Θα αντέξει ο Κυριάκος Μητσοτάκης; Οι εφτά πληγές της ΝΔ

Του Γ.Λακόπουλου

Οι μακαρίτες δεν είχαν τίποτε κοινό μεταξύ τους – εκτός από ένα: υπήρξαν αρχηγοί της αξιωματικής αντιπολίτευσης, αλλά δεν έγιναν πρωθυπουργοί. Ο Αβέρωφ δεν τα έβγαζε πέρα με τον Ανδρέα Παπανδρέου και τα παράτησε. Ο Εβερτ ξεκίνησε ως «μπουλντόζας», αλλά στην αναμέτρηση με τον Σημίτη τον κατάπιαν οι αδυναμίες του.

Θα είναι άραγε ο Κυριάκος Μητσοτάκης ο τρίτος στη σειρά με την ίδια τύχη και τον «επισκέπτονται» τα φαντάσματά τους; Η κοινή λογική λέει ότι με δημοσκοπήσεις που δείχνουν τη ΝΔ 10-12 μονάδες μπροστά, δεν υπάρχει φόβος. Κι όμως, ακριβώς αυτό είναι το πρόβλημα: ενώ οι δημοσκοπήσεις δίνουν τη ΝΔ μπροστά, όλοι και περισσότεροι στο εσωτερικό της απογοητεύονται με τον Κυριάκο. Κάποιοι θυμούνται αυτό που είπε κάποτε ο πατέρας του για τον Γ. Παπανδρέου: «δεν κάνει το παιδί».

 Στις νεοδημοκρατικές παρέες ο ενθουσιασμός εναλλάσσεται με τον προβληματισμό. Οι πιο έμπειροι ξέρουν ότι οι εκλογές δεν γίνονται με δημοσκοπήσεις, δημοσιεύματα εφημερίδων και τηλεοπτικές εκπομπές. Οι ψηφοφόροι επηρεάζονται από συμφραζόμενα της εκλογικής συγκυρίας και απαντούν στο δίλημμα που τίθεται λίγο πριν ανοίξουν οι κάλπες.

 Οι πολίτες ψηφίζουν με κριτήρια πολιτικά, ιστορικά, βιωματικά ακόμη και αισθητικά και οι εκλογές κρίνονται από το «αφήγημα» που θα παρουσιάσουν στο εκλογικό σώμα οι υποψήφιοι πρωθυπουργοί. Πολιτικοί που έφτασαν ως την κάλπη καβάλα στο άλογο, όταν άλλαξε η περιρρέουσα ατμόσφαιρα ή δεν απάντησαν σωστά στο δίλημμα, κυνηγούσαν τους δημοσκόπους να τους εξηγήσουν γιατί έχασαν. Στην πραγματικότητα απλώς δεν ήταν οι ίδιοι σε θέση να υποστηρίξουν ως το τέλος την παρουσία τους σε σχέση με τον αντίπαλό τους. Η πολιτική είναι ανταγωνιστική υπόθεση. Η Δεξιά απέναντι στην ευρύτερη Δημοκρατική Παράταξη. Ο Μητσοτάκης απέναντι στον Τσίπρα.

Στην περίπτωση του σημερινού προέδρου της ΝΔ τα πράγματα γίνονται όλο και πιο ασαφή, καθώς αναδεικνύεται διαρκώς μια αντίφαση: ενώ η δυσφορία της κοινής γνώμης από την περιοριστική πολιτική που ασκεί κατ’ ανάγκην η κυβέρνηση ανοίγει δρόμους που μπορούν να κατευθύνουν τους πολίτες προς την κάλπη της ΝΔ, η πολιτική διαχείριση από τον σημερινό επικεφαλής της και το ύφος της δημόσιας παρουσίας του τους κλείνει.

 Πριν κλείσει δυο χρόνια στην ηγεσία, υπάρχει ένας μακρύς κατάλογος προσωπικών αδυναμιών, κακών χειρισμών και άστοχων επιδιώξεων που κάνουν ακόμη και την παραδοσιακή κομματική βάση της ΝΔ να δυσπιστεί, όταν δεν δυσφορεί με την ηγεσία. Οι εφτά πληγές που αιμορραγούν στην αξιωματική αντιπολίτευση αυτή την περίοδο είναι ορατές διά γυμνού οφθαλμού.

Πρώτο. Αρχίζοντας από τις τελευταίες αποκαλύψεις, η σύζυγος του Κυριάκου Μητσοτάκη καταγράφηκε ως πρώην ιδιοκτήτρια offshore εταιρείας, με έδρα έναν από τους φορολογικούς παραδείσους. Εκ των πραγμάτων -και με βάση το είδος της πολιτικής αντιπαράθεσης που ο ίδιος έχει επιλέξει- αυτό τον φέρνει σε δύσκολη θέση. Αλλά οι χειρισμοί που έκανε το περιβάλλον του την επιδείνωσαν. Παρότι η οικογένεια Μητσοτάκη είχε χρόνο να ετοιμάσει την απάντησή της, καθώς ενημερώθηκε εγκαίρως -από το «Εθνος» και την 24MEDIA, που συνεργάζονται με το δημοσιογραφικό δίκτυο που έκανε την έρευνα και τις αποκαλύψεις για τα Paradise Papers- στην πράξη έχασαν τον έλεγχο.

Ο ίδιος ο Κυριάκος Μητσοτάκης έκανε τέσσερις μέρες να μιλήσει και τελικά δεν τοποθετήθηκε στο κεντρικό θέμα που προκύπτει από αυτές τις αποκαλύψεις: την απόθεση μεγάλων ποσών σε προορισμούς που εξασφαλίζουν μυστικότητα, ελάχιστη φορολόγηση και αδιαφάνεια. Με διαχειριστές τις εταιρείες στις οποίες απευθύνονται και όσοι διακινούν βρώμικο χρήμα από εγκλήματα και απάτες. Σε ολόκληρο τον δυτικό κόσμο αυτό είναι σκάνδαλο. Αναδεικνύεται ως μείζον πρόβλημα και ζητείται έλεγχος. Η Ελλάδα συμπαρατάσσεται με δηλώσεις του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα. Αλλά ο Κυριάκος Μητσοτάκης δεν πήρε θέση. Αντίθετα ανέθεσε στη ΝΔ να υπερασπιστεί την… εταιρεία της συζύγου του. Και επιτέθηκε στην κυβέρνηση, παρότι δεν προέρχονται από αυτήν οι αποκαλύψεις.

Αυτή η στάση καταγράφηκε ως αδυναμία να κατανοήσει το πρόβλημα και να το διαχειριστεί πολιτικά. Αλλά ταυτόχρονα δημιούργησε και την  αίσθηση προσωπικών δυσχερειών που εκθέτουν συνολικά τη ΝΔ.

Δεύτερο. Η ίδια αίσθηση αδυναμίας χειρισμών είχε δημιουργηθεί προηγουμένως με τον τρόπο που αντιμετώπισε το θέμα με τον γραμματέα της ΝΔ Λευτέρη Αυγενάκη. Η συζήτηση για την εγκληματικότητα που προκάλεσε ο ίδιος εξελίχθηκε σε μπούμερανγκ. Διολίσθησε σε ακραίες αντιλήψεις με ανάρμοστη ρητορική και κατέληξε απολογούμενος. Οχι μόνο για τον γραμματέα, αλλά και για μαρτυρικές καταθέσεις στη δίκη της Siemens που τον αφορούν.

Η αξιοπρεπής αποχώρηση του πρώην πρωθυπουργού Κ. Καραμανλή ήταν ευθεία προειδοποίηση: η εκτροπή από το πλαίσιο των συμβολισμών της παράταξης -καθώς η ομιλία Μητσοτάκη ενσωμάτωσε ακραίες απόψεις, ευτελή επιχειρήματα και ανεπίτρεπτες νύξεις- αγγίζει το «σημείο βρασμού» του «ιστορικού καραμανλισμού». Αντίστοιχη δυσχέρεια χειρισμών είχε καταλογιστεί έσωθεν και στην υπόθεση του νομοσχεδίου για την ταυτότητα φύλου, στην οποία εμφανίσθηκε να σύρεται στην απόρριψη από τον Αδωνι Γεωργιάδη.

