Παπαδημούλης: Τα “απόνερα” των καταστροφών κινδυνεύουν να “πνίξουν” δημοσιονομικά την χώρα

Για τις χώρες με υψηλό και πολύ υψηλό δημόσιο χρέος, όπως η Ελλάδα, οι καθαρές πρωτογενείς δαπάνες είναι ένα καινούργιο μέτρο δημοσιονομικής συμμόρφωσης. Το μέτρο αυτό περιλαμβάνεται στην πρόταση της Κομισιόν για το νέο Σύμφωνο Σταθερότητας και δοκιμάζεται για πρώτη φορά μέσω των συστάσεών της για το 2024, οπότε παύει η ισχύς της γενικής ρήτρας διαφυγής. Ήδη, για την Ελλάδα, η Κομισιόν έχει βάλει πλαφόν 2,6% στην αύξηση των πρωτογενών δαπανών, κάτι που σημαίνει ότι θα κινείται αυστηρά στα 2,6-2,7 δισ. ευρώ στον τομέα των παροχών.

Το προσχέδιο προϋπολογισμού για το 2024 που θα πρέπει να καταθέσει η κυβέρνηση στη Βουλή και την Κομισιόν, σε λιγότερο από ένα μήνα, θα ενσωματώνει τα μέτρα που ήδη θεσμοθετήθηκαν με το πρώτο νομοσχέδιο της νέας κυβέρνησης και αφορούν στην υλοποίηση του 50% των προεκλογικών δεσμεύσεων της ΝΔ, καθαρού δημοσιονομικού κόστους 1,1 δισ. ευρώ. Αυτό σημαίνει ότι με τα μέτρα αυτά καλύπτεται ένα πολύ σημαντικό μέρος του περιθωρίου που δίνει η Κομισιόν για αύξηση των δημοσίων δαπανών.

Η ανάλυση βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους που δημοσίευσε τον περασμένο Μάιο η Κομισιόν, βασίζεται στην παραδοχή για συνεχή διαρθρωτικά πρωτογενή πλεονάσματα της τάξης του 2,1% του ΑΕΠ, ώστε το χρέος να υποχωρεί σταδιακά. Σύμφωνα με τους υπολογισμούς της Τράπεζας της Ελλάδος, για το 2024 αυτό σημαίνει πρωτογενές πλεόνασμα 2,3% του ΑΕΠ, σημείο από το οποίο η χώρα απέχει αρκετά, μιας και ουσιαστικά μιλάμε για στόχο υπερδιπλασιασμού του φετινού πλεονάσματος.

Η πίεση για επιστροφή στη δημοσιονομική πειθαρχία θα γίνει σαφέστερη και εντονότερη το προσεχές διάστημα, καθώς θα επανεκκινήσουν οι διαπραγματεύσεις για το νέο Σύμφωνο Σταθερότητας. Η Γερμανία και οι σύμμαχοί της αναμένεται να επανέλθει με απαιτήσεις για αυστηρότερους κανόνες αριθμητικής μείωσης του χρέους, έναντι των μεσοπρόθεσμων πλαισίων – συμφωνιών με τα κράτη-μέλη, που εισηγείται η Κομισιόν. Επιπλέον, με βάση τους νέους -υπό διαπραγμάτευση- κανόνες του Συμφώνου Σταθερότητας, πιθανότατα δεν θα υπάρχει το περιθώριο να χρησιμοποιεί η κυβέρνηση κατά βούληση τον όποιο δημοσιονομικό χώρο προκύψει, λόγω ευνοϊκής συγκυρίας, αλλά αυτός θα αξιοποιείται κατά βάση για τη μείωση του χρέους.

Ο περιορισμένος δημοσιονομικός χώρος λόγω των κυβερνητικών υποσχέσεων για πρωτογενή πλειονάσματα και για διασφάλιση της πτωτικής πορείας του χρέους τα επόμενα χρόνια, καθώς και η απόκτηση επενδυτικής βαθμίδας,  με τη προϋπόθεση της προσήλωσης στη δημοσιονομική πειθαρχία και στη μεταρρυθμιστική επιτάχυνση, κάνουν το φάντασμα της λιτότητας να πλανάται και πάλι πάνω από τη χώρα και να απειλεί τους πιο ευάλωτους, που αποτελούν τα 2/3 των πολιτών.

