Συμφωνία Τουρκίας – Λιβύης: Η “παγίδα” της Άγκυρας με στόχο τη συνεκμετάλλευση

Η διπλωματική μάχη της Ελλάδας κατά της συμφωνίας Τουρκίας- Λιβύης μέσω ΟΗΕ και ΕΕ συνεχίζεται, ενώ συνεχίζονται όμως και οι τουρκικές προκλήσεις, με τον Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν να μιλά για κοινές έρευνες με τη Λιβύη στις περιοχές που ορίζει το περίφημο μνημόνιο και να απειλεί τη χώρα μας ότι θα πληρώσει για τις ενέργειες της.

Η Αθήνα με δύο επιστολές προς τον ΓΓ και το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ θέτει το ζήτημα της άκυρης και παράνομης συμφωνίας, ενώ στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων χθες στις Βρυξέλλες ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας ζήτησε την ρητή καταδίκη των συγκεκριμένων μνημονίων, τη δημιουργία πλαισίου κυρώσεων, εάν η Τουρκία και η κυβέρνηση της Τρίπολης δεν συμμορφωθούν και βεβαίως τη στήριξη της Ελλάδας και της Κύπρου. Ετοίμασε έτσι το έδαφος για τη Σύνοδο Κορυφής της Πέμπτης και της Παρασκευής, όπου θα ζητήσει την παρέμβαση των Ευρωπαίων εταίρων ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης. Ο κ.Δένδιας εν τω μεταξύ συγκαλεί σήμερα το μεσημέρι το Εθνικό Συμβούλιο Εξωτερικής Πολιτικής για να ενημερώσει τα κόμματα της αντιπολίτευσης με στόχο κοινή εθνική γραμμή.

Στο Συμβούλιο Εξωτερικών Υποθέσεων η χώρα μας έλαβε χθες στήριξη από τη Γαλλία, από την Ιταλία, από την Κύπρο, από την Ολλανδία. Ο Εμμανουέλ Μακρόν, ο οποίος στηρίζει την προσκείμενη στο στρατηγό Χαφτάρ αντιπολίτευση στη Λιβύη, αναμένεται να είναι ο πιο ένθερμος σύμμαχος της Ελλάδας στο ζήτημα αυτό στη Σύνοδο Κορυφής της ΕΕ, όπως ήταν και στη Σύνοδο το ΝΑΤΟ.

Και η Αθήνα εκ των πραγμάτων επιχειρεί να τορπιλίσει τη συμφωνία Τουρκίας- Λιβύης εστιάζοντας στο ότι η κυβέρνηση Σάρρατζ δεν έχει στην πραγματικότητα τη νομιμοποίηση να υπογράψει ένα τέτοιο μνημόνιο και στηρίζοντας τη λιβυκή αντιπολίτευση. Ο πρόεδρος της Βουλής της Λιβύης Aguila Saleh Eissa, που θα επισκεφθεί την Πέμπτη την Αθήνα, αποδομεί τη συμφωνία με την Τουρκία, με μια μακροσκελή επιστολή προς τον ΟΗΕ, την οποία η ελληνική πλευρά χρησιμοποιεί ως διπλωματικό επιχείρημα. Ενώ ο αρχηγός του Γενικού Επιτελείου Ναυτικού της Λιβύης, ναύαρχος Φαράζ αλ Μαχντάουι δήλωσε χθες: “Έχω διαταγή, άμα έρθουν τα καράβια έρευνας των Τούρκων, θα έχω μία λύση. Να τα βουλιάξω εγώ. Έχω διαταγή από τον κύριο Χαφτάρ”.

Το αυτί του Ερντογάν πάντως δε μοιάζει να ιδρώνει παρά την αμφισβήτηση της νομιμότητας τόσο της συμφωνίας αυτής καθεαυτής όσο και του δικαιώματος της κυβέρνησης Σάρρατζ να την υπογράψει. Και αυτό καθώς στόχος του διαπιστώνεται όλο και πιο ξεκάθαρα ότι είναι η δημιουργία τετελεσμένων με στόχο την συνεκμετάλλευση των ενεργειακών πηγών της Ανατολικής Μεσογείου, σέρνοντας την Ελλάδα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων με διπλωματικά ή στρατιωτικά μέσα. Ο Τούρκος πρόεδρος έδειξε ξεκάθαρα χθες ποιος είναι ο στόχος του, δηλώνοντας μετά τη συμφωνία με Λιβύη ότι Κύπρος, Αίγυπτος, Ελλάδα και Ισραήλ δεν μπορούν να σχηματίσουν τη γραμμή μεταφοράς φυσικού αερίου, χωρίς τη συναίνεση της Τουρκίας. Λέξη κλειδί, η “συναίνεση”.

