Συμφωνία Τουρκίας- Λιβύης: “Μπλόκο” μέσω Χαφτάρ και λιβυκής Βουλής

Η συμφωνία Τουρκίας– Λιβύης, την οποία δεν έδωσε ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν στον Κυριάκο Μητσοτάκη την Τετάρτη, ούτε ο Λίβυος πρέσβης στο υπουργείο Εξωτερικών αν και είχε ζητηθεί, έφτασε πάντως σε ελληνικά χέρια την Πέμπτη, προτού δημοσιευθεί από το CNN Turk, μέσω τρίτης πηγής, που δεν είναι ούτε λιβυκή, ούτε τουρκική.

Από την πρώτη στιγμή η ελληνική πλευρά τόνισε ότι το περιεχόμενο του εν λόγω μνημονίου/συμφωνίας Τουρκίας-Λιβύης παραβιάζει κατάφωρα το διεθνές δίκαιο της θάλασσας και δεν παράγει έννομα αποτελέσματα. Επιπλέον, σημειώνουν διπλωματικές πηγές, προβλέπει ότι για να τεθεί σε ισχύ, πρέπει να ολοκληρωθούν οι εσωτερικές διαδικασίες που προβλέπονται στα συμβαλλόμενα μέρη. Στην Τουρκία η συμφωνία εγκρίθηκε από το Κοινοβούλιο την Πέμπτη.

Στην περίπτωση της Λιβύης όμως, προσέθεταν οι ίδιες πηγες, αυτό δεν μπορεί να συμβεί καθώς το διεθνώς αναγνωρισμένο Κοινοβούλιο της χώρας έχει επικρίνει σφοδρότατα την υπογραφή του κειμένου από την κυβέρνηση του Φαγές Αλ Σάρρατζ. Υπενθυμίζεται ειδικότερα ότι το διεθνώς αναγνωρισμένο Κοινοβούλιο της Λιβύης (Τομπρούκ), απέρριψε εξαρχής το μνημόνιο τονίζοντας ότι αποτελεί «κατάφωρη παραβίαση» της ασφάλειας και της κυριαρχίας της Λιβύης, καθώς και «απειλή για την ειρήνη και ασφάλεια στη Μεσόγειο». Πρόκειται δηλαδή για μία συμφωνία ουσιαστικά Τουρκίας- Σάρρατζ, όπως έλεγαν χαρακτηριστικά στην Αθήνα.

Μάλιστα η Αθήνα θα “παίξει” με την πλευρά του διοικητή του Εθνικού Λιβυκού Στρατού Χαλίφα Χαφτάρ, τον οποίο στηρίζει έναντι του Σάρρατζ και η Γαλλία. Εξ ου άλλωστε και η συμμαχία Ελλάδας- Γαλλίας στο ζήτημα και η ένθερμη στήριξη του Γάλλου προέδρου Εμμανουέλ Μακρόν στην Ελλάδα κατά τις δηλώσεις του μετά τη Σύνοδο του ΝΑΤΟ.

Σύμφωνα με πληροφορίες θα προσκληθεί στην Αθήνα ο αναπληρωτής πρωθυπουργός της Λιβύης, ενώ έχει ήδη προσκληθεί ο Πρόεδρος του Κοινοβουλίου της Λιβύης, οι οποίοι πρόσκεινται στον Στρατηγό Χαφτάρ. Ο Πρόεδρος της Λιβυκής Βουλής Αγκίλα Σάλεχ Ίσα Γκουαϊντέρ θα βρεθεί στην Αθήνα την Πέμπτη 12 Δεκεμβρίου κατόπιν πρόσκλησης του Προέδρου της Βουλής των Ελλήνων Κωνσταντίνου Τασούλα. Στην επίσκεψη του αναφέρθηκε μάλιστα ο πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης κατα την παρέμβαση του χθες στη Βουλή, ενώ υπογράμμισε ότι “η Τουρκία βάφτισε συμφωνία με τη Λιβύη ένα άκυρο έγγραφο” και χαρακτήρισε τη συμφωνία ανιστόρητη και αγεωγράφητη. 

Ο υπουργός Εξωτερικών Νίκος Δένδιας θα έχει επίσης σειρά συναντήσεων του με ομολόγους του από σημαντικές χώρες της περιοχής του Κόλπου, κατά τις οποίες θα θέσει το θέμα. Υπενθυμίζεται ότι στο πλευρό της Ελλάδας όσον αφορά στη συμφωνία Τουρκίας- Λιβύης έχει ταχθεί και το Ισραήλ.

Στόχος είναι η πλήρης απομόνωση της Τουρκίας σε διπλωματικό επίπεδο, με την ταυτόχρονη άσκηση πίεσης στην πλευρά της Λιβύης.

Το ιστορικό και το παρασκήνιο της συμφωνίας

Διπλωματικές πηγές τόνιζαν επίσης ότι: “Το ζήτημα συνεννόησης μεταξύ της Τουρκίας και της Λιβύης επί θεμάτων θαλασσίων ζωνών είναι κάτι το οποίο μας απασχολεί ήδη από τον Ιούλιο. Η ελληνική πλευρά δεν ξαφνιάστηκε και είχε κινητοποιηθεί άμεσα.”

Ο κ.Δένδιας είχε θέσει το ζήτημα ήδη στο πρώτο του ταξίδι στις Βρυξέλλες, όταν συναντήθηκε, στο περιθώριο του Συμβουλίου Υπουργών Εξωτερικών της ΕΕ τον Ιούλιο, με τους ομολόγους του της Ιταλίας και της Γαλλίας.

Τον περασμένο Σεπτέμβριο, στο περιθώριο της Γενικής Συνέλευσης των Ηνωμένων Εθνών, ο υπουργός Εξωτερικών συναντήθηκε με τον Λίβυο ομόλογό του, ο οποίος είχε τότε αναγνωρίσει ότι ένα τέτοιο μνημόνιο είναι προβληματικό και ότι δεν μπορεί να υπογραφεί. Εξ ου, και η αντίδραση της ελληνικής κυβέρνησης απέναντι στην διπλωματική εκπροσώπηση της Λιβύης. Υπενθυμίζεται ότι το υπουργείο Εξωτερικών είχε καλέσει τον Λίβυο πρέσβη να παραδώσει το κείμενο της συμφωνίας απειλώντας με απέλαση.

Στη συνάντηση του Σεπτεμβρίου με το Λίβυο ομόλογο του, ο κ.Δένδιας τον είχε προειδοποιήσει ότι κάθε σχετική σκέψη ή πρωτοβουλία θα ήταν τελείως εκτός πλαισίου διεθνούς δικαίου, δεν θα είχε κανένα αντίκρισμα, και θα είχε επιπτώσεις τόσο στις σχέσεις της συγκεκριμένης κυβέρνησης με την Ελλάδα, αλλά και με την ΕΕ.

Οι κινήσεις της Ελλάδας μετά την υπογραφή της συμφωνίας Τουρκίας- Λιβύης

Το θέμα της συμφωνίας Τουρκίας- Λιβύης έφερε στη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ την περασμένη Τρίτη και Τετάρτη, 4 και 5 Δεκεμβρίου ο πρωθυπουργός, Κυριάκος Μητσοτάκης. Ο πρωθυπουργός έθεσε το ζήτημα τόσο στο σύνολο των κρατών-μελών της Συμμαχίας κατά τη συνεδρίαση, όσο και στον γενικό γραμματέα του ΝΑΤΟ Γενς ΣΤόλτνεμπεργκ, αλλά και στον ίδιο τον πρόεδρο της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κατά τη συνάντησή τους. Σε όλες τις επαφές του ο κ.Μητσοτάκης υπογράμμισε ότι εν λόγω ενέργειες της Τουρκίας και της Λιβύης αντίκεινται πλήρως στη διεθνή νομιμότητα και θέτουν σε κίνδυνο τη σταθερότητα στην περιοχή.

Νωρίτερα, ο πρωθυπουργός είχε θέσει το ζήτημα τόσο στον Ιταλό Πρωθυπουργό Τζουζέπε Κόντε κατά τη συνάντησή τους στη Ρώμη στις 26 Νοεμβρίου, όσο και στον Πρόεδρο της Γαλλίας Εμμανουέλ Μακρόν κατά την τηλεφωνική τους συνομιλία στις 29 Νοεμβρίου.

Ο υπουργός Εξωτερικών ενημέρωσε διεξοδικά τον νέο Ύπατο Εκπρόσωπο της ΕΕ για θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και την Πολιτική Ασφαλείας, Josep Borrell, κατά τη συνάντησή τους στις Βρυξέλλες, το απόγευμα της Τρίτης 3 Δεκεμβρίου. Την αμέσως επόμενη ημέρα, υπήρξε η ξεκάθαρη τοποθέτηση της Ευρωπαϊκής Υπηρεσίας Εξωτερικής Δράσης (ΕΥΕΔ), με ρητή αναφορά στο διεθνώς αναγνωρισμένο δικαίωμα των νησιών σε θαλάσσιες ζώνες (υφαλοκρηπίδα και ΑΟΖ).

Nωρίτερα, η Μόνιμη Αντιπροσωπεία της Ελλάδος στην ΕΕ είχε άμεσα ενημερώσει την Ευρωπαϊκή Επιτροπή για την εξέλιξη της κατάστασης, ενώ ο Μόνιμος Αντιπρόσωπος της Ελλάδας έθεσε το ζήτημα και στο πλαίσιο του Coreper. Κατόπιν ενεργειών της ελληνικής πλευράς, διενεργήθηκαν διαβήματα της ΕΕ, τόσο σε Τρίπολη όσο και σε Άγκυρα.

Ο κ.Δένδιας επικοινώνησε τηλεφωνικά με τον ομόλογό του της Αιγύπτου, Σαμέχ Ελ-Σούκρι και στη συνέχεια επισκέφθηκε το Κάιρο (την 1η Δεκεμβρίου) και συναντήθηκε μαζί του. Διπλωματικές πηγές σημειώνουν την εξαρχής κατηγορηματική στάση που έλαβε επί του θέματος η Αίγυπτος.

Αντίστοιχη επικοινωνία υπήρξε και με τον Κύπριο ομόλογό του, Νίκο Χριστοδουλίδη και ακολούθησε αντίδραση της Κυπριακής Δημοκρατίας. Η Κύπρος μαλιστα την Πέμπτη προανήγγειλε προσφυγή στο διεθνές δικαστήριο της Χάγης με σκοπό την προστασία των κυριαρχικών δικαιωμάτων της χώρας έναντι των τουρκικών προκλήσεων και αμφισβητήσεων στην κυπριακή ΑΟΖ.

Από την ελληνική πλευρά έγιναν επιπλέον “οι δέουσες κινήσεις” προς ενημέρωση και ευαισθητοποίηση για την κρισιμότητα του ζητήματος σημαντικών χωρών, οι ΗΠΑ, η Ρωσία, η Κίνα και το Ισραήλ, μεταξύ άλλων. Διπλωματικές πηγές σημειώνουν τις αντίστοιχες θετικές για τις ελληνικές θέσεις δημόσιες τοποθετήσεις των υπουργείων Εξωτερικών των ΗΠΑ, της Ρωσίας και του Ισραήλ που επακολούθησαν.

Σε επίπεδο Ηνωμένων Εθνών, μεταξύ άλλων, η Ελληνίδα Μόνιμη Αντιπρόσωπος συναντήθηκε με τον Αναπληρωτή Γενικό Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών για Πολιτικές Υποθέσεις προκειμένου να ενημερώσει για την εξέλιξη και να παρουσιάσει τις ελληνικές θέσεις.

Ο υπουργός Εξωτερικών, έθεσε το ζήτημα τόσο στην ολομέλεια της 26ης Υπουργικής Συνόδου του ΟΑΣΕ στην οποία συμμετείχε την Πέμπτη και Παρασκευή, όσο και στο πλαίσιο διμερών επαφών με ομολόγους του από τα 57 κράτη-μέλη του Οργανισμού.

Υπενθυμίζεται εξάλλου ότι στις 28 Νοεμβρίου ο κ.Δένδιας κάλεσε τον Τούρκο Πρέσβη στην Αθήνα στο Υπουργείο Εξωτερικών προκειμένου να ζητήσει εξηγήσεις. Αντίστοιχα, εκλήθη στο υπουργείο Εξωτερικών στις 29 Νοεμβρίου και ο Λίβυος Πρέσβυς, από τον οποίο ζητήθηκε να γνωστοποιήσει το περιεχόμενο του μνημονίου άμεσα, με την απειλή απέλασής του. Και πράγματι χθες του δόθηκε προθεσμία δύο ημερών για να εγκαταλείψει τη χώρα. 

Ο κ.Δένδιας είχε ενημερώσει στις αρχές της εβδομάδας τηλεφωνικά τους εκπροσώπους των κοινοβουλευτικών κομμάτων προς ενημέρωσή τους για τις εξελίξεις, ενώ μετά τη συνάντηση Μητσοτάκη- Ερντογάν αποφασίστηκε σύγκληση του Εθνικού Συμβουλίου Εξωτερικής Πολιτικής στις αρχές της ερχόμενης εβδομάδας, πιθανόν την Τρίτη.–