Αφροδίτη της Μήλου: Τα μυστήρια γύρω από το αριστούργημα – Πώς κατέληξε στο Λούβρο

Το καλαίσθητο γλυπτό της Αφροδίτης της Μήλου έχει ύψος δύο μέτρων και απεικονίζει το γυμνό σώμα της θεάς, το οποίο καλύπτει ένα ένδυμα με λεπτομερείς πτυχώσεις από την μέση και κάτω. Σήμερα, αποτελεί ένα από τα “διαμάντια” του Λούβρου, με εκατοντάδες επισκεπτών να το φωτογραφίζουν καθημερινά.

Στις 8 Απριλίου του 1820, ένας κάτοικος της Πλάκας της Μήλου, ο Γεώργιος Kεντρωτάς, έσκαψε σ’ ένα μικρό χωράφι που ήταν στην κατοχή του. Εκεί ανακάλυψε μια “μικρή σπηλιά” σκεπασμένη με χώματα, που αργότερα αποδείχθηκε ότι ήταν εξέδρα του σταδίου της αρχαίας πόλης. Μέσα σ’ αυτή, ήταν το μισό άγαλμα της Αφροδίτης.

Τυχαία βρίσκονταν κοντά του ο Γάλλος αξιωματικός Oλιβιέ Bουτιέ και δύο ναύτες του Γαλλικού πλοίου Eσταφέτ, που είχαν έρθει στον κόλπο της Μήλου για ολιγοήμερη επίσκεψη. Θαύμασαν το εύρημα και τον έπεισαν να ψάξει και για το υπόλοιπο μισό του αγάλματος. Πράγματι, ανακαλύφθηκε λίγο αργότερα μαζί με δύο “Eρμές”, μία ενός νέου άνδρα και μία ενός ηλικιωμένου, του Ερμή και του Ηρακλή αντίστοιχα. Σήμερα βρίσκονται και αυτές μαζί με μία τρίτη και την Aφροδίτη, στο Μουσείο του Λούβρου.

O Bουτιέ κατάλαβε αμέσως την καλλιτεχνική αξία του αγάλματος και το ζωγράφισε, ενώ παράλληλα ενημέρωσε τον κυβερνήτη του και τον Λούη Mπρέστ, υποπρόξενο της Γαλλίας στη Mήλο, για να διαπραγματευτούν την αγορά του.

Έτσι, έκλεισαν μία πρώτη συμφωνία με τον Kεντρωτά, μέχρι να ενημερωθεί ο πρεσβευτής της Γαλλίας στην Κωνσταντινούπολη. Αυτός έλαβε μηνύματα από πολλούς. Με ενθουσιασμό του μίλησε ο Nτυμόν ντ’ Oυρβίλ, Γάλλος αξιωματικός, που το είδε μετά από λίγες μέρες (19 Απριλίου 1820) στο νησί. Με τα καλύτερα λόγια του το περιέγραψε ο Bουτιέ, ενώ η επιστολή του Λούη Mπρέστ βρισκόταν στα χέρια του.

Εκείνος, αποφάσισε να αποκτήσει το περίφημο άγαλμα. Για το σκοπό αυτό απέστειλε τον τρίτο γραμματέα της Πρεσβείας του, τον Kόμη ντε Mαρσελλύς, στη Mήλο, να κάνει τις “διαπραγματεύσεις”. Tα κατάφερε κάτω από αντίξοες όμως συνθήκες, ενώ νωρίτερα ο Kεντρωτάς, με την πίεση των προκρίτων του νησιού, το είχε πουλήσει σε κάποιον παπα-Mακάριο Bεργή. Αυτός το αγόρασε για λογαριασμό του δραγουμάνου του τουρκικού στόλου, Πρίγκιπα της Mολδαβίας, Nικολάου Mουρούζη.

Η βίαιη αρπαγή

Μετά από έντονη διαμάχη ανάμεσα στην ελληνική και τη γαλλική πλευρά, το άγαλμα πέρασε από το πλοίο του Μουρούζη στο γαλλικό πλοίο. Η γαλλική πλευρά πρόσφερε επίσης μερικές εκατοντάδες γρόσια στον αγρότη που το ανακάλυψε, τα οποία, σύμφωνα με τις περισσότερες ιστορικές πηγές, πέρασαν στους πρόκριτους του νησιού.

Κάπως έτσι η Αφροδίτη έμεινε στα χέρια του Γάλλου πρεσβευτή Mαρκήσιου Nτε Pιβιέρ, ο οποίος το δώρισε την 1η Μαρτίου του 1821 στο βασιλιά της Γαλλίας Λουδοβίκο το 18ο, για να τοποθετηθεί στο Λούβρο και να γίνει αντικείμενο θαυμασμού.

Ο Νικόλαος Μουρούζης, όταν έμαθε τι συνέβη, διέταξε την παραδειγματική τιμωρία των προεστών του νησιού, οι οποίοι συνελήφθησαν, μαστιγώθηκαν και πλήρωσαν πρόστιμο 7.000 πιάστρων ως αντίτιμο για την απώλεια του αγάλματος.

Στις 25 Ιανουαρίου 1826, οι γαλλικές αρχές συμφώνησαν να αποζημιώσουν τους κατοίκους της Μήλου γιά τις ζημιές τις οποίες ενεδεχομένως υπέστησαν από τον δραγουμάνο του Οθωμανικού Στόλου Νικόλαο Μουρούζη και τις οθωμανικές αρχές, εξαιτίας της πώλησης στους Γάλλους του αγάλματος της Αφροδίτης. Με σύμφωνο που υπεγράφη, παρουσία των μαρτύρων κληρικών Μιχαήλ Λογοθέτη, Πέτρου Ταρταράκη, Σακελλίων Γρηγορίου, Ιάκωβου Αρμένη και Αρχιμανδρίτη Μιχελή, δήλωσαν ότι έναντι 7.218 τουρκικών πιάστρων παραιτούνται οι ίδιοι και όλοι οι απόγονοί τους από κάθε περαιτέρω αποζημίωση.

Από τότε έγιναν πολλές μελέτες και γράφτηκαν πολλά για το περίφημο αυτό αριστούργημα, ενώ πολλά ερωτηματικά βασανίζουν ακόμη τους ειδικούς. Προβλήματα όπως η χρονολογία δημιουργίας του, το όνομα του γλύπτη, η θέση που βρέθηκε, αν ήταν σύμπλεγμα με το θεό Άρη και άλλα, δεν έχουν διερευνηθεί επαρκώς. Όμως θεωρείται βέβαιο ότι είναι της Ελληνιστικής εποχής, δηλαδή νεώτερο του 323 π.X. με πιθανότερη χρονολογία ανάμεσα στα 150 με 50 π.X.

Οι ίδιοι οι Γάλλοι είχαν υποστηρίξει ότι “η αριστερή γωνία της βάσης του αγάλματος όπου αναγραφόταν το όνομα του γλύπτη Αλέξανδρου δυστυχώς χάθηκε στα ασβεστοκονιάματα, αλλά ανήκε σε άλλη εποχή και ήταν άσχετη προς την Αφροδίτη”. Το σχέδιο που παρατίθεται πάντως δείχνει ότι η αριστερή πλευρά ταίριαζε τέλεια στη βάση του αγάλματος και επιστημονική εξακρίβωση για τη χρονολόγηση δεν μπορεί να γίνει πια αφού το κομμάτι δεν βρίσκεται πουθενά από όσο γνωρίζουν οι ειδικοί.

Πιθανόν στο πλαίσιο του “αρχαιολογικού πολέμου” οι Γάλλοι να θεώρησαν σκόπιμο να εξαφανιστεί ο πραγματικός δημιουργός του έργου, τόσο για να μην το ζητήσει πίσω η Οθωμανική Αυτοκρατορία (αφού Ελλάδα ακόμα δεν υπήρχε) όσο και για να το προβάλλουν διεθνώς περισσότερο ως έργο κάποιου “μυστηριώδους γλύπτη” από την κλασική Ελλάδα και να “προσπεράσουν” τη Γερμανία στον “αγώνα δρόμου” αρχαιοτήτων, κρατώντας το στην κατοχή τους.

Η ακρωτηριασμένη Αφροδίτη

Παράλληλα, μυστήριο υπάρχει και γύρω από τα χέρια της Αφροδίτης, με τις περισσότερες πηγές να αναφέρουν πως βρέθηκε χωρίς να είναι “ακρωτηριασμένη”. Στο βιβλίο του Κυριάκου Σιμόπουλου,“Ξένοι Ταξιδιώτες στην Ελλάδα” υποστηρίζεται η άποψη πως το κιβώτιο που περιείχε τα χέρια της Αφροδίτης είτε ξεχάστηκε στο λιμάνι, είτε έπεσε στη θάλασσα και χάθηκε την ώρα της σύγκρουσης μεταξύ Ελλήνων και Γάλλων, είτε κρατήθηκε κρυφά πίσω και δεν φορτώθηκε καν στο ελληνικό πλοίο. Διάσημη είναι η μελέτη του Γάλλου αρχαιολόγου Salomon Reinach (1890) ο οποίος υποστήριζε πως η θεά θα μπορούσε να στέκεται δίπλα σε ένα πολεμιστή, τον Άρη ή τον Θησέα, ή να κρατάει ένα καθρέφτη, ένα μήλο, ή στεφάνια δάφνης.

Πριν μερικά χρόνια μάλιστα, το Slate έκανε ένα ψηφιακό “πείραμα”, προσπαθώντας να απεικονίσει σε 3D το τι θα μπορούσε να κρατά η Αφροδίτη στα χέρια της. Η αναπαράσταση βασίζεται στο βιβλίο της Elizabeth Wayland Barber, “Η γυναικεία εργασία: Τα πρώτα 20.000 χρόνια”, η οποία φαντάστηκε την Αφροδίτη να κλώθει.

Για την επιστροφή του αγάλματος έχει κάνει πολλαπλά αιτήματα ο δήμος Μήλου, με σημαντικότερη στόχο το 2020, όταν και συμπληρώθηκαν 200 χρόνια από την εύρεση της Αφροδίτης, ενώ τις προσπάθειες είχαν αναδείξει το 2016, και οι Times.

Έπειτα από πρωτοβουλία του δημάρχου Μήλου, το περασμένο καλοκαίρι τοποθετήθηκε πιστό αντίγραφο του αγάλματος της Αφροδίτης, κοντά στον αρχαιολογικό χώρο που είχε βρεθεί.

Ακολουθήστε το News 24/7 στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις