Πέντε “στιγμές” του Κώστα Σημίτη

Ο Κώστας Σημίτης είχε μακρά παράδοση, οικογενειακή και προσωπική, στην πολιτική. Πάντα στον αποκαλούμενο προοδευτικό χώρο.

Ο πατέρας του συμμετείχε ενεργά στην Εθνική Αντίσταση και είχε σημαντικό πόστο στη αποκαλούμενη «κυβέρνηση του βουνού» του ΕΑΜ. Το 1998, πρωθυπουργός ων, ο Κώστας Σημίτης συναντήθηκε στη Λαμία με τον παπά-Ανυπόμονο, ο οποίος απεικονίζεται σε ιστορική φωτογραφία μαζί με τον Άρη Βελουχιώτη και τον Γεώργιο Σημίτη(πατέρα) να μπαίνουν στην πόλη ως απελευθερωτές το 1944.

Ο ίδιος ο εκλιπών κινήθηκε πάντα στον ευρύτερο προοδευτικό χώρο. Το 1964 ήταν συνιδρυτής του προοδευτικού Ομίλου Παπαναστασίου.

Στη δικτατορία έβαζε βόμβες σε διάφορα σημεία της Αθήνας σε συνεργασία με τους φίλους και συναγωνιστές του Γεώργιο-Αλέξανδρο Μαγκάκη και Σάκη Καράγιωργα. Για να μη συλληφθεί έφυγε για τη Γερμανία, όπου οργανώθηκε στο ΠΑΚ του Ανδρέα Παπανδρέου, πρόδρομο του ΠΑΣΟΚ.

Ήταν ιδρυτικό μέλος του ΠΑΣΟΚ, «είμαι συνιδρυτής», συνήθιζε να λέει ο ίδιος.

Η πρώτη δύσκολη στιγμή του ήταν το 1979. Ως μέλος του Εκτελεστικού Γραφείου κυκλοφόρησε μια αφίσα με σύνθημα «όχι στην Ευρώπη των μονοπωλίων, ναι στην Ευρώπη των λαών». Το ΠΑΣΠΚ περνούσε τότε την αντι-ευρωπαϊκή φάση του και ο Σημίτης υποχρεώθηκε να παραιτηθεί.

Στις εκλογές του 1981 δεν συμπεριλήφθηκε στις λίστες του ΠΑΣΟΚ. Την επομένη της σαρωτικής νίκης του ΠΑΣΟΚ, ο Ανδρέας και μερικοί στενοί συνεργάτες του έφτιαχναν την πρώτη «κυβέρνηση της Αλλαγής». Όταν έφτασαν στο υπουργείο Γεωργίας-πολύ κρίσιμο για την εποχή λόγω των ευρωπαϊκών προγραμμάτων για την αγροτική οικονομία- δεν έβρισκαν πρόσωπο να το αναλάβει. Ο μύθος λέει ότι ο Αντώνης Λιβάνης, ο στενότερος συνεργάτης του Ανδρέα, είπε: «Έχουμε τον Σημίτη. Ξέρει τα ευρωπαϊκά καλά, ξέρει και τρεις γλώσσες». Ο Ανδρέας συμφώνησε αμέσως και ο Σημίτης έγινε(εξωκοινοβουλευτικός) υπουργός. Ήταν η αρχή τη κυβερνητικής σταδιοδρομίας του, έκτοτε η παρουσία του σε κυβερνητικές θέσεις ήταν σχεδόν μόνιμη.

Ο Σημίτης οικοδόμησε προφίλ χαμηλότονου και εργατικού υπουργού, ο οποίος όμως δεν δίσταζε να παραιτηθεί. Το έκανε δύο φορές. Το 1987 από υπουργός Εθνικής Οικονομίας, όταν ο Ανδρέας ανέτρεψε το πρόγραμμα σταθεροποίησης που ο ίδιος του είχε ζητήσει να εφαρμόσει μετά τις εκλογές του 1985. Παραιτήθηκε, επίσης, το 1995 από υπουργός Βιομηχανίας όταν ο Ανδρέας είπε στη ΔΕΘ ότι δεν ήταν ευχαριστημένος από την πολιτική για τα ναυπηγεία. Πολλοί συνεργάτες του τότε πρωθυπουργού και υψηλόβαθμα κομματικά στελέχη προσπάθησαν να μεταπείσουν τον Σημίτη, ώστε να ανακαλέσει την παραίτησή του, αλλά χωρίς αποτέλεσμα. Ίσως ήταν η στιγμή που τον έβαλε στο κάδρο της αρχηγίας και του άνοιξε ο δρόμο για την πρωθυπουργία.

Σίγουρα η πιο δραματική στιγμή της πρωθυπουργικής θητείας του Κώστα Σημίτη ήταν η κρίση στα Ίμια, τον Ιανουάριο του 1996 πριν καλά- καλά προλάβει να αναλάβει η κυβέρνησή του. Στη δραματική συνεδρίαση του ΚΥΣΕΑ, η οποία αποφάσισε την «απεμπλοκή», ο ίδιος εξοργίστηκε πολύ με τον τότε αρχηγό ΓΕΕΘΑ, ναύαρχο Λυμπέρη, επειδή δεν είχε καταφέρει να φυλάξει τη βραχονησίδα, ώστε να μην καταλάβουν οι Τούρκοι κομάντος. Μάλιστα, μια περιγραφή της εποχής, δια χειλέων Θόδωρου Πάγκαλου, έλεγε: «Έξαλλος ο Σημίτης, σηκώθηκε όρθιος, χτύπησε το χέρι του στο τραπέζι της συνεδρίασης, φωνάζοντας «γαμώ την παναγία σας, στρατηγέ» (σε άψογο πληθυντικό προς το ναύαρχο!).

Η διακυβέρνηση του Κώστα Σημίτη στιγματίστηκε από σκανδαλώδεις υποθέσεις, παρά τη γενική παραδοχή ότι ο ίδιος ήταν ανεπίληπτος, η προσωπική του ζωή ήταν μετρημένη και έξω μακριά από κάθε επίδειξη και πλουτισμό.

Ως πρωθυπουργός ο Σημίτης αρνιόταν να απομακρύνει υπουργούς για τους οποίους «βοούσε η πιάτσα» ότι στα υπουργεία τους η διαφθορά είχε φουντώσει. Χαρακτηριστικότερο παράδειγμα το υπουργείο Άμυνας, επικεφαλής του οποίου στην πρώτη κυβέρνηση Σημίτη ήταν ο Άκης Τσοχατζόπουλος. Οι φήμες οργίαζαν, ο Σημίτης δεχόταν εισηγήσεις να τον αντικαταστήσει, αλλά αρνιόταν. «Δεν θα διώξω έναν υπουργό με βάση φήμες», απαντούσε.

Επιπλέον, είχε και μια ιδιότυπη αντίληψη για τις σχέσεις με τα παλιά στελέχη του ΠΑΣΟΚ. Σε μια συνάντηση που είχα μαζί του στα τέλη της πρώτης τετραετίας του μου είχε πει: «Ο Τσοχατζόπουλος ήταν συνυποψήφιός μου για την αρχηγία, εκφράζει το μισό ΠΑΣΟΚ. Αν τον διώξω θα πουν ότι ο δεξιός Σημίτης έδιωξε τον αριστερό Τσοχατζόπουλο, για να κυριαρχήσει στο ΠΑΣΟΚ. Και αυτό δεν το θέλω». Στην παρατήρησή μου ότι δεν ήταν θέμα του κόμματος, αλλά της κυβέρνησης, στην οποία ο πρωθυπουργός έχει τον πρώτο και τελευταίο λόγο, απάντησε: «Θα τον αλλάξω σε κάποιον ανασχηματισμό».

Έτσι και έγινε. Τα σκάνδαλα στο υπουργείο Άμυνας οδήγησαν τον Τσοχατζόπουλο στη φυλακή. Δεν θα μάθουμε ποτέ αν ο Σημίτης μετάνιωσε για την τότε απόφασή του να αγνοήσει τις φήμες και να τις υποτάξει στην κακώς εννοούμενη συναδελφική αλληλεγγύη.

Ο Κώστας Σημίτης πρωταγωνίστησε επί μισό και πλέον αιώνα στη δημόσια ζωή της χώρας. Από πολλές θέσεις και από την κορυφαία, της πρωθυπουργίας. Ήταν «ο δεύτερος ιστορικός ηγέτης του ΠΑΣΟΚ», όπως είπε στον αποχαιρετισμό του ο Ευάγγελος Βενιζέλος.

Ο Σημίτης έγραψε ιστορία με τις πράξεις και τις παραλείψεις του στην ενεργό πολιτική. Δεν αδιαφόρησε για το έργο του, το υπερασπίστηκε με πολλά βιβλία του.

Τα υπόλοιπα είναι δουλειά των ιστορικών…