γεγονός το οποίο αποκλείει, μεταξύ άλλων, δικαίωμα στην αυτοκτονία και στην ευθανασία.

Δεύτερον, την Πολιτεία, με κυριότερη συνέπεια το ότι αυτή πρέπει να σέβεται και να προστατεύει την αξία του ανθρώπου ως τον θάνατό του. Και μάλιστα, όχι μόνον αποφεύγοντας να τη θίξει αλλά και με θετικές ενέργειες, π.χ. λαμβάνοντας ιδιαίτερα μέτρα υπέρ των οικονομικώς ασθενέστερων βαρέως πασχόντων, ιδίως περί το τέλος της ζωής τους, ώστε ο θάνατός τους να επέλθει μόνο με φυσικό τρόπο και αξιοπρεπώς.

Τρίτον, των συνανθρώπων, με κυριότερες συνέπειες από τη μία πλευρά την απαγόρευση της συμμετοχής τους στην αυτοκτονία και στην ευθανασία και από την άλλη πλευρά τη συμμετοχή τους στη διαδικασία των μεταμοσχεύσεων μόνο υπό όρους γνήσιου ανθρωπισμού και ουσιαστικής αλληλεγγύης, κατ’ ουδένα δε τρόπο υπό όρους που οδηγούν σε πρακτικές εμπορευματοποίησης του ανθρώπινου σώματος.