Αυτό τo Χταπόδι αφήνει το μελάνι του στο ΕΜΣΤ

Είναι το νέο “παιδάκι” του ΕΜΣΤ και λέγεται “Χταπόδι”. Πρόκειται για το νέο διαδικτυακό περιοδικό κριτικής και θεωρίας της σύγχρονης τέχνης του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης, που θα εκδίδεται δύο φορές τον χρόνο σε δύο γλώσσες, ελληνικά και αγγλικά, και τον σχεδιασμό έχουν αναλάβει οι nowhere design.

Με πυρήνα τους συγγραφείς, θεωρητικούς, καλλιτέχνες και προσκεκλημένους αρχισυντάκτες από την Ελλάδα αλλά και το εξωτερικό, το “Χταπόδι” είναι ευέλικτο και θα “αγκαλιάσει” πολλές θεματικές που μας αφορούν όλους.

Συναρτά την τέχνη με το ευρύτερο καλλιτεχνικό, πολιτισμικό, και γεωπολιτικό οικοσύστημά της στην Νότια Ευρώπη και Ανατολική Μεσόγειο και πέρα από αυτήν και ενδιαφέρεται ιδιαίτερα για την ιστορία και τα πολλαπλά μέλλοντα μας, για την δημοκρατία και για τη συμμετοχική πολιτειότητα, για την ανθρώπινη και μη ανθρώπινη ζωή, για τις συνέπειες της αλόγιστης ανάπτυξης.

Το “Χταπόδι” είναι απρόβλεπτο, κομψό κι ανησυχητικό

Ο Θεόφιλος Τραμπούλης, σύμβουλος εκδόσεων του ΕΜΣΤ και αρχισυντάκτης του “Χταποδιού” μάς μιλά για αυτό το νέο διαδικτυακό πόνημα, ξεκινώντας φυσικά με τον συμβολισμό πίσω από την επιλογή του ονόματος.

«To Χταπόδι αφήνει μελάνι για να αποκαλύψει τα ίχνη του. Έχει αποκεντρωμένη ευφυΐα, είναι το κέντρο ενός πολύχρωμου οικοσυστήματος που κινείται με ευελιξία στους βυθούς, ανάμεσα στα βράχια. Όσο προγραμματίζαμε το περιοδικό, αναζητούσαμε έναν τίτλο που να προϊδεάζει όχι μόνον για τα θέματα που μας απασχολούν αλλά και για το ύφος μας και για τη διάθεση με την οποία θέλαμε να τα προσεγγίσουμε.

Το μη ανθρώπινο ζώο χταπόδι είναι απρόβλεπτο, κομψό κι ανησυχητικό, είναι ανοίκεια σάρκινο, παιγνιώδες, επανέρχεται ως σύμβολο στην παγκόσμια ιστορία του πολιτισμού, από τα μινωικά αγγεία ως την εικονογραφία έντο και από τις θεογονικές μυθολογίες της Σκανδιναβίας ως τις σύγχρονες αντισπισιστικές μυθολογίες, το χταπόδι ζει στα νερά, στο Αρχιπέλαγος. Το περιοδικό Χταπόδι είναι θεματικό, παρακολουθεί την εκθεσιακή δραστηριότητα του Μουσείου, την μεταπλάθει και την συμπυκνώνει σε κείμενα, απρόβλεπτα, κομψά, ανοίκεια, ενδεχομένως ανησυχητικά στο ψηφιακό αρχιπέλαγος.»

Αναφορικά με το όραμα πίσω από τη δημιουργία του περιοδικού και πώς συνδέεται με την αποστολή του ΕΜΣΤ, ο Θ.Τραμπούλης μας λέει: «Η δήλωση αποστολής του ΕΜΣΤ είναι ένα κείμενο αρχών που ορίζει με σαφήνεια τον πολιτιστικό, παιδαγωγικό και πολιτικό ρόλο του Μουσείου.

Το “Χταπόδι”, όπως συνολικά το Μουσείο, έχει στόχο του την “παραγωγή γνώσης”, την “καλλιέργεια εναλλακτικών αφηγήσεων”, είναι “όχημα υπεράσπισης και προώθησης των αξιών προόδου και χειραφέτησης”. Το “Χταπόδι” παράγει κείμενα για “να κατανοήσουμε την πραγματικότητα και τις συνθήκες της ζωής μας διαφορετικά […] να σκεφτούμε πάνω στον τρόπο με τον οποίο συμπεριφερόμαστε ως πολίτες στο δημόσιο χώρο, αλλά και ο ένας προς τον άλλον στην ιδιωτική και τη δημόσια ζωή μας”.

Η τέχνη εξάλλου δεν είναι μόνον ένας κόσμος οπτικών μορφών, είναι και ένας κόσμος κειμένων που εξηγούν, που πλαισιώνουν τα έργα, που πληροφορούν για τα έργα και το εννοιολογικό τους υπόστρωμα, αλλά κυρίως κείμενα που συνδιαλέγονται με τα έργα, που συνθέτουν μαζί με τα έργα έναν κόσμο γνώσης και απόλαυσης. Να τονίσω ακόμη, πως όπως όλες οι δραστηριότητες του ΕΜΣΤ, το “Χταπόδι” ακολουθεί έναν κώδικα βέλτιστων πρακτικών και σεβασμού της επαγγελματικής δεοντολογίας των συνεργατών του.»

Ποιες είναι οι βασικές θεματικές που θα καλύπτει το «Χταπόδι» και το πώς επιλέγονται οι συγγραφείς, θεωρητικοί και καλλιτέχνες που συμμετέχουν; «Το “Χταπόδι” είναι ένα θεματικό περιοδικό που επιδιώκει με την συνύπαρξη κειμένων ποικίλης προέλευσης και ύφους να προσεγγίζει τα θέματα που απασχολούν γενικότερα το ΕΜΣΤ, μέσα από νέες και ίσως αναπάντεχες οπτικές γωνίες. Το πρώτο τεύχος σχετίζεται με την έκθεση «Modern Love: Η αγάπη στα χρόνια της ψυχρής οικειότητας» που παρουσιάστηκε στο Μουσείο την προηγούμενη χρονιά.

Η Juliet Jacques που είναι η προσκεκλημένη αρχισυντάκτρια του τεύχους, συμμετείχε σε εκείνη την έκθεση με το συγκλονιστικό βίντεο You Will Be Free, το οποίο πραγματευόταν τον ηθικό πανικό που συνόδευσε την επιδημία του HIV/AIDS τα χρόνια της δεκαετίας του 80. Της δώσαμε λευκή επιταγή ως προς τους/τις συγγραφείς που ήθελε να καλέσει και αυτό το πολυφωνικό μοντέλο θα ακολουθήσουμε στη συνέχεια.»

Παράλληλα, η ενότητα ‘Θαλάμι’ συνδυάζει podcast, βίντεο και αρχειακό υλικό. Πώς θα ενταχθεί στην ευρύτερη θεματική κατεύθυνση του περιοδικού; «Πράγματι, όπως είπατε, στην ενότητα «Θαλάμι» θα ανεβάζουμε συχνά podcast, αρχειακό υλικό τόσο από το πλούσιο και εν πολλοίς άγνωστο αρχείο του ΕΜΣΤ, αλλά και από άλλες πηγές, βίντεο, κείμενα κτλ.

Αν το «Χταπόδι» είναι το εξαμηνιαίο, θεματικό, θεωρητικό μας τεύχος, το «Θαλάμι» μας δίνει την δυνατότητα πιο άμεσης και συχνής επικοινωνίας, πιο διευρυμένης θεματολογίας, ενδεχομένως και πιο ανάλαφρης. Θα θέλαμε να είναι εκείνες οι σελίδες που διαβάζονται πρώτες σε ένα περιοδικό, και εκείνες οι σελίδες που θα κρατούν την επικοινωνία μας με τους αναγνώστες διαρκώς ανοιχτή.

Στο πρώτο τεύχος δημοσιεύουμε ένα παλιό κόμικ του Δημήτρη Παπαϊωάννου και του Αλέξη Μπίστικα και ένα κείμενο της Κατερίνας Θωμαδάκη, της σπουδαίας και πρωτοποριακής εικαστικού που μαζί με την Μαρία Κλωνάρη δημιούργησαν ήδη από την δεκαετία του 70 μια στιβαρή, αναστοχαστική, πολιτική κουίρ τέχνη.»

Όταν η μνήμη κοιτάζει προς το… μέλλον

Αναφορικά με το πρώτο τεύχος: Ποια είναι η σημασία του αφιερώματος στην “Καλλιτεχνική και πολιτική μνήμη του AIDS” στην παρούσα συγκυρία, όπου οι κατακτήσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και της δημοκρατίας είναι υπό απειλή;

«Ο Max Fox, ο σπουδαίος ερευνητής και συγγραφέας, συνεκδότης του περιοδικού Pinko, δημοσιεύει στο «Χταπόδι» ένα πολύ ιδιαίτερο κείμενο για τον Kiyoshi Kuromiya. Ο Kiyoshi, αμερικανός πολίτης, ιαπωνικής καταγωγής, γεννήθηκε σε στρατόπεδο συγκέντρωσης, διότι, όπως ίσως ξέρετε, κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, οι ιαπωνοαμερικανοί φυλακίστηκαν σε στρατόπεδα. Ο Kiyoshi λοιπόν ενεπλάκη μαχητικά στο αντιπολεμικό κίνημα του Βιετνάμ, περπάτησε μαζί με τον Μάρτιν Λούθερ Κινγκ στις μεγάλες αντιρατσιστικές πορείες, συνομίλησε με τους Μαύρους Πάνθηρες και ήταν από τους πρωτεργάτες της Act Up, της οργάνωσης που πάλεψε για την υγειονομική υποστήριξη των φορέων και των ασθενών ήδη από τα πρώτα χρόνια της επιδημίας του HIV/AIDS και για τον αποστιγματισμό τους.

Το παράδειγμα του Kiyoshi δείχνει πρώτον πως τα κινήματα για τα πολιτικά και τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι όλα συνυφασμένα μεταξύ τους, δεν είναι ανεξάρτητες «ατομοκεντρικές» διεκδικήσεις, όπως ισχυρίζονται πολλοί, και δεύτερον πως η συνύπαρξή μας με τους άλλους, αυτό που λέμε πολιτειότητα, απαιτεί διαρκείς αγώνες, δεν είναι ποτέ δεδομένη. Οφείλουμε να θυμόμαστε την επιδημία του HIV/AIDS για τους ανθρώπους, τους συντρόφους, τους ευάλωτους πολίτες που χάθηκαν. Η μνήμη όμως της επιδημίας, όπως και κάθε μνήμη, δεν αφορά μόνον το παρελθόν∙ κοιτάζει και προς το μέλλον. Η πανευρωπαϊκή και παγκόσμια άνοδος της ακροδεξιάς, οι νέες γεωπολιτικές συμμαχίες, η αντεπίθεση της μισαλλοδοξίας απαιτεί διαρκή επαγρύπνηση και προσπάθεια και η μνήμη της επιδημίας του HIV/AIDS και των αγώνων που σχετίζονται με αυτήν, έχουν να μας διδάξουν πολλά.»

*Διάβασε το «Χταπόδι» στη διεύθυνση: https://octopus.emst.gr/.