Παύλος Γερουλάνος: Η κοινωνία απαιτεί ένα πολιτικό σύστημα που λογοδοτεί

Η τραγωδία των Τεμπών είναι ένα σημείο καμπής για την ελληνική κοινωνία. Είναι σπάνιες οι φορές, ένα γεγονός να εγγράφεται με ανεξίτηλο τρόπο στο συλλογικό υποσυνείδητο, να προκαλεί ταυτόχρονα, σε τόσους ανθρώπους, τόσα συναισθήματα.

Περνάμε όλοι από τις ίδιες ψυχολογικές φάσεις: οργή, αγανάκτηση, αυτομαστίγωμα, βαθιά θλίψη, παραίτηση. Μπορούμε να μετατρέψουμε αυτό το «βάρος ψυχής» σε μια δύναμη δημιουργίας; Μπορεί, η καμπή να μας κατευθύνει ώστε να μάθουμε από τα λάθη μας αλλά και από τους τομείς εκείνους που πηγαίνουν καλύτερα;

Για να γίνει αυτό, πρέπει το ίδιο το πολιτικό σύστημα να κάνει μια γερή, ουσιαστική, αυτοκριτική. Κοινά στοιχεία των πραγμάτων που οδεύουν σωστά είναι η συνεργασία, η συνέχεια και τα συστήματα ελέγχου της εξουσίας. Τα τελευταία χρόνια μπορεί κάποιος να αναγνωρίσει τέτοια χαρακτηριστικά σε τομείς όπως η άμυνα, η διπλωματία, η ψηφιοποίηση και ο τουρισμός. Διαχρονική συνεργασία και αλληλοέλεγχος πολιτικών, θεσμών και ιδιωτών, όπου εμπλέκονται, έχουν αρχίσει να έχουν ορατά αποτελέσματα.

Και τι συμβαίνει εκεί που τα πράγματα δεν πάνε καλά; Εκεί το πολιτικό σύστημα πρέπει να αντιμετωπίσει, όχι τις εκφάνσεις της παθογένειάς του (τις ρουσφετολογικές προσλήψεις, την παντελή έλλειψη σχεδιασμού και μέριμνας, τους ανεύθυνους Υπουργούς, τις καθυστερήσεις ακόμη και στα πιο βασικά), αλλά τις αιτίες. Και βασική αιτία δεν είναι άλλη από τη σχεδόν ολοκληρωτική απουσία ελέγχου της εξουσίας, την αποδυνάμωση θεσμικών και πολιτικών αντίβαρων στην αλαζονεία των εκάστοτε κυβερνώντων. Σε αυτό ακριβώς το κενό βλέπει κανείς την πηγή όλων των κυβερνητικών λαθών και εγκλημάτων, όπως τα Τέμπη.

Το παράδειγμα των Τεμπών είναι εδώ χαρακτηριστικό και συμπυκνώνει τραγικά τη διαπίστωση. Κοινοβουλευτικός έλεγχος, συστηματικά απαξιωμένος. Δημοσιογραφικός έλεγχος ανεπαρκής, με ελάχιστες φωτεινές εξαιρέσεις. Συνδικαλιστικές καταγγελίες, δαιμονοποιημένες. Ρυθμιστικές αρχές, υποστελεχωμένες και απονευρωμένες από αρμοδιότητες και δυνατότητα παρέμβασης. Όσοι δηλαδή μπορούσαν να προειδοποιήσουν για το κακό που έρχεται, στερήθηκαν τη δυνατότητα να το κάνουν.

Στις αναμφίβολες, λοιπόν, ευθύνες της Κυβέρνησης για την τραγωδία, στις καθυστερήσεις και παλινωδίες, οφείλουμε να αναδείξουμε την πιο σημαντική: πως συστηματικά επιδίωξε να συγκεντρώσει στα χέρια της όλο και περισσότερη εξουσία και να αποδυναμώσει ολοκληρωτικά οποιαδήποτε εστία αμφισβήτησης και ελέγχου. Μαγεμένη από τη συνθηματολογία της αριστείας, στέρησε από τον εαυτό της τη δυνατότητα της διόρθωσης. Νομοτελειακά, ακολούθησε η αλαζονεία. Δεν υπάρχει πιο συμβολική στιγμή, από τη θλιβερή κοινοβουλευτική παρουσία του αρμοδίου Υπουργού κ. Καραμανλή λίγες ημέρες πριν το ζοφερό δυστύχημα. «Θα έπρεπε να ντρέπεστε που αμφισβητείτε την ασφάλεια των σιδηροδρόμων». Σε ελεύθερη μετάφραση, θα έπρεπε να ντρέπεστε που μας αμφισβητείτε.

Η αλλεργία του πολιτικού συστήματος στον έλεγχο, δεν είναι σημερινή. Πρόσφατα, η δικαίωση του Ανδρέα Γεωργίου από το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων, ανέδειξε ότι όσοι τα βάζουν στην Ελλάδα με την ασύδοτη πολιτική εξουσία δεν μπορούν να ελπίζουν ούτε σε δίκαιη δίκη. Ο κ. Γεωργίου δικάστηκε στην Ελλάδα όχι διότι χρεοκόπησε τη χώρα αλλά διότι εφήρμοσε διαδικασίες ελέγχου της εξουσίας, στις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας. Δηλαδή, επειδή έκανε τη δουλειά του ελέγχοντας την Κυβέρνηση Καραμανλή. Για να αποδείξει η Νέα Δημοκρατία ότι δε μαθαίνει ποτέ, σχεδόν δέκα χρόνια μετά, στοχοποίησε έναν άλλο δημόσιο λειτουργό, τον κ. Ράμμο, για το θέμα των υποκλοπών. Ευτυχώς, οι «παραινέσεις» του κ. Ντογιάκου έχουν στην περίπτωση τού τελευταίου, μείνει μέχρι στιγμής τέτοιες. Η προσπάθεια αποφυγής κάθε ελέγχου και λογοδοσίας όμως παραμένει.

Είναι το ΠΑΣΟΚ άμοιρο ευθυνών για αυτή την νοσηρή νοοτροπία; Όπως κάθε κόμμα που φέρει μακρύ κυβερνητικό παρελθόν, όχι. Όμως, είναι το μόνο κόμμα που κατά τη διάρκεια της διακυβέρνησής του προσπάθησε να οδηγήσει την «καμπή» προς την πλευρά της ισονομίας: το ΑΣΕΠ, οι Ανεξάρτητες Αρχές, η Διαύγεια, η Ανεξάρτητη Εθνική Στατιστική Υπηρεσία είναι κάποιοι από τους μηχανισμούς «αυτοελέγχου» που έχει στη διάθεσή του το πολιτικό σύστημα για να εξυγιανθεί. Όλοι, ανεξαιρέτως, έχουν υλοποιηθεί από Κυβερνήσεις του ΠΑΣΟΚ. Είναι εύκολο να φανταστεί κανείς πού θα έφτανε η ασυδοσία της σημερινής κυβέρνησης, αν έλειπε π.χ. η Διαύγεια από την καθημερινότητά μας.

Το ΠΑΣΟΚ, με όπλο την εμπειρία αλλά και τον δυναμισμό που προσφέρει η υγιής απόσταση από την εξουσία, μπορεί να γίνει ο καταλύτης για τη μετάβαση που απαιτεί η εποχή μας. Μια μετάβαση, σε μια πολιτική κουλτούρα που ενθαρρύνει τη συνέχεια, τη συνεννόηση για τα βασικά, την εδραίωση ελέγχων ώστε η εξουσία να λογοδοτεί. Όπου αυτό έχει γίνει πράξη, εμείς οι Ελληνίδες και οι Έλληνες εκπλήσσουμε τους πάντες.

Η κουλτούρα αυτή, είναι εχέγγυο για τον τρόπο που οφείλουμε να πολιτευτούμε στο μέλλον και υπαγορεύει την ατζέντα που θα πρέπει να βάλουμε μπροστά. Η κοινωνία, ζητάει απεγνωσμένα τη διαβεβαίωση ότι η χώρα θα συνεχίσει να λειτουργεί, όχι «όπου βγει», αλλά με λογοδοσία, με δημοκρατικό έλεγχο, με ειλικρίνεια. Το σημείο καμπής που βρισκόμαστε, μας φέρνει όλους προ των ευθυνών μας. Οι εκλογές επίσης.

*O Παύλος Γερουλάνος είναι υποψήφιος βουλευτής του ΠΑΣΟΚ/ΚΙΝΑΛ στην Α’ Αθήνας