Η Άγκυρα ξεκίνησε την τακτική αμφισβήτησης στο Αιγαίο από το 1973, όταν για πρώτη φορά έγινε γνωστή η ύπαρξη ενεργειακών κοιτασμάτων πέρα από αυτό της Θάσου, επισημαίνουν έμπειρα πολιτικά στελέχη. Τα τελευταία 46 χρόνια συνεχίζει σταθερά σε αυτή την πολιτική: Παλιότερα η διελκυστίνδα αφορούσε την υφαλοκρηπίδα, πλέον και την ΑΟΖ. Το ερώτημα όμως είναι: Γιατί η Τουρκία επιλέγει να κορυφώσει με τη συμφωνία με τη Λιβύη τις αμφισβητήσεις της τώρα; Θεωρεί το τουρκικό “βαθύ κράτος” πως αυτή είναι η πιο κατάλληλη στιγμή από πλευράς γεωπολιτικών και αμυντικών συσχετισμών;

Ο ρωσικός παράγων

Για την Τουρκία σε κάθε περίπτωση το timing μοιάζει ιδανικό, καθώς για πρώτη φορά νιώθει ασφαλής σε σχέση με το “ρωσικό κίνδυνο”, αφού Ερντογάν και Πούτιν τα “έχουν βρει”, επισημαίνουν έμπειρα πολιτικά στελέχη. Αυτός που φοβάται η Άγκυρα δεν είναι οι ΗΠΑ, στο στρατηγικό σχεδιασμό των οποίων για την περιοχή η σύμμαχος στο ΝΑΤΟ Τουρκία είναι απαραίτητη. Αλλά η Ρωσία, η μόνη χώρα της ευρύτερης περιοχής με την ισχύ να απειλήσει την Τουρκία. Υπενθυμίζεται εξάλλου ότι η περίφημη πολιτική των αγωγών του Κώστα Καραμανλή είχε και αυτό το στόχο: Τη συμμαχία Ελλάδας- Ρωσίας ώστε η Μόσχα να μην φλερτάρει με την Άγκυρα. Αν και βέβαια τα ανοίγματα στη Ρωσία δεν είχαν καθόλου ενθουσιάσει τότε τους Αμερικανούς…

Δεν είναι τυχαίο ότι ο Ερντογάν μιλώντας χθες στο TRT αναφέρθηκε στην πρόθεση του να συναντηθεί με το Βλαντιμίρ Πούτιν, λέγοντας χαρακτηριστικά “Δε θέλω ο Χαφτάρ να γεννήσει μία νέα Συρία στις σχέσεις με τη Ρωσία” και προαναγγέλλοντας ότι θα επικοινωνήσει τηλεφωνικά με το Ρώσο Πρόεδρο για το θέμα της συμφωνίας με τη Λιβύη. Υπενθυμίζεται ότι η Μόσχα στηρίζει την αντιπολίτευση του στρατηγού Χαφτάρ και έχει καταδικάσει τη συμφωνία Τουρκίας- Λιβύης. Ο “σουλτάνος” όμως φιλοδοξεί να ελιχθεί στο ζήτημα αυτό προκειμένου να μη διακινδυνεύσει τις ισορροπίες στις ρωσοτουρκικές σχέσεις.

Την ίδια στιγμή, το ΝΑΤΟ επισήμως τηρεί τη γνωστή στάση των ίσων αποστάσεων, παρότι στη Σύνοδο του Λονδίνου, ισχυρά κράτη μέλη άσκησαν έντονες πιέσεις στον Ερντογάν. Και οι ΗΠΑ δεν αποτελούν προβλέψιμο παράγοντα, καθώς μπαίνουν σε μία ιδιαίτερα τοξική μακρά προεκλογική περίοδο, με την παραπομπή του Ντόναλντ Τραμπ να περιπλέκει τα πράγματα.

Η “απαγορευμένη λέξη” συνεκμετάλλευση

Η “συνεκμετάλλευση” βεβαίως είναι μία λέξη την οποία καμία ελληνική κυβέρνηση δε μπορεί εύκολα να πει. Όχι διότι είναι κάτι αδιανόητη de jure, καθώς ένας ρεαλιστής δε θα είχε λόγο να μη συζητήσει μία συμφωνία που θα διασφάλιζε σε σημαντικό ποσοστό τα συμφέροντα της χώρας: Αλλά το θέμα είναι ακριβώς το ποσοστό. Συνεκμετάλλευση μπορεί να σημαίνει 80%-20%, μπορεί όμως να σημαίνει και 50%- 50% ή ακόμη και 20%- 80%. Το ζήτημα είναι κάτω υπό ποιες συνθήκες σύρεται κανείς σε μία τέτοια συζήτηση. Και ακόμη ότι δεν μπορεί να διασφαλιστεί πως ακόμη και να ερχόταν οι δύο χώρες σε μία συμφωνία, η απέναντι πλευρά δε θα την αμφισβητούσε διαρκώς επιδιώκοντας μεγαλύτερο μερίδιο.

Το πιο ανησυχητικό σημείο δε των χθεσινών δηλώσεων Ερντογάν είναι η απειλή πως οι ερευνητικές δραστηριότητες θα συνεχιστούν στην ανατολική Μεσόγειο. Διότι ενδέχεται να κρύβει τις προθέσεις της Άγκυρας να επιχειρήσει να δημιουργήσει τετελεσμένα όχι ξεκινώντας γεωτρήσεις, αλλά ξεκινώντας έρευνες και επιδιώκοντας ένα επεισόδιο που θα έσερνε την Ελλάδα στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.