Τρίτο. Ο αντιπρόεδρος του κόμματος είναι αυτή την περίοδο από μόνος του πρόβλημα για τη ΝΔ και προσωπικά για τον Κυριάκο Μητσοτάκη. Για να περιορίσει το πεδίο δράσης του, του πήρε την αρμοδιότητα για το υπουργείο Αμυνας. Αλλά το αποτέλεσμα ήταν δυσμενέστερο. Προκάλεσε τη δυσφορία του Γεωργιάδη – που συμπεριφέρεται πλέον ως «εκλεκτός της βάσης» και έφτασε στο σημείο να αποχωρήσει επιδεικτικά σε εκδήλωση του Ελληνογερμανικού Επιμελητηρίου όταν ανέβηκε στο βήμα ο Κυριάκος Μητσοτάκης.

Ταυτόχρονα ενεργοποίησε και τον Αντώνη Σαμαρά, με εμφανείς αντιηγετικές διαθέσεις. Του αποδίδουν ότι εκλαμβάνει την αποψίλωση του Γεωργιάδη ως κίνηση εναντίον του και κατά των πολιτικών του θέσεων. Αυτό τουλάχιστον διάβασαν οι μυημένοι στο άρθρο του στην «Καθημερινή» – στο οποίο απέφυγε να αναφερθεί στον σημερινό πρόεδρο του κόμματος.

Τέταρτο. Η κινητικότητα στον άξονα Γεωργιάδη – Σαμαρά ανέδειξε αιφνιδίως ένα μείζον εσωκομματικό πρόβλημα που αφορά την ιδεολογική ταυτότητα της ΝΔ. Πολλοί καταλογίζουν ευθέως στον πρόεδρο του κόμματος ότι ανέχεται -αν δεν προωθεί- την απομάκρυνση από το ιδρυτικό πλαίσιο. Ενσωματώνει όχι μόνο ιδέες και πρακτικές, αλλά και τη ρητορική προσώπων που νοθεύουν τις παρακαταθήκες του Κωνσταντίνου Καραμανλή.

 Αυτά τα πρόσωπα δρούσαν ως στελέχη του Γ. Καρατζαφέρη στο πλαίσιο του ΛΑΟΣ, όταν και είχε χαρακτηρισθεί από τον νεότερο Καραμανλή ως «άκρα». Το πρόβλημα της επαπειλούμενης ιδεολογικής αλλοίωσης  αναδείχθηκε και με τις παρεμβάσεις του Β. Μεϊμαράκη και του Απ. Τζιτζικώστα – που θεωρήθηκαν τροχιοδεικτικές βολές. Δεν στάθηκαν πάντως ικανές να αναχαιτίσουν τον Γεωργιάδη, που προβάλλει τη δίκη του εκδοχή για τη «δεξιά» ΝΔ.

Τέταρτο. Οι ιδεολογικές τριβές φέρνουν στην επιφάνεια -όταν δεν προκαλούν κιόλας- καχυποψία για τους χειρισμούς του Κυριάκου Μητσοτάκη και στο εσωκομματικό πεδίο, ειδικά εν όψει της κατάρτισης των ψηφοδελτίων. Πολλοί θεωρούν ότι με το περίφημο Μητρώο Στελεχών επιχειρεί να εξοβελίσει βουλευτές και παλιά κομματικά στελέχη. Για την ακρίβεια να τα αντικαταστήσει με πρόσωπα της επιλογής του, στη Βουλή, στον κομματικό μηχανισμό και στο κράτος – αν επικρατήσει στις εκλογές. Το μόνο κριτήριο για τη -κατ’ απονομήν- στελεχοποίησή τους είναι η αξιολόγηση του… βιογραφικού τους από ανθρώπους του προέδρου – παρότι παλαιά στελέχη διαπιστώνουν ότι «δεν τραβάνε», ως άπειροι ή και «απολίτικοι».

Εκτο. Το θέμα ποιος «τραβάει» και ποιος όχι συμπεριλαμβάνει στις εσωκομματικές συζητήσεις και τον πρόεδρο του κόμματος. Ολοι δέχονται ότι στο ένας εναντίον ενός με τον Αλέξη Τσίπρα υστερεί. Οι νεοδημοκράτες έχουν κουραστεί να βλέπουν τον πρωθυπουργό να παίρνει παραμάζωμα τον αρχηγό τους, σε κάθε αναμέτρησή τους στη Βουλή. Ειδικά μετά την τελευταία συζήτηση, και τα παράπλευρα θέματα που τέθηκαν, τα εσωκομματικά σχόλια δεν ήταν διόλου κολακευτικά. Αυτό το στοιχείο της προσωπικής αδυναμίας στην αναμέτρηση με τον κατ’ εξοχήν  αντίπαλο, εκ των πραγμάτων, συνδέεται με τη συνολική δημόσια παρουσία του Κυριάκου Μητσοτάκη, που δεν εμπνέει πολλούς στη ΝΔ. Η εικόνα του επιδεινώνεται από την κοινή πεποίθηση ότι ο σημερινός πρόεδρος του κόμματος δεν είναι ο φυσικός ηγέτης της παράταξης.

Εβδομο. Στα εσωκομματικά προβλήματα της ΝΔ προστίθεται και η τιμαριοποιημένη οργάνωσή της. Η ομαδοποίηση παγιώνεται, καθώς ο πρόεδρος του κόμματος δεν έχει τακτική επαφή με βασικά στελέχη του κόμματος. Περιορίζεται σε έναν κύκλο προσωπικών συνεργατών, επικοινωνιολόγων, δημοσιογράφων και τεχνοκρατών. Αυτό προκαλεί δυσλειτουργίες και σύγχυση, με αποτέλεσμα η ΝΔ να προχωράει χωρίς στρατηγική και πολιτικό σχεδιασμό, αλλά αποκλειστικά με επικοινωνιακά γεγονότα αυτοκατανάλωσης. Κάποιοι εκμεταλλεύονται την απουσία πολιτικού επιτελείου και ωθούν σε πιο σκληρή πολιτική γραμμή, μακριά από την κουλτούρα διαλόγου που χαρακτήριζε το κόμμα στο παρελθόν.

 Εμπειρα στελέχη διακρίνουν ότι έτσι ο Μητσοτάκης διευκολύνει τον Αλέξη Τσίπρα να μονοπωλεί τη μεταρρυθμιστική ατζέντα της χώρας και να διεισδύει σε ειδικές ομάδες όπως είναι τα στελέχη των επιχειρήσεων. Ακόμη περισσότερο τον διευκολύνει να εδραιώνεται στο ευρωπαϊκό πλαίσιο. Ηδη στις κοινοτικές πρωτεύουσες κανείς δεν αντιμετωπίζει τον πρόεδρο της ΝΔ ως εν αναμονή πρωθυπουργό.

Με την κυβέρνηση να έχει πάντα την πρωτοβουλία των κινήσεων ο Μητσοτάκης οδεύει πως τη δεύτερη επέτειο από την εκλογή του σε βαρύ εσωκομματικό κλίμα. Χωρίς προσωπικό κύρος, καθαρή ιδεολογική πλεύση, προγραμματική ατζέντα και πολιτικό σχεδιασμό και με ανοιχτά θέματα που αγγίζουν τον ίδιο βρίσκεται σε πολιτικό κενό. Η απόπειρα να καλυφθεί η πολιτική αδυναμία με τις πρόχειρες δημοσκοπήσεις -των οποίων η εγκυρότητα δεν ελέγχεται από κανέναν- δεν κλείνει τις πληγές. Η υποστήριξη από τα ΜΜΕ παραγόντων που βρίσκονται σε σύγκρουση με την κυβέρνηση -και χρησιμοποιούν τη ΝΔ ως μοχλό πίεσης- μάλλον δημιουργεί προβλήματα, γιατί ταυτίζει τη ΝΔ με αναγνωρισμένα συστήματα διαπλοκής.

 Για όσους δεν κρύβουν τις σκέψεις τους οι πρώτοι μήνες του 2018 θα είναι κρίσιμοι για την τύχη του προέδρου της ΝΔ. Αν δεν βρει τρόπο να απαλλαγεί από τα σημερινά προβλήματα που τον περιζώνουν, στη ΝΔ θα δημιουργηθεί κίνημα απαλλαγής από τον ίδιο. Ισως και πριν από τις εκλογές.