“Ντααααλί!”: Μια σουρεαλιστική συνέντευξη με τον μεγάλο σουρεαλιστή του γαλλικού σινεμά

Επειδή τον Νταλί τον ξέρετε, ας πούμε δυο λόγια για τον Κουέντιν Ντιπιέ.

Έναν σκηνοθέτη που μπήκε στο σινεμά σκηνοθετώντας την περιπέτεια μιας φονικής ρεζέρβας που στοχεύει τις καταστροφικές της δυνάμεις σε μια απομονωμένη πόλη. Ναι, μια φονική ρεζέρβα. Θυμάμαι να βλέπουμε αυτή την ταινία στις Νύχτες Πρεμιέρας το 2010 και μια αίθουσα να χάνει συλλογικά τα μυαλά της.

Γνωστός παράλληλα με το μουσικό του alter ego, Mr. Oizo, ως μουσικός, DJ και σκηνοθέτης των βιντεοκλίπ του, όπως το viral του 1999, Flat Beat:

Ο Ντιπιέ συνέχισε να φέρνει τις παλαβές ιδέες του –που είναι παρούσες εξίσου και στη μουσική του– στο σινεμά, με ταινίες όπως το “Απίστευτο κι Όμως Αληθινό” (υπάρχει μια χρονική λούπα στο υπόγειο!), τα “Σαγόνια” (δυο φίλοι βρίσκουν μια τεράστια μύγα στο πορτ μπαγκάζ τους), το “Réalité” (ένας σκηνοθέτης έχει 48 ώρες για να βρει την καλύτερη κραυγή πόνου), το “Smoking Causes Coughing” (όπως είπε ο Τζον Γουότερς, «Μια υπερηρωική ταινία για ηλίθιους! Στις καλύτερες ταινίες της χρονιάς!») και το “Deerskin” (πιθανώς ζωντανό δερμάτινο παλτό;).

Οι ταινίες του Ντιπιέ είναι σαν σύντομα κινηματογραφικά ανέκδοτα (σπάνια ξεπερνάει τη διάρκεια των 75-80 λεπτών), σαν σφηνάκια παραλογισμού σε ένα κινηματογραφικό γίγνεσθαι που μοιάζει όλο και περισσότερο να έχει εμμονή με τις Αλήθειες και το πρεστίζ και τις μεγάλες διάρκειες. Κι αυτό που κάνει ξεκάθαρα δουλεύει: Από περιθωριακές καλτίλες στην αρχή, το σινεμά του το έχει αγκαλιάσει το industry, με όλα τα μεγάλα ονόματα του γαλλικού σινεμά να δουλεύουν μαζί του ταινία μετά την ταινία, φτάνοντας με το πιο πρόσφατο φιλμ του να ανοίγει το φεστιβάλ των Καννών!

Προηγουμένως είχε κάνει μια βόλτα και από τη Βενετία με ένα ακόμα από αυτά τα σουρεαλιστικά κινηματογραφικά του πειράματα. Κι αν μπορεί κανείς να φανταστεί πώς θα έμοιαζε σε 999 από τα 1000 παράλληλα σύμπαντα μια «βιογραφία για τον Νταλί που κάνει πρεμιέρα στο φεστιβάλ Βενετίας», τότε ευτυχώς εδώ είμαστε στο 1000ό, και την ταινία αυτή την έχει γυρίσει ο Ντιπιέ. Που θα πει, ετοιμάσου να καείς.

Σε αυτή τη «βιογραφία», μια δημοσιογράφος (Αναΐς Ντεμουστιέ) ετοιμάζεται για μια συνέντευξη με τον μεγάλο Νταλί σε διάφορες διαφορετικές στιγμές. Όμως τα πράγματα ποτέ δεν πάνε όπως πρέπει. Κανείς δεν είναι ποτέ έτοιμος. Ο Νταλί αργεί. Η συνέντευξη δεν πάει ποτέ σωστά. Κι η απόσταση μεταξύ τους δεν μικράνει ποτέ – υπάρχει μια ξεκαρδιστική σεκάνς με τη δημοσιογράφο να περιμένει τον Νταλί στο δωμάτιο του ξενοδοχείου, αλλά ο Νταλί ποτέ να μην φτάνει κοντά της όσο και να περπατάει.

Στην ταινία μπαίνουν όνειρα, μπαίνουν παράλογες λούπες, σουρεαλιστική εικονογραφία, ανεξήγητη αφήγηση, κι όλα μέσα σε ένα πλαίσιο θαυμασμού για έναν Νταλί ως καλλιτέχνη, ως ιδιοφυία, και ως άνθρωπο που χτίζει την περσόνα του για το κοινό μέσα από ιδιοσυγκρασίες, μέσα από το χιούμορ, μέσα από μια μυθολογία του εκκεντρικού. Ο Ντιπιέ τα αποτυπώνει όλα αυτά μέσα σε μια βιογραφία που μοιάζει περισσότερο με σουρεάλ ανέκδοτο, πιστή στο πνεύμα του Νταλί, και αδιάφορη τελείως απέναντι στις συμβατικές λεπτομέρειες της ζωής του ζωγράφου – τον οποίον υποδύονται πέντε διαφορετικοί ηθοποιοί, επειδή γιατί όχι.

Στο φεστιβάλ Βενετίας συναντήσαμε τον Ντιπιέ, ο οποίος είχε μαζί του τους πρωταγωνιστές του, Αναΐς Ντεμουστιέ και Εντουάρ Μπερ (ένας από τους πέντε Νταλί). Επειδή καθυστέρησαν πολύ να έρθουν, σαν άλλοι Νταλί της ταινίας τους, ενώθηκαν δύο συνεντεύξεις κι έτσι καθίσαμε μερικοί δημοσιογράφοι μαζί με τον Ντιπιέ και τους δύο ηθοποιούς, για μια ημίωρη κουβέντα, στη διάρκεια της οποίας εμφανίζονταν δημοσιογράφοι από προηγούμενα ή επόμενα slots, λες κι ήταν σκετσάκι από το ίδιο το φιλμ. Ενώ σχεδόν δε σταματήσαμε να γελάμε – υπάρχουν πολλά σημεία στην ηχογράφηση που ακούγονται τρεις γάλλοι να μιλάνε και γελάνε ο ένας πάνω στον άλλον σε μια μίξη γαλλικών και αγγλικών με γαλλική προφορά.

Αλλά όπως συμβαίνει και με τις ταινίες του Ντιπιέ, το ίδιο το χάος είναι η απόλαυση.

Έχουμε δει ταινίες για τον Νταλί αλλά δεν πιάνουν την ουσία του, δεν ήταν τόσο παράλογες στη δομή.

Κουέντιν Ντιπιέ: Ναι…

[ο Εντουάρ Μπερ μπαίνει στην αίθουσα κι έρχεται στο τραπέζι, ο Ντιπιέ αποσυντονίζεται]

…συγγνώμη, πρέπει να επαναλάβεις την ερώτηση, το ξέχασα. Δυνατό ξεκίνημα! [γελάει]

Έχουμε δει ταινίες για τον Νταλί πολύ πιο συμβατικές, ήθελες να εκπροσωπηθεί ο παραλογισμός του και στο φορμάτ της ιστορίας;

Ντιπιέ: Αν το ήθελα; Φυσικά και το ήθελα! Αυτό μάλλον συμβαίνει επειδή οι άνθρωποι που έκαναν ταινίες για τον Νταλί δεν είχαν αληθινή σύνδεση με αυτόν. Εγώ νιώθω πως έχω μια μικρή σύνδεση μαζί του, που κάνει το έργο αυτό φυσιολογικό κάπως. Νιώθω πως είναι νορμάλ πράγμα το να κάνω εγώ μια ταινία για τον Νταλί. Αλλά η προσέγγιση είναι μια μίξη δομής και αίσθησης χιούμορ που παραπέμπει στον Νταλί. Δεν είναι απλά… [κάνει κοροϊδευτικά, σα να βαριέται], ας μιλήσουμε τώρα για έναν πολύ ιδιαίτερο καλλιτέχνη.

Είμαι μέσα στο θέμα δηλαδή, δεν κάνω μια ταινία που κοιτάζει το θέμα. Είμαι το θέμα κιόλας, κάπως. Κι είναι και αναφορά σε Μπουνιουέλ όλο αυτό, που είναι φίλος του. Σου απάντησα;

Αγαπημένος σου Μπουνιουέλ ποιος είναι;

Ντιπιέ: Αγαπώ τη γαλλική του περίοδο. Μπουρζουαζία, ναι, αλλά θα έβαζα όλες τις γαλλικές σε μια τσάντα και θα τα διάλεγα όλα. Είχε ένα vibe με τους γάλλους. Δεν τρελαίνομαι για τις υπόλοιπές του πρέπει να παραδεχτώ. Αλλά η γαλλική του περίοδος είναι θεότρελη.

Και ίσως και κάποια επιρροή από Monty Python;

Ντιπιέ: Ναι! Ευχαριστώ. Είναι homage στον Μπουνιουέλ η ταινία αλλά και στους Monty Python. Όλα αυτά είναι ίδια εποχή για μένα ως παιδί. Έβλεπα τον Νταλί στην τηλεόραση και την ίδια στιγμή οι Monty Python ήταν στα καλύτερά τους.

Υπάρχει κάποια αληθινή ιστορία για δημοσιογράφο που προσπαθούσε να πάρει συνέντευξη από τον Νταλί;

Ντιπιέ: Όχι! Αυτό που κάνει στην ταινία η Αναΐς, που προσπαθεί να πιάσει τον Νταλί και δεν τον φτάνει ποτέ είναι υποθέτω υπό μία έννοια εγώ, που προσπαθώ να πιάσω κάτι λίγο από αυτόν. Που είναι αδύνατον φυσικά γιατί είναι νεκρός.

Αναΐς Ντεμουστιέ: Και σαν τον Νταλί στην ταινία άργησες κι εσύ σήμερα το πρωί να έρθεις στην συνέντευξη, με τους δημοσιογράφους να σε περιμένουν.

[γελάμε όλοι]

Ντιπιέ [την κοιτάζει με μεγάλο χαμόγελο]: Well done! Ναι, βγάζει νόημα όντως. Ήμουν μόνος μου και δούλευα στο δωμάτιο στο ξενοδοχείο. [κάνει μια χειρονομία σα να προσπαθεί να κοιτάξει πολύ μακριά, αναφορά στην σκηνή με τη δημοσιογράφο που είναι διαρκώς μακριά από τον Νταλί στην ταινία]

Είναι ενδιαφέρον που εστιάζεις στην ταινία σε αυτή την προχωρημένη περίοδο του Νταλί, που δίνει συνεντεύξεις και δεν δημιουργεί τόσο.

Ντιπιέ: Μάλλον είναι αυτή που έχω δει περισσότερο. Όταν ήμουν παιδί την έβλεπα στην τηλεόραση αυτή την εποχή. Και για μένα ο καλύτερος Νταλί ήταν εκείνος τότε. Γιατί απλά δεν τον νοιάζει πια. Αν δεις κάποιες τρελές γαλλικές συνεντεύξεις του είναι all over the place. Παλιότερα προσπαθούσε τουλάχιστον να είναι ακριβής, αλλά μετά αργότερα… ό,τι νά’ναι. Δεν έδινε μία. Αυτό μου άρεσε. Και βοήθησαν πολύ αυτά. Είδαμε πολλές συνεντεύξεις του για την ταινία. Είναι κι ο ίδιος ο Νταλί ένα fiction.

Είναι απελευθερωτικό να προσεγγίζεις μια φιγούρα μέσα από ένα τέτοιο παραλογισμό;

Ντιπιέ: Ναι, αλλά όσο όντως γυρίζουμε την ταινία δεν είναι και τόσο τρελό. Γιατί πρέπει να γυρίσεις μικρά κομμάτια χρόνου την κάθε φορά, οπότε δίνουμε όλο και περισσότερη σημασία και ακρίβεια σε πολύ μικρές λεπτομέρειες.

Ντεμουστιέ: Είναι στο μοντάζ αυτό νομίζω. Όταν γυρίζαμε δεν ένιωθα ότι κάναμε κάτι τρελό, αλλά ότι θα το κάνει τρελό μετά. Όταν γυρίζαμε ήταν όλα σε απόλυτη ακρίβεια.

Εντουάρ Μπερ: Ο άνθρωπος είναι πιο τρελός από τον Νταλί. Δεν καταλαβαίνετε! Είναι δικτάτορας! Χίτλερ Νταλί! [γελάνε και πάνω σε εκείνη τη στιγμή μπαίνει ένας συνάδελφος κι ο Μπερ κοιτάζει αμήχανα] Μπονζούρ μεσιέ. [γελάνε]

Εφόσον ακούγεται πως στην πραγματικότητα είναι πολύ σφιχτά και δομημένα όλα, υπάρχει χώρος στις ταινίες σου για–

Ντιπιέ: –αυτοσχεδιασμό; ΟΧΙ! Είναι καλό να αυτοσχεδιάζεις υποθέτω όταν το σενάριο είναι κακό. [γελάμε]

Μπερ: «Σώσε την ταινία μου! Αυτοσχεδίασε, κάνε κάτι!»

Ντιπιέ: Ναι, οι ταινίες του Κεσίς ας πούμε. [σσ. σκηνοθέτης του αμφιλεγόμενου “Η Ζωή της Αντέλ”] [Ο Ντιπιέ προσποιείται κοροϊδευτικά πως δίνει οδηγίες σα να είναι ο Κεσίς] «Ωωω, δεν έχω σενάριο… πήγαινε, γαμήσου μπροστά στην κάμερα, ας γυρίζω εγώ για 12 μέρες… fuck-fuck-fuck και θα τα μοντάρω μετά». [πάρα πολύ δυνατά γέλια] Εντάξει δεν πειράζει, είναι cancelled αυτός.

Πώς αποφάσισες να ανοίξει η ταινία με τη συγκεκριμένη παράλογη εικόνα, με το πιάνο;

Ντιπιέ: Ήταν ένας καλός τρόπος να δώσω τον τόνο. Ότι σε αυτή την ταινία είναι ΟΚ να δεις ένα πιάνο, με νερό να βγαίνει από μέσα του. Θέτει τον τόνο με σεβασμό απέναντι στον Νταλί. Δεν ξέρω γιατί το διάλεξα, βαριέμαι τα κλασικά που συνοδεύουν τον Νταλί, τα ρολόγια κλπ. Αυτό είναι όμορφο, ποιητικό, απλό. Η ιδέα ενός πιάνου με ένα ποτάμι μέσα του, είναι κάτι τόσο όμορφο από μόνο του. Και χαλαρώνει το κοινό, σα να σου λέει, ΟΚ, έλα, μπες σε αυτό τον κόσμο, αργά. Δεν είναι όλα εκεί για την ΤΡΕΛΑ. Γιατί ο Νