Άλκη Ζέη: Ο “μεγάλος περίπατος” της συγγραφέως που μας μεγάλωσε

Έφυγε από τη ζωή το βράδυ της Πέμπτης η σπουδαία και αγαπημένη συγγραφέας και πεζογράφος Άλκη Ζέη, σε ηλικία 97 ετών, σκορπίζοντας θλίψη τον λογοτεχνικό κόσμο και αφήνοντας φτωχότερο τον ελληνικό πολιτισμό. Η γνωστή συγγραφέας είχε βραβευτεί για το έργο της από την Ακαδημία Αθηνών και βιβλία της έχουν μεταφραστεί σε 20 γλώσσες, ενώ η κηδεία της θα τελεστεί την Τρίτη 3 Μαρτίου στο Α’ Νεκροταφείο Αθηνών.

Η Άλκη Ζέη ήταν ένα από τα μεγάλα κεφάλαια της συγγραφικής παραγωγής και της σύγχρονης λογοτεχνίας, ενώ τα βιβλία της μεγάλωσαν γενιές παιδιών, που μέσα από αυτά ενηλικιώθηκαν και γνώρισαν τον κόσμο. Μπορεί το όνομά της να είναι συνδεδεμένο με τα βιβλία για μικρούς, ωστόσο, οι ιστορίες και τα μηνύματά της απευθύνονταν πάντα και στους μεγάλους.

Η αγαπημένη συγγραφέας είχε τον δικό της, αναγνωριστικό, τρόπο γραφής και η “πένα” της ξεχώριζε ανάμεσα στους σύγχρονους λογοτέχνες. Η αμεσότητά της, η ευαισθησία της, η όμορφη γλώσσα, η κριτική στάση απέναντι σε πρόσωπα και καταστάσεις, το χιούμορ και η διεισδυτική ματιά στα γεγονότα, αποτελούν μερικά από τα χαρακτηριστικά των έργων της.

Αν διάλεξα να γράψω για παιδιά, είναι γιατί θέλησα να αποτυπώσω όσα σημαντικά έζησε η γενιά μου, που φοβάμαι μην ξεχαστούν όταν θα έχουμε φύγει εμείς

Τα πρώτα χρόνια

Η Άλκη Ζέη γεννήθηκε στην Αθήνα στις 15 Δεκεμβρίου του 1923 και πέρασε τα πρώτα παιδικά της χρόνια στη Σάμο, απ’ όπου καταγόταν η μητέρα της. Όταν άρχισε το σχολείο, η οικογένειά της εγκαταστάθηκε στο Μαρούσι και στη συνέχεια στην Αθήνα.

Η σχέση της με το γράψιμο ξεκίνησε από τα γυμνασιακά της χρόνια, γράφοντας έργα για το κουκλοθέατρο, διηγήματα και νουβέλες, που δημοσιεύονταν σε διάφορα λογοτεχνικά περιοδικά. Παράλληλα, εκείνη την περίοδο ο θείος της, Πλάτων Σωτηρίου, παντρεύτηκε τη γνωστή συγγραφέα Διδώ Σωτηρίου, η οποία βοήθησε την Άλκη Ζέη να ασχοληθεί με τη συγγραφή.

Η εξορία

Κατά την περίοδο της κατοχής είχε ενταχθεί στην ΕΠΟΝ, ενώ παράλληλα σπούδασε στην Φιλοσοφική Σχολή Αθηνών και στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Ωδείου Αθηνών, όπου και γνώρισε τον θεατρικό συγγραφέα και μελλοντικό σύζυγό της Γιώργο Σεβαστίκογλου. Το 1948 ο σύζυγός της διέφυγε στην Τασκένδη, προσπάθησε να τον ακολουθήσει, αλλά την συνέλαβαν και την εξόρισαν στη Χίο λόγω των πολιτικών της πεποιθήσεων.

Από το 1952 μέχρι το 1964 έζησαν μαζί με τον άντρα της, το , σαν πολιτικοί πρόσφυγες στη Σοβιετική Ένωση, αρχικά στην Τασκένδη και ύστερα στη Μόσχα, όπου γεννήθηκαν και τα δυο παιδιά τους. Επέστρεψαν στην Ελλάδα το ’64 για να ξαναφύγουν το ’67 στο Παρίσι, όπου παρέμειναν μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του ’70 λόγω της δικτατορίας.

Το συγγραφικό έργο

Κατά τη διάρκεια της παραμονής της στην ΕΣΣΔ συνέχισε το γράψιμο και μια σειρά παιδικών διηγημάτων της δημοσιεύτηκαν στο περιοδικό για τους νέους “Νεανική Φωνή”. Το πρώτο της μυθιστόρημα, το αυτοβιογραφικό “Το καπλάνι της βιτρίνας”, γράφτηκε το 1963 και αποτελεί έργο-σταθμό στην ελληνική παιδική λογοτεχνία.

Το 1971 και ενώ ήταν εξόριστη στο Παρίσι, έγραψε τον “Μεγάλο περίπατο του Πέτρου” με θέμα την Κατοχή και την απελευθέρωση, που μαζί με το παραπάνω και με το “Η αρραβωνιαστικιά του Αχιλλέα” συμπεριλαμβάνονται στα διαχρονικά ευπώλητα βιβλία της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας.

Η αναγνώριση

Η Άλκη Ζέη κατάφερε να καθιερώσει ένα νέο στυλ στο νεανικό μυθιστόρημα, τόσο από την άποψη του ζωντανού, αυτοβιογραφικού ύφους όσο και της εισαγωγής του πολιτικού, κοινωνικού και ιστορικού στοιχείου στο είδος. Ο τρόπος που συνδέει τα βιωματικά στοιχεία με τα ιστορικά γεγονότα είναι μοναδικός και την έκανε ιδιαίτερα αγαπητή στο ελληνικό και ξένο αναγνωστικό κοινό.

Το 2010 τιμήθηκε με το βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου της και το 2014 αναγορεύτηκε σε επίτιμη διδάκτορα του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, για να τιμηθεί με τον τρόπο αυτό η προσφορά και το έργο της στην παιδική λογοτεχνία. Το 2015 αναγορεύτηκε επίτιμη διδάκτωρ Ανθρωπιστικών και Κοινωνικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο Πατρών.

Η Άλκη Ζέη υπήρξε πρέσβειρα της σύγχρονης ελληνικής λογοτεχνίας στο εξωτερικό, καθώς το σύνολο του έργου της είναι μεταφρασμένο και κυκλοφορεί σε πολλές χώρες ανά τον κόσμο.

“Ο μεγάλος περίπατος της Άλκης”

Το 2017 η Μαργαρίτα Μαντά σκηνοθέτησε ένα όμορφο ντοκιμαντέρ για την Άλκη Ζέη.

Η περιγραφή του ντοκιμαντέρ:

“Ένας κινηματογραφικός περίπατος στην πολυτάραχη ζωή και στο πλούσιο έργο της συγγραφέως Άλκης Ζέη. Μια ζωή που κουβαλάει μέσα της ολόκληρη την ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα κι ένα έργο που έχει αναγνωριστεί διεθνώς και συνεχίζει να αναγνωρίζεται, επηρεάζοντας πολλές γενιές ανθρώπων. Η Άλκη Ζέη εξομολογείται, καθώς τη συνοδεύουν στο μοντάζ και οι μαρτυρίες της αδελφής της, Ελένης Κόκκου, και των αγαπημένων φίλων και συνοδοιπόρων της,του σκηνοθέτη Μάνου Ζαχαρία και του ποιητή Τίτου Πατρίκιου”.