Συνεργασία όχι περιχαράκωση

Του Στέφανου Παραστατίδη*

Το αποτέλεσμα των εκλογών στο Ηνωμένο Βασίλειο συνιστά χωρίς αμφιβολία βαριά ήττα της ανοιχτής κοινωνίας. Μία ακόμη, μετά το δημοψήφισμα του 2015, την εκλογή Τραμπ στις ΗΠΑ και την εκλογή πολλών δεξιών λαϊκιστών ανά την υφήλιο τα τελευταία χρόνια.

Η χώρα που ήταν η μήτρα του δυτικού κοινοβουλευτισμού, του ελεύθερου εμπορίου και των ανοιχτών οριζόντων κλείνεται πίσω στον εαυτό της. Κι όσο κι αν κάποιος προσπαθήσει να το αποδώσει κυρίως στον ιστορικό βρετανικό ευρωσκεπτικισμό η παραπάνω διάσταση παραμένει.

Ο ηγέτης των Εργατικών, Τζέρεμι Κόρμπιν, απέτυχε να ορίσει την ατζέντα των εκλογών και να την μετακινήσει στα προνομιακά για τον ίδιο θέματα του Εθνικού Συστήματος Υγείας (NHS), της εκπαίδευση και των ανισοτήτων. Ο Μπόρις Τζόνσον κατάφερε να μονοπωλήσει την προεκλογική αντιπαράθεση με το Brexit.

Ακόμη κι όταν κάποιος όμως αποτυγχάνει να ορίσει την ατζέντα, πρέπει τουλάχιστον να έχει μία ξεκάθαρη απάντηση στο κεντρικό ερώτημα, όπως κι αν αυτό τίθεται. Ο Κόρμπιν απέτυχε και εκεί. Οι πολίτες δεν κατάλαβαν ποτέ με έναν ευσύνοπτο τρόπο τι θα σήμαινε μια κυβέρνηση των Εργατικών για το Brexit. Έτσι ο Τζόνσον, αφού πέτυχε να θέσει την ατζέντα, κέρδισε και  τη δεύτερη μάχη με το καθαρό όσο και υπεραπλουστευτικό μήνυμά του (“Get Brexit done”).

Το ερώτημα της παραμονής του Ηνωμένου Βασιλείου στην ΕΕ έχει σαφή ιδεολογική βάση: είναι μια μάχη υπέρ της φιλελεύθερης δημοκρατίας, των αρχών του κράτους δικαίου, της ανοιχτής κοινωνίας και της πολυμερούς πολιτικής και οικονομικής συνεργασίας μέσα σε ένα διασυνδεδεμένο κόσμο. Είναι κυρίως μια μάχη υπέρ των αδυνάμων. Οι ανοιχτές κοινωνίες ήταν αυτές που υπερασπίστηκαν την ειρήνη, μείωσαν τις ανισότητες μεταξύ των χωρών, αύξησαν τα διαθέσιμα εισοδήματα και οδήγησαν σε κολοσσιαία επιτεύγματα στην υγεία και την επιστήμη προς όφελος των πολλών.

Ακόμη κι αν το εκλογικό αποτέλεσμα ήταν το ίδιο, αν ο Κόρμπιν είχε ταχθεί ευθέως υπέρ της παραμονής στην ΕΕ θα είχε υποστηρίξει ένα αίτημα με πολύ καθαρό προοδευτικό πρόσημο. Δεν είναι όλες οι ήττες ίδιες.

Πέρα απ’ τη Βρετανία, η μεγάλη εικόνα παραμένει. Η αντισυστημική και λαϊκιστική ρητορική, είτε αυτή αφορά στην ανάκτηση της εθνικής ταυτότητας και τον έλεγχο της μετανάστευσης εκ δεξιών είτε στην διάθεση για απομόνωση και οικονομικό έλεγχο εξ αριστερών, αποκτά προβάδισμα σε μία μεταβατική περίοδο που δημιουργεί ανασφάλεια και απουσία αισθήματος ανήκειν στους πολίτες. Κοινό αίτημα αυτής της ρητορικής παραμένει ο περισσότερος έλεγχος: από αυτονομιστικά μέχρι το Brexit και απ’ τον Τραμπ μέχρι ιδεολογικές θεωρήσεις που βλέπουν το κράτος ως όχημα ελέγχου εν είδει πατερούλη.

Η τεχνολογία έχει πάρει τα σκήπτρα από την πολιτική και μετασχηματίζει την οικονομία ραγδαία και ασυντόνιστα. Οι νέοι δισεκατομμυριούχοι μπορεί να μην είναι καν ενήλικοι˙ αρκεί μία ιδέα τους να γίνεται εφαρμογή και να εξυπηρετεί τους πολλούς σε έναν ανοιχτό διασυνδεδεμένο κόσμο. Η προστασία των πολιτών από τις νέες οικονομικές ανισότητες και την ανεργία που φέρουν οι νέες μορφές εργασίας δεν είναι πλέον εύκολη (ίσως ποτέ δεν ήταν) και απαιτεί ένα νέο εθνικό, μα κυρίως υπερεθνικό θεσμικό πλαίσιο, με δίχτυ προστασίας για όλους και ταυτόχρονη προσαρμογή στην εποχή της πληροφορίας, της επικοινωνίας, των νέων τεχνολογιών.

Οι απαντήσεις για ακόμη μία φορά δεν βρίσκονται στην περιχαράκωση αλλά στη συνεργασία. Αυτή μοιάζει να είναι η μεγάλη ιδεολογική μάχη των καιρών μας.

*Ο Στέφανος Παραστατίδης είναι υπεύθυνος οργανωτικού του Κινήματος Αλλαγής