Την ήδη ασφυκτική κατάσταση έρχεται τώρα να επιβαρύνει ακόμη περισσότερο το δημοσιονομικό κόστος της αποκατάστασης των ζημιών που έχουν προκληθεί από τις καταστροφικές πυρκαγιές και πλημμύρες. Σύμφωνα με πρώτες εκτιμήσεις, το συνολικό κόστος θα ξεπεράσει τα 4 δισ. ευρώ. Στο πλαίσιο αυτό, αναμένεται η κατάθεση νέου συμπληρωματικού προϋπολογισμού ύψους 600 εκ. ευρώ για το 2023, ενώ, όπως αναμενόταν, τα μέτρα στήριξης των νοικοκυριών που ανακοινώθηκαν στη ΔΕΘ από τον Κ. Μητσοτάκη είναι σχεδόν ανύπαρκτα. Κάτι τέτοιο, θα έχει φυσικά ολέθριες συνέπειες στο μέσο ελληνικό νοικοκυριό, μιας και οι επιπτώσεις των πλημμυρών στην αγροτική παραγωγή θα εκτινάξουν ακόμη περισσότερο τις τιμές των τροφίμων.

Η ανικανότητα του ‘’επιτελικού κράτους’’ της ΝΔ να οχυρώσει αποτελεσματικά τη χώρα απέναντι στις συνέπειες της κλιματικής κρίσης και η πλήρης αδιαφάνεια σε ό,τι αφορά τον τρόπο αξιοποίησης των ευρωπαϊκών κονδυλίων που προορίζονται για μέτρα πολιτικής προστασίας, δασοπροστασίας και αντιπλημμυρικά έργα, απειλούν να εξαφανίσουν μεγάλο μέρος της όποιας οικονομικής προόδου είχε επιτευχθεί μέχρι σήμερα. Αξίζει να σημειωθεί ότι από το σύνολο των κονδυλίων του Ταμείου Ανάκαμψης, από το οποίο η κυβέρνηση Μητσοτάκη έχει λάβει ήδη πάνω από 11 δισ. ευρώ και πρόκειται να λάβει τα διπλάσια, μόνο το 2,2% έχει προβλεφθεί να κατανεμηθεί στη θωράκιση της οικονομίας και της κοινωνίας από φυσικές καταστροφές και στην αντιμετώπιση των συνεπειών τους. Μάλιστα, ενώ στο ελληνικό σχέδιο έχουν ενταχθεί το 2020 αντιπλημμυρικά έργα ύψους 117 εκ. ευρώ, μέχρι και τα μέσα του 2023 η απορρόφηση αυτών των κονδυλίων ήταν ένα ολοστρόγγυλο 0%!

Το αφήγημα που προωθούσε η κυβέρνηση Μητσοτάκη, ότι η «πολύ καλή απόδοση της οικονομίας αντισταθμίζει την καταστροφή από τις πυρκαγιές και τα καιρικά φαινόμενα» έχει καταρρεύσει. Η πραγματικότητα είναι ότι η ΝΔ παρέβλεψε τις προειδοποιήσεις της Κομισιόν για καθυστερήσεις στην υλοποίηση αντιπλημμυρικών έργων και παρέλειψε να πάρει τα απαιτούμενα μέτρα πρόληψης και προστασίας των πολιτών, με αποτέλεσμα τα «απόνερα» της κακοκαιρίας να κινδυνεύουν να «πνίξουν» δημοσιονομικά τη χώρα.

* Ο Δημήτρης Παπαδημούλης είναι Αντιπρόεδρος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και Επικεφαλής της Ευρωομάδας του ΣΥΡΙΖΑ – Προοδευτική Συμμαχία