Χάρης Δούκας: Η Αθήνα μπορεί να αναπνεύσει

Ο καθαρός αέρας δεν είναι πολυτέλεια. Είναι θεμελιώδες ανθρώπινο δικαίωμα.

Πληθώρα μελετών συνδέει την ατμοσφαιρική ρύπανση, με αναπνευστικές και καρδιαγγειακές παθήσεις, κακή ψυχική υγεία και αρνητική επίδραση στην γνωστική ανάπτυξη των παιδιών. Σύμφωνα με σχετική έρευνα του 2021 που δημοσιεύθηκε στο διεθνές επιστημονικό περιοδικό «The Lancet Planetary Health», 3.433 θάνατοι θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί στην Αθήνα, εάν η πόλη συμμορφωνόταν με τις οδηγίες του ΠΟΥ.

Τον Φεβρουάριο του 2023, το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο επικύρωσε την καταδίκη της χώρας μας για την κακή ποιότητα του ατμοσφαιρικού αέρα και τα ελλιπή μέτρα περιορισμού της ρύπανσης.

Στην Αθήνα ένα πολύ μεγάλο μέρος του δημόσιου χώρου χρησιμοποιείται από αυτοκίνητα. Η μητροπολιτική περιοχή της πρωτεύουσας παρουσιάζει τον μεγαλύτερο δείκτη επιβατικών οχημάτων ανά κάτοικο, σε σύγκριση με τις μητροπολιτικές περιοχές 15 Ευρωπαϊκών πόλεων. Χαρακτηριστικό είναι πως η Αθήνα βρίσκεται στην 29η θέση παγκοσμίως, μεταξύ των πόλεων με την μεγαλύτερη κυκλοφοριακή συμφόρηση.

Στο συνδυασμό «Αθήνα ΤΩΡΑ», έχοντας μελετήσει ενδελεχώς διεθνείς βέλτιστες πρακτικές, σχεδιάζουμε μια Αθήνα ανθρωποκεντρική κι όχι ‘αυτοκινητοκεντρική’.

Στοχεύουμε, λοιπόν, να περιορίσουμε το αυτοκίνητο από το κέντρο της πόλης, ενισχύοντας την ποιότητα ζωής και διευκολύνοντας τη μετακίνηση των κατοίκων.

Υπάρχουν πόλεις που το έχουν καταφέρει εδώ και χρόνια. Το 70% των μετακινήσεων στην ισπανική πόλη Ποντεβέδρα γίνεται με τα πόδια. Αυτή η πόλη εξόρισε τα αυτοκίνητα πριν από 20 χρόνια. Η ατμοσφαιρική ρύπανση έχει μειωθεί κατά 61% από το 2013. Από το 2009 έχουν μηδενιστεί οι θάνατοι από τροχαία και 12.000 άνθρωποι έχουν μετακομίσει στο κέντρο, το οποίο, χωρίς κυκλοφοριακά προβλήματα και ρύπανση, είναι πολύ πιο βιώσιμο. «Τα αυτοκίνητα δεν έχουν μεγαλύτερα δικαιώματα στον δημόσιο χώρο από οποιονδήποτε άλλον», λέει ο δήμαρχος, Miguel Anxo Fernández Lores, που έχει επανεκλεγεί τέσσερις φορές.

Η απαγόρευση όμως των αυτοκινήτων στην πόλη δεν γίνεται εύκολα, ούτε είναι η μόνη λύση.

Η Βαρκελώνη χρησιμοποιεί πόρους του Ταμείου Ανάκαμψης για να δημιουργήσει «ζώνες καθαρού αέρα». Το πετυχαίνει, χρηματοδοτώντας την απόσυρση ρυπογόνων οχημάτων και ενισχύοντας τη χρήση των ΜΜΜ. Αν, ένα νοικοκυριό αποσύρει το ρυπογόνο αυτοκίνητό του και δεν αγοράσει νέο, το ποσό που προκύπτει από το αποσυρόμενο όχημα, πιστώνεται σε κάρτα κίνησης του πολίτη, για δωρεάν μετακινήσεις με το μετρό, το τραμ ή το λεωφορείο.

Στο Παρίσι, η δήμαρχος Anne Hidalgo έχει εφαρμόσει το εμβληματικό πρόγραμμα “Paris Respire” (Το Παρίσι Αναπνέει), μια πρωτοβουλία που προβλέπει την απαγόρευση κυκλοφορίας οχημάτων σε ολόκληρες περιοχές στη γαλλική πρωτεύουσα τις Κυριακές και τις αργίες.

Το Λονδίνο έχει χρηματοδοτήσει ένα πρόγραμμα απόσυρσης οχημάτων αξίας 160 εκατ. Λιρών (187 εκ. ευρώ), το οποίο παρέχει οικονομικά κίνητρα για απόσυρση οχημάτων που δεν πληρούν τα πρότυπα εκπομπών ρύπων. Το πρόγραμμα στοχεύει στους πιο ευάλωτους επιχειρηματίες του Λονδίνου, οι οποίοι έχουν μικρές (κάτω των 50 εργαζομένων) ή πολύ μικρές (κάτω των 10 εργαζομένων) επιχειρήσεις.

Ένα άλλο παράδειγμα, είναι το πρόγραμμα «3 σε 1», σύμφωνα με το οποίο, ένα αυτοκίνητο μπορεί να κινείται στην πόλη σε ώρες αιχμής, μόνο αν έχει τουλάχιστον 3 επιβάτες. Προφανώς, με όλες τις προβλέψεις για τις έκτακτες περιπτώσεις.

Υπάρχουν λύσεις. Ξέρουμε και μπορούμε να εφαρμόσουμε συνδυαστικά μέτρα και προγράμματα, αναβαθμίζοντας τα δημόσια ΜΜΜ, δημιουργώντας δίκτυα ποδηλατοδρόμων, πιο ασφαλή και προσβάσιμα πεζοδρόμια και προωθώντας πρακτικές βιώσιμης κινητικότητας.

Ξέρουμε και μπορούμε να διαμορφώσουμε αυτές τις λύσεις με τη συμμετοχή των πολιτών, ώστε η Αθήνα να «αναπνεύσει» ξανά.

*Ο Χάρης Δούκας είναι υποψήφιος δήμαρχος Αθηναίων, επικεφαλής του συνδυασμού “Αθήνα Τώρα”