Αυτές είναι οι μεγαλύτερες γκάφες “συντηρητών” – 7 έργα Τέχνης που καταστράφηκαν

Στην Ισπανία η συντήρηση έργων Τέχνης φαίνεται ότι θεωρείται τόσο «απλή» υπόθεση, ώστε ο καθένας να νομίζει ότι μπορεί να αναβαθμίσει αγάλματα και πίνακες, ασχέτως εάν έχει τις γνώσεις για να το κάνει ή όχι.

Το πρόσφατο παράδειγμα της καταστροφής του διάσημου πίνακα «Η Άσπιλος Σύλληψις των Σεβασμίων» του καλλιτέχνη Μπαρτολομέ Εστέμπαν Μουρίγιο, προκάλεσε έντονες αντιδράσεις στη χώρα με τους εμπειρογνώμονες στον τομέα της συντήρησης έργων Τέχνης να ζητούν εκ νέου από την κυβέρνηση την αυστηροποίηση της νομοθεσίας που καλύπτει  τις εργασίες αποκατάστασης σε πίνακες, τοιχογραφίες και άλλες εικαστικές δημιουργίες.

Υπενθυμίζεται ότι ένας συλλέκτης έργων Τέχνης στη Βαλένθια προσέλαβε έναν συντηρητή επίπλων να “καθαρίσει” τον πίνακα του κορυφαίου εκπροσώπου του ρεύματος μπαρόκ, έναντι 1.200 ευρώ. Οι εργασίες αποκατάστασης ωστόσο δεν είχαν το επιθυμητό αποτέλεσμα: Αντί να επανέλθει στην αρχική της κατάσταση, η γαλήνια όψη της Παναγίας κατέληξε παραμορφωμένη και αποκρουστική, παρά τις δύο απόπειρες που έγιναν για να επανέλθει στην αρχική της κατάσταση.

Με αφορμή την καταστροφή της Παναγίας του Μουρίγιο, το News 24/7 παρουσιάζει τη λίστα των έργων τέχνης που έχουν πέσει «θύματα» καταστροφικών λαθών κατά τη διάρκεια καθαρισμού ή συντήρησής τους:

Ecce Homo

Η βεβήλωση της τοιχογραφίας «Ecce Homo» του Ελίας Γκαρσία Μαρτίνες αποτελεί ίσως την πιο πολύκροτη υπόθεση καταστροφής έργου Τέχνης. Το περιστατικό που σημειώθηκε στην Ισπανία το καλοκαίρι του 2012: Η διάσημη τοιχογραφία του Ιησού κοσμούσε την εκκλησία της πόλης Μπόρχα έως ότου ο ιερέας ανέθεσε σε μια ηλικιωμένη ενορίτισσα εν ονόματι Σεσίλια Χιμένεθ την αποκατάστασή της.

Η Χιμένεθ κατέστρεψε το έργο, ζωγραφίζοντας από πάνω ένα απλοϊκό πρόσωπο που έμεινε γνωστό στην ιστορία ως ο “Ιησούς-Μαϊμού”. Οι εικόνες του φυσικά έκαναν τον γύρο του διαδικτύου, προσελκύοντας τρολάρισμα από διεθνή ΜΜΕ αλλά και αρκετούς επισκέπτες στην πόλη, που ήθελαν να δουν από κοντά το εξωφρενικό έργο.

Άγιος Γεώργιος

Ένα άλλο χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί το ξύλινο άγαλμα του Αγίου Γεωργίου που φιλοτεχνήθηκε τον 16ο αιώνα και φιλοξενείται στην εκκλησία του Σαν Μιγέλ στην Εστέγια της Ισπανίας. Η ομάδα συντηρητών που ανέλαβε την αποκατάστασή του – τα στοιχεία του οποίου δεν έγιναν ποτέ γνωστά – κατάφερε να μετατρέψει τη μορφή του Αγίου σε κάτι που θυμίζει… τον Τεντέν.

Τελικώς, οι τοπικές αρχές δαπάνησαν το ποσό των 34.000 προκειμένου να εκπονηθεί μελέτη και να γίνει επαγγελματική αποκαστάστη του αγάλματος. Οι “ατάλαντοι” συντηρηστές πλήρωσαν πρόστιμο 6.000 ευρώ για την καταστροφή που προξένησαν στο γλυπτό.

Ξυλόγλυπτα

Στο χωριό Ραναδόρο – πάλι στην Ισπανία – “θύματα” ανίδεης ειδικού έπεσαν τρία ξυλόγλυπτα του 15ου αιώνα, τα οποία απεικονίζουν την Παναγία, τον Ιησού και την Αγία Άννα.

Όπως μπορεί να δει κανείς στις φωτογραφίες των αγαλμάτων μετά τις εργασίες αποκατάστασης, τα ενδύματά τους βάφτηκαν με ιδιαίτερα έντονα χρώματα, με αποτέλεσμα να αγγίζουν πλέον το κιτς.

Υπεύθυνη για την καταστροφή είναι η Μαρία Λουίζα Μενέντεθ, ιδιοκτήτρια ενός καταστήματος με καπνικά είδη, η οποία παραδέχτηκε σε δηλώσεις ότι δεν έχει δραστηριοποιηθεί ποτέ στον χώρο της συντήρησης έργων Τέχνης και ότι αποφάσισε να επέμβει γιατί τα αγάλματα τής φαινόντουσαν βαρετά στην προηγούμενή τους κατάσταση. Να σημειωθεί μάλιστα ότι χρησιμοποίησε μπογιές του εμπορίου και όχι ειδικά υλικά…

«Τα ζωγράφισα όσο καλύτερα μπορούσα, χρησιμοποιώντας αυτά που νόμιζα ότι ήταν τα σωστά χρώματα. Στους γείτονες άρεσαν. Ρωτήστε και θα μάθετε» δήλωσε η Μενέντεθ.

Παναγία και Ιησούς

Μια άλλη πολύ ενδιαφέρουσα υπόθεση είναι αυτή του αγάλματος της Παναγίας και του μωρού Ιησού που στέκεται στο προαύλιο της καθολικής εκκλησίας Sainte Annes desPrins στο Οντάριο του Καναδά. Το κεφαλάκι του Ιησού είχε αποκολληθεί και το 2015 εκλάπη. Τότε η εικαστικός Χέδερ Γουάιζ προσφέρθηκε να φιλοτεχνήσει ένα νέο κεφάλι για το μωρό Ιησού. Η καλλιτέχνης είχε πει ότι δεν είχε εργαστεί ποτέ στο παρελθόν πάνω σε μάρμαρο αλλά είχε σπουδάσει γλυπτική σε τοπικό κολέγιο. «Είναι τιμή μου να φιλοτεχνήσω ένα άγαλμα του μωρού Ιησού για μια εκκλησία» δήλωσε.

Παρά τον ενθουσιασμό της ωστόσο, το τελικό αποτέλεσμα ακροβατεί μεταξύ τραγικού και κωμικού: Η Γουάιζ τοποθέτησε στον μαρμάρινο κορμό ένα κεφάλι από άλλο υλικό και συγκεκριμμένα τερακότα, που φυσικά έχει και διαφορετικό χρώμα. Αισθητικά δε η ομοιότητα με τον Ιησού είναι δύσκολο να βρεθεί: Αντίθετα πολλοί ήταν εκείνοι που θεώρησαν ότι το κεφάλι μοιάζει στη μικρή Maggie από το διάσημο καρτούν Simpsons.

Η επιλογή της τερακότας δεν ήταν μόνο αισθητικά λάθος αλλά και κατασκευαστικά, δεδομένου ότι με τη βροχή το νέο κεφάλι έλιωνε και σταδιακά αλλοιωνόταν (όχι βέβαια ότι θα άλλαζε και κάτι…)

Το εντυπωσιακό είναι ότι μετά τα αποκαλυπτήρια, ο ληστής επέστρεψε στην εκκλησία το αρχικό κεφάλι. Έτσι ο ιερέας της ενορίας, όσο και αν λάτρεψε τον «δαιμονικό σκαντζόχοιρο» όπως είχε χαρακτηριστεί το γλυπτό, αναγκάστηκε να το επιστρέψει στη δημιουργό του. Εκείνη το υποδέχθηκε με μεγάλη χαρά, λέγοντας ότι είχε «γίνει ένα από τα πιο διάσημα έργα τέχνης»…

“Painting-by Numbers”

Το 2001, μισ εγκατάσταση του εικαστικού Ντέμιαν Χιρστ, που επρόκειτο να εκτεθεί στην γκαλερί Eyestorm του Λονδίνου κατέληξε κυριολεκτικά στα σκουπίδια,αυτή τη φορά όχι λόγω λάθους κάποιου συντηρητή αλλά του… καθαριστή της αίθουσας Τέχνης.

Ο καθαριστής βρήκε μπροστά του ένα σωρό από μπουκάλια μπίρας, ποτήρια του καφέ και τασάκια γεμάτα αποτσίγαρα, τα οποία πέταξε στα σκουπίδια.

Βέβαια, όπως αποδείχθηκε εκ των υστέρων, τα παραπάνω αντικείμενα συνέθεταν την εγκατάσταση του καλλιτέχνη, που μαζί με μια σκάλα και ένα καβαλέτο θα εκτείθεντο για το κοινό με τίτλο “Painting-by Numbers”.

Σύμφωνα με την εκπρόσωπο της γκαλερί, το έργο δεν καταστράφηκε, αλλά ξαναστήθηκε με βάση τις σημειώσεις που είχε κρατήσει ο Χιρστ, όταν το συνέθεσε την πρώτη φορά.

Πώς αντέδρασε ο καλλιτέχνης, όταν έμαθε το περιστατικό; Κατά την εκπρόσωπο της γκαλερί, το χαρακτήρισε «υστερικά αστείο». Όσο για την τύχη του καθαριστή, ευτυχώς δεν απολύθηκε.

Κάστρο Οκάκλι

Για το τέλος φυλάξαμε την αποκατάσταση ενός αρχιτεκτονικού μνημείου: Πρόκεται για το κάστρο που βρίσκεται στο νησάκι Οκάκλι στη Χηλή της Κωνσταντινούπολης που χρονολογείται από τον 14ο αιώνα. Ήταν ένα Γενοβέζικο φρούριο το οποίο αργότερα χρησιμοποιήθηκε από τη Βυζαντινή και την Οθωμανική Αυτοκρατορία ως παρατηρητήριο.

Το κάστρο ανακαινίστηκε το 2015 και το τελικό αποτελέσμα έγινε αντικείμενο έντονου σχολιασμού. Κριτική για το έργο άσκησε μάλιστα και η τουρκική αντιπολίτευση σε συνεδρίαση του Κοινοβουλίου.

Από πολλούς η εικόνα του κάστρου παρομοιάστηκε με αυτή του Μπομπ του Σφουγγαράκη. Είναι άγνωστο αν ο διάσημος ήρωας κινουμένων σχεδίων αποτέλεσε έμπνευση για την ομάδα που έκανε την αναστήλωση, το πιθανότερο πάντως είναι πως όχι.