Δ. Ματζιαράκη: Η δημιουργός που άγγιξε το Όσκαρ επιστρέφει με το Container

Δεν έχουν περάσει παρά ελάχιστα χρόνια από τη στιγμή που η Δάφνη Ματζιαράκη χτύπησε την πόρτα των Οσκαρ με το εκπληκτικό ντοκιμαντέρ της “4.1” που είχε ως κεντρικό ήρωα το λιμενικό, Κυριάκο Παπαδόπουλο ο οποίος, δυστυχώς, έφυγε πρόωρα και ξαφνικά από τη ζωή. Μ’ αυτό η Ελληνίδα δημιουργός “κέντησε”.

Η Ματζιαράκη όμως, ανήσυχο πνεύμα, συνέχισε να προβληματίζεται πάνω στο προσφυγικό. Ση δεύτερη προσπάθειά της στο είδος, το “Container”, αφηγείται την ιστορία ανήλικων ασυνόδευτων προσφυγόπουλων που βρέθηκαν στο καμπ της Σάμου. Και το κάνει εξαιρετικά! Συγκλονιστικά εξαιρετικά θα έλεγε κανείς διότι το συναίσθημα που μένει μετά την παρακολούθηση της ταινίας είναι ένα μεγάλο σφίξιμο στο στομάχι. Ενα μεγάλο σφίξιμο για το γεγονός ότι η “πολιτισμένη” ανθρωπότητα του 2020 εξακολουθεί να κουρελιάζει και να ματώνει ζωές μικρών παιδιών.

“Αυτά τα παιδιά δεν είναι παιδιά, όπως εμείς τα ξέρουμε” λέει στο News24/7 σχολιάζοντας την παρατήρησή μας ότι οι ανήλικοι πρωταγωνιστές της ιστορίας της φαίνονται πρόωρα γερασμένοι. “Πρόκειται για παιδιά που έχουν χωριστεί εδώ και χρόνια από τους γονείς τους, που πέρασαν πολύ μεγάλα άγχη και οδύνες σε μία τρυφερή ηλικία. Εχουν μεγάλώσει μέσα στον πόλεμο και με μοναδική ανάμνηση την προσπάθεια να σωθούν. Σου υπενθυμίζω ότι εμείς περνάμε ένα απλό άγχος και τα μαλλιά μας ασπρίζουν. Φαντάσου αυτά τα παιδιά”.

Τα λόγια της Δάφνης φέρνουν στο μυαλό μία ιδιαίτερη σκηνή από την ταινία. Ενα από τα παιδιά αρχίζει να αφηγείται την ιστορία των βασανιστηρίων που πέρασε μαζί με τον πατέρα του στα χέρια του ISIS αλλά δεν μπορεί να συνεχίσει. Λυγίζει μπροστά στην κάμερα, καταρρέει. Μ’ ένα παγωμένο χαμόγελο ο φίλος του προσπαθεί να τον παρηγορήσει. “Ηταν αρκετά δύσκολο να καταφέρω να κερδίσω την εμπιστοσύνη αυτών των παιδιών και να τους πω τι θέλω” σχολιάζει με ειλικρίνεια η Δάφνη. “Στην αρχή δεν μπορούσαν να καταλάβουν τι ήθελα να κάνω. Επιπλέον δεν ήξεραν ούτε Ελληνικά ούτε Αγγλικά αλλά από την πλευρά μου δεν ήθελα να έχω έναν μεταφραστή όλη την ώρα μέσα στα πόδια μου. Επιχείρησα να τους προσεγγίσω μόνη μου. Σιγά-σιγά, και με τη βοήθεια του google translate, τα κατάφερα. Με εμπιστεύτηκαν”.

Υπήρχαν όμως και μεγάλα γραφειοκρατικά προβλήματα: “Ηταν τρομερά δύσκολο να εξασφαλίσουμε τις απαραίτητες άδειες που χρειαζόμασταν. Εισαγγελία του Αρείου Πάγου, Εισαγγελία Σάμου, Υπουργείο Μεταναστευτικής Πολιτικής, Υπουργείο Εργασίας. Από παντού περάσαμε”.

Μέσα από το “Container” (ο τίτλος εκφράζει απόλυτα το πνεύμα της ταινίας αφού μεγάλο μέρος της γυρίστηκε μέσα σ’ένα προσφυγικό Container) διαλύονται οι προκαταλήψεις και τα φοβικά σύνδρομα που πολλές φορές κυριαρχούν στην ελληνική κοινωνία σ’ ότι αφορά το προσφυγικό πρόβλημα. “Επεδίωξα να πω την ιστορία αυτών των παιδιών, όπως εγώ την κατάλαβα. Βιώνουν μία πολύ μεγάλη μοναξιά. Βρίσκουν, προσωρινά, μία νέα οικογένεια στα καμπ, κάνουν καινούργιους φίλους, στη συνέχεια πάλι τους χάνουν. Αυτή είναι η πραγματικότητα ενός παιδιού που είναι πρόσφυγας” εξηγεί η Ματζιαράκη.

Οι συγκρίσεις με την προηγούμενη ταινίας καθίστανται αναπόφευκτες αλλά η δημιουργός δεν τις φοβάται. Τις αναλύει, αντίθετα, με μεγάλο θάρρος: “Από τη στιγμή που τελείωσε με το 4.1, ήθελα να κάνω αυτήν την ταινία. Ο Κυριάκος Παπαδόπουλος μου είχε πει πολλά για τα ασυνόδευτα ανήλικα. Εκείνος είχε δύο κόρες και ήξερε πολύ καλά γιατί μιλούσε. Δεν ήθελα ένα μέτρο σύγκρισης με την προηγούμενα δουλειά, τότε συνέβη κάτι πολύ έντονο μπροστά από την κάμερα. Τώρα, αντίθετα, καταγράφηκε μία εσωτερίκευση του κόσμου αυτών των παιδιών. Υπάρχει μία βαβέλ συναισθημάτων. Οι ιστορίες που άκουσα από τα παιδιά ήταν η μία πιο σκληρή από την άλλη”.

Εξήγησε, επίσης αναλυτικά, γιατί προτίμησε αγόρια και όχι κορίτσια: “Για τα κορίτσια δείχνει να υπάρχει μία μεγαλύτερη κατανόηση στην ελληνική κοινωνία. Φαίνεται ότι δεν αποτελούν τόσο μεγάλη “απειλή”. Τα αγόρια είναι περισσότερο “σημαδεμένα”. Επίσης είχα μία άλλη ανησυχία που τελικά με απέτρεψε. Κάποια από αυτά τα κορίτσια είχαν βρεθεί να εκδίδονται στις προηγούμενες χώρες που βρίσκονταν. Δεν ήθελα έτσι σε καμία περίπτωση να φανούν τα πρόσωπά τους και να βρεθούν μπροστά σε οποιονδήποτε κίνδυνο”.

Η Δάφνη ήθελε να συνεχίσει να δουλεύει στη “μικρή” φόρμα αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι αδιαφορεί για τη “μεγάλη”, κάθε άλλο: “Από την αρχή ήθελα να συνεχίσω στη μικρή φόρμα, δουλεύω όμως κάτι άλλο παράλληλα, σε μεγάλο μήκος. Αυτή η ταινία που είδατε δεν θα είχε νόημα ως μεγάλη, ήθελα να πω κάτι απολύτως συγκεντρωμένο. “Το σημαντικό ήταν να την “στεγάσουν” την προσπάθεια και πάλι οι New York Times, όπως και έγινε. Είναι διαθέσιμη έτσι δωρεάν σε όποιον θέλει να τη δει και ελπίζω να φτάσει σε πολλές οθόνες. Για επιπλέον προβολή οι εποχές δεν ευνοούν, αναβλήθηκαν σχεδόν όλα τα φεστιβάλ. Θέλαμε όμως να βγει γρήγορα και να την δει όσο περισσότερος κόσμος γίνεται. Θα είμαστε πάντως στο φεστιβάλ ταινιών μικρού μήκους στην Καλιφόρνια στις 10 Ιουνίου”.

Για τις ανάγκες της δημιουργικής δουλειάς της η Δάφνη Ματζιαράκη έχει κάνει δεύτερη πατρίδα της τις ΗΠΑ. Αυτή η συνέντευξη, άρα, δεν θα μπορούσε παρά να τελειώσει με ερώτηση για τα δραματικά γεγονότα που λαμβάνουν χώρα στην πιο ισχυρή χώρα του πλανήτη μετά τη δολοφονία του Τζορτζ Φλόιντ: “Είμαι απογοητευμένη από την πορεία αυτής της σπουδαίας, σε πολλά, χώρας. Οι προοδευτικοί άνθρωποι ήλπιζαν ότι είχαμε τελειώσει με τα φαινόμενα του ρατσισμού και της αστυνομικής βίας. Εδώ όμως υπάρχει ένας πρόεδρος ποη φάνηκε εντελώς ανάξιος σε οποιαδήποτε κρίση κλήθηκε να αντιμετωπίσει. Ο κόσμος λέει “φτάνει πια”. Ολα όσα γίνονται με τις ληστείες και τους βανδαλισμούς έχουν το αντίθετο αποτέλεσμα. Εχει καταστραφεί πολύς κόσμος και μικρές επιχειρήσεις. Η CIA λέει ότι τέτοιου είδους εξεγέρσεις συμβαίνουν σε μία χώρα λιγο πριν αυτή καταρρεύσει”.