Αρχαιολογικό Μουσείο Αθηνών: Τα άγνωστα κριτήρια του διαγωνισμού και οι ανεπαρκείς απαντήσεις

Το μεσημέρι της Τετάρτης πραγματοποιήθηκε στο υπουργείο Πολιτισμού συνέντευξη Τύπου σχετικά με τη διαδικασία επιλογής του αρχιτεκτονικού γραφείου που θα αναλάβει τη μελέτη του αρχιτεκτονικού προσχεδίου του νέου Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου. Παρούσα δήλωσε η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, ο πρόεδρος της Διεθνούς Επιτροπής Αξιολόγησης, αρχιτέκτονας, Ανδρέας Κούρκουλας, και ο επίσης αρχιτέκτονας Γιάννης Βεντουράκης, project manager που έχει οριστεί από την δωρήτρια εταιρεία του διαγωνισμού που διενεργήθηκε.

Την ίδια ώρα – το μεσημέρι δηλαδή- ιδιαίτερη αίσθηση προκάλεσε η ανακοίνωση του Συλλόγου Αρχιτεκτόνων Διπλωματούχων Ανωτάτων Σχολών – Πανελλήνιας Ένωσης Αρχιτεκτόνων με την οποία τα μέλη της εξαπέλυσαν ευθεία επίθεση στο ΥΠΠΟΑ για τη νομιμότητα του διεθνούς κλειστού διαγωνισμού που διενεργήθηκε χάρη στη δωρεά ύψους 650.000 της οικογένειας Λαιμού. Η εν λόγω ανακοίνωση μάλιστα είχε και μία παράγραφο αναφοράς στους συμμετέχοντες στον διαγωνισμό και στην επιτροπή Έλληνες αρχιτέκτονες. Συγκεκριμένα ανάφερε πως “οι συμμετέχοντες στην προβληματική αυτή διαδικασία Έλληνες αρχιτέκτονες, είτε ως μέλη της επιτροπής αξιολόγησης, είτε ως μελετητές, συμβάλλουν στην απαξίωση του Θεσμού των Αρχιτεκτονικών Διαγωνισμών, στην υποβάθμιση της Αρχιτεκτονικής και στον αθέμιτο επαγγελματικό ανταγωνισμό”.

Να θυμήσουμε πως η Διεθνής Επιτροπή Αξιολόγησης -που συγκροτήθηκε από την υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού Λίνα Μενδώνη, τον Απρίλιο 2022- μετά από ενδελεχή και διεξοδική εξέταση των προτάσεων που υποβλήθηκαν επέλεξε την πρόταση των αρχιτεκτονικών γραφείων David Chipperfield Architects και Αλέξανδρου Ν. Τομπάζη Α.Ε. για τη δημιουργία του Νέου Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου στην Αθήνα.

Τι μάθαμε, λοιπόν, από αυτή τη συνέντευξη Τύπου;

Τι απέγινε η υπόγεια σύνδεση με το Ακροπόλ;

Το μεγαλεπήβολο και εντυπωσιακό σχέδιο για υπόγεια σύνδεση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου με το Ακροπόλ δε θα γίνει. Ο λόγος; Κανένα από τα ξένα αρχιτεκτονικά γραφεία δεν εκτίμησε με την πρότασή του ότι κάτι τέτοιο είναι εφικτό ή απαραίτητο.

Ο κ. Κούρκουλας σημείωσε πως “ως προς τη σύνδεση με το ΑΚΡΟΠΟΛ, όλες οι ομάδες που πήραν μέρος θεώρησαν ότι δεν χρειάζεται η ένταση αυτής της υπόγειας σύνδεσης και προτείνανε όλες οι ομάδες, το πέρασμα και η σύνδεση με το ΑΚΡΟΠΟΛ να γίνει επιφανειακά”.

Θα υπάρξει σύνδεση με το Πολυτεχνείο;

Αφού λοιπόν θεωρείται πια δεδομένο πως υπόγεια σύνδεση με το Ακροπόλ δε θα υπάρξει, ο κ. Κούρκουλας μίλησε και για την σύνδεση με το Πολυτεχνείο, διευκρινίζοντας, ωστόσο, πως αυτό μένει σε ένα δεύτερο στάδιο: “Αυτό που έμεινε ως ερωτηματικό είναι η σύνδεση με τα ιστορικά κτίρια του Πολυτεχνείου, τα οποία μπήκαν στο σχεδιασμό ως εν δυνάμει σύνδεση και ώσμωση αυτών των κτιρίων με το μουσείο.

Αυτά τα τρία κτίρια τα ιστορικά μπροστά, προφανώς θα μπορούν να παίξουν ένα διαφορετικό ρόλο σε σχέση με το ανακαινισμένο μουσείο. Ολη η γειτονιά θα αλλάξει και η ιδέα ήτανε από την Επιτροπή, αν η ιδιοκτησία του Πολυτεχνείου, αυτά τα ιστορικά κτίρια, θα μπορούσαν να είναι σε συνεργασία με το μουσείο και το Δήμο της Αθήνας, ώστε να αποτελέσουν κάποιο κομμάτι εξωστρέφειας της Αρχαιολογικής Σχολής, προς την πόλη. Αυτό όμως μένει σε ένα δεύτερο στάδιο.

Ολες οι μελέτες πήραν υπόψη τους την εν δυνάμει σχέση με αυτά τα τρία ιστορικά κτίρια, τα οποία θα παραμείνουν κτίρια του Πολυτεχνείου και μπορεί να αποτελέσουνε σημαντικό κόμβο σχέσης μουσείου-πολυτεχνείου-δήμου. Να γίνονται εκθέσεις σύγχρονης τέχνης, εδώ ή δίπλα, εκθέσεις αρχιτεκτονικής εδώ ή δίπλα, πάρτε υπόψη σας ότι τα τρία αυτά κτίρια δεν αντιστοιχούν σαν δομή στον τρόπο διδασκαλίας της αρχιτεκτονικής σήμερα, επειδή είναι τεράστιες αίθουσες, ψηλοτάβανες, ενώ θαυμάσιες για εκδηλώσεις, εκθέσεις”.

Γιατί διενεργήθηκε τελικά κλειστός διαγωνισμός;

Ο κ. Κούρκουλας δικαιολόγησε τον κλειστό διαγωνισμό λέγοντας πως “η εμπειρία που υπάρχει, και στις δύο περιπτώσεις, και έχει ακολουθηθεί σε πολλούς διαγωνισμούς ανά την υφήλιο, είναι ότι σε ανοιχτό διαγωνισμό, οι συμμετοχές θα υπερέβαιναν τις 600 με 1000. Αυτό, αποκαρδιώνει σημαντικά γραφεία, λόγω του κόστους αλλά και του χαώδους, αν θέλετε, αυτής της διαδικασίας, να πάρουν μέρος. Και εν πάση περιπτώσει, επιλέξαμε τη στρατηγική, με αυστηρά κριτήρια, επιλογής γραφείων ανά τον κόσμο”.

Ποια ήταν τελικά τα 9 κριτήρια συμμετοχής;

Μάθαμε επιτέλους και τα 9 κριτήρια συμμετοχής στον κλειστό αρχιτεκτονικό διαγωνισμό. Ή μαλλον μάθαμε και δε μάθαμε. Αυτά συνοψίστηκαν στη διεθνή αναγνώριση και βράβευση των γραφείων που θα συμμετείχαν και πιο συγκεκριμένα στη βράβευση για σχεδιασμό μουσείου. Τραγική ειρωνεία; Ο κ. Κούρκουλας ξέχασε να φέρει μαζί του τα σχετικά έγγραφα των κριτηρίων αυτών. Ες αναμονή λοιπόν μέχρι τις 15 Φεβρουαρίου που θα γίνει η δημόσια παρουσίαση από τον ίδιο τον Πρωθυπουργό της αρχιτεκτονικής πρότασης των γραφείων David Chipperfield και Αλέξανδρου Τομπάζη. Τότε θα τα φέρει και θα τα παρουσιάσει.

Μείναμε έτσι στις φλυαρίες του τύπου πώς οραματίστηκε η Επιτροπή το Μουσείο “να μπορεί να είναι οικολογικά πρωτότυπο, να έχει δηλαδή μια ευαισθησία, γύρω από την σύγχρονη προβληματική. Να απαντήσει με έναν στέρεο τρόπο, στην σχέση έκθεσης πραγμάτων, κυρίως τρισδιάστατων αντικειμένων, με το background, το φόντο, όπου εκτίθενται. Να μπορεί να μας μιλήσει για το θέμα του φωτισμού, του φυσικού φωτισμού, και ιδιαίτερα του κατακόρυφου φωτισμού, μια που μιλάμε για μια μεγάλη επιφάνεια, που θα καταλάβει τον σημερινό κήπο μπροστά από το μουσείο”.

Θα δημοσιευτούν και οι υπόλοιπες προτάσεις του διαγωνισμού;

Οι αντιδράσεις των Συλλόγων Αρχιτεκτόνων και Αρχαιολόγων, αλλά και μετά από σχετικά δημοσιεύματα και του έντυπου και ηλεκτρονικού Τύπου (και του NEWS 24/7) φαίνεται πως απέφεραν καρπούς και έτσι από εκεί που δεν είχε ειπωθεί τίποτα για το ποιες είναι οι υπόλοιπες αρχιτεκτονικές προτάσεις, τελικά ειπώθηκε πως αυτές θα δημοσιοποιηθούν.

Μάλιστα θα γίνεται συζήτηση για το αν η δημοσιοποίηση αυτού του υλικού θα γίνει είτε με ένα βιβλίο είτε με μία έκθεση, που είναι υπό συζήτηση αυτή τη στιγμή. Θα χρειαστεί ωστόσο κάποιος χρόνος για αυτή την έκδοση ή έκθεση που θα γίνει. Ελπίζουμε να μην ξεχαστεί.

Τελικά συνεργάστηκαν οι Έλληνες και οι…ξένοι; Υπήρξε ώσμωση;

Ο κ. Κούρκουλας σημείωσε πως η ώσμωση των διεθνών γραφείων με ελληνικά γραφεία, αποτελεί πρωτότυπη διαδικασία. Η κ. Μενδώνη ανέφερε πως “συνεργάστηκαν Έλληνες και ξένοι αρχιτέκτονες, βραβευμένοι με τα υψηλότερα δυνατά βραβεία αρχιτεκτονικής και παρήγαγαν, το κάθε μικτό σχήμα, το αποτέλεσμα το οποίο κατέθεσαν”. Ωστόσο, από ρεπορτάζ του NEWS 24/7 εξάγεται πεντάκαθαρα το συμπέρασμα πως στην πλειοψηφία της ξένα και ελληνικά γραφεία δεν συνεργάστηκαν σε ουσιαστικό επίπεδο, παρά μόνο επιφανειακά και πολλές φορές μόνο τηλεφωνικά. Δεν υπήρχε δηλαδή σε καμία περίπτωση κάποιο μικτό σχήμα εποικοδομητικής συνεργασίας.

Τι απέγινε με τη προμελέτη σκοπιμότητας ανάπλασης του μουσείου, με δωρεά του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος;

Σε σχετική ερώτηση η υπουργός έδωσε μία εξαιρετικά θολή απάντηση λέγοντας πως “ναι, έγινε, βεβαίως, έγινε η προμελέτη σκοπιμότητας. Είναι το πρώτο βήμα που ενδείκνυται σε όλα τα μεγάλα έργα. Χρηματοδοτήθηκε η συγκεκριμένη μελέτη από το Ίδρυμα Σταύρος Νιάρχος, και όλα τα στοιχεία, όλα τα δεδομένα της αξιοποιήθηκαν και αξιοποιούνται. Η μελέτη δεν είναι κάτι κρυφό, έχει κατατεθεί και είναι αναρτημένη ακόμα και στο site της Βουλής”.

Τι θα γίνει με τους εκθεσιακούς χώρους;

Στο Αρχαιολογικό Μουσείο σήμερα, οι εκθεσιακοί του χώροι είναι περίπου 16.500 τ.μ. Όλος ο όγκος του κτηρίου μαζί με τις αποθήκες, ο μεικτός είναι περίπου 24.500 τ.μ. Στην επέκταση θα υπάρχουν οι νέοι εκθεσιακοί χώροι οι οποίοι υπολογίζονται σε 16.500. θα υπάρχει ένας χώρος στάθμευσης και υπολογίζεται ότι αυτός ο χώρος θα είναι της τάξεως περίπου των 8.500 τ.μ. Και θα υπάρχει ο κήπος ως πολύ ουσιαστικό μέρος του Μουσείου. Ο κήπος θα είναι περίπου 13.000 τ.μ.

Τελικά γιατί αντιδρούν οι Σύλλογοι Αρχιτεκτόνων και Αρχαιολόγων, το Εθνικό Μετσόβειο Πολυτεχνείο και οι αρχιτεκτονικές σχολές στο Βόλο και στα Χανιά;

Όταν ζητήθηκε από τον κ. Κούρκουλα να σχολιάσει τη δυσαρέσκεια για τον κλειστό διαγωνισμό, (μάλιστα όπως έχουμε ξαναπεί, αρμόδιοι επιστημονικοί φορείς –ΣΑΔΑΣ και ΣΕΑ– έχουν προσφύγει στο Συμβούλιο της Επικρατείας). Ο ίδιος χαρακτήρισε τις αντιδράσεις αυτές γραφικές.

“Ενστάσεις θα υπάρχουνε, οι λογικές ότι θα μπορέσουμε να πάμε κάπως αλλιώς είναι σεβαστές, εμείς εξηγούμε, γιατί αυτή η διαδικασία, είχε το μικρότερο ρίσκο από το να έχεις χίλιες συμμετοχές και μπορεί… και τα κριτήρια ήτανε εξαιρετικά αντικειμενικά” σημείωσε.

Εδώ τι να σχολιάσει κάποιος. Και μόνο που ένας αρχιτεκτονας του διαμετρήματος του κ. Κούρκουλα χαρακτηρίζει ως γραφικούς δεκάδες επιστήμονες (αρχαιολόγους, πολεοδόμους, αρχιτέκτονες, κτλ), αυτό είναι από μόνο του προβληματικό.

Πόσο θα κοστίσει τελικά το έργο για την «Αναβάθμιση, ανάδειξη και υπόγεια επέκταση του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου»;

Η μελέτη σκοπιμότητας μιλάει για ένα κόστος 300.000.000. Το χρονικό πλαίσιο μέσα στο οποίο αναμένεται να υλοποιηθεί το έργο είναι η επόμενη πενταετία. Μήπως παραείναι αισιόδοξοι στο ΥΠΠΟΑ; Εδώ η Πινακοθήκη που ήταν ένα πολύ μικρότερο έργο και κατέληξε να καταλήξει το Γεφύρι της Άρτας.

Στον απόηχο αυτής της Συνέντευξης Τύπου και των δηλώσεων της Λίνας Μενδώνη ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων εξέδωσε την ακόλουθη ανακοίνωση:

Απάντηση στην Υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού Λ. Μενδώνη για τον παράνομο αρχιτεκτονικό διαγωνισμό υπόγειας επέκτασης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου

Σε συνέχεια σημερινών δηλώσεων της Υπουργού Πολιτισμού και Αθλητισμού σε συνέντευξη τύπου, αντιγράφουμε από το σχετικό νομικό πλαίσιο (Υπουργική Απόφαση ΥΠΕΝ/ΔΜΕΑΑΠ/48505/387/2021 «Νέο πλαίσιο διενέργειας των αρχιτεκτονικών διαγωνισμών και γενικά των διαγωνισμών μελετών με απονομή βραβείων», ΦΕΚ 2239/Β/31-5-2021)

«3. Η εξαίρεση από την υποχρέωση διενέργειας διαγωνισμού μελετών για αξιόλογο τεχνικό έργο της προηγουμένης παραγράφου, είναι δυνατή με απόφαση του κυρίου του έργου, υπό την προϋπόθεση ότι προηγουμένως έχει γνωμοδοτήσει θετικά το οικείο Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής ύστερα από σχετική αίτηση. Στην περίπτωση αρνητικής γνωμοδότησης, ο κύριος του έργου μπορεί να προσφύγει ενώπιον του ΚΕΣΑ/Υ.Π.ΕΝ.

Προκειμένου το οικείο ΣΑ ή το ΚΕΣΑ να γνωμοδοτήσει σχετικά με το αίτημα εξαίρεσης, συνεκτιμά αναλόγως όλες τις παραμέτρους του θέματος, τη σπουδαιότητά του, την τυχόν δωρεά μελέτης, το χρονοδιάγραμμα χρηματοδότησης για την υλοποίησή του κ.λπ.

4. Εφόσον αξιόλογο τεχνικό έργο, κατά τις παραπάνω παραγράφους, ή και η μελέτη του εντάσσονται για χρηματοδότηση σε ΕΣΠΑ ή στο Ταμείο Ανάκαμψης ή συγχρηματοδοτείται από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων ή υλοποιείται μέσω ΣΔΙΤ, εξαιρείται από την υποχρέωση διενέργειας αρχιτεκτονικού διαγωνισμού».

Το έργο της αναβάθμισης-υπόγειας επέκτασης του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου δεν έχει ενταχθεί για χρηματοδότηση σε ΕΣΠΑ ή στο Ταμείο Ανάκαμψης ή συγχρηματοδότηση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, ούτε υλοποιείται μέσω ΣΔΙΤ. Οι προφορικές εξαγγελίες της Υπουργού για τι θα ήθελε να συμβεί στο μέλλον, δεν συνιστούν ένταξη οποιουδήποτε έργου σε οποιοδήποτε χρηματοδοτικό πρόγραμμα, όπως πολύ καλά γνωρίζει, ούτε αποτελούν νόμιμο λόγο εξαίρεσης από τις νόμιμες διαδικασίες.

Τυχόν δωρεά μελέτης δύναται να συνυπολογιστεί από το αρμόδιο Συμβούλιο Αρχιτεκτονικής ή το ΚΕΣΑ, σε περίπτωση που ο κύριος του έργου (εν προκειμένω το ΥΠΠΟΑ) ζητήσει νομίμως την σύμφωνη γνώμη του αρμόδιου Συμβουλίου. Το θέμα δεν εισήχθη ποτέ στο ΚΕΣΑ, ούτε εκδόθηκε ποτέ τέτοια απόφαση.

Στην ίδια Υπουργική Απόφαση, την οποία συστηματικά παριστάνει ότι αγνοεί η Υπουργός, ότι ο διεθνής διαγωνισμός μελετών «διεξάγεται σε συνεργασία με τη Διεθνή Ένωση Αρχιτεκτόνων (U.I.A.) σύμφωνα με τον ν. 2092/1992». Ούτε αυτό συνέβη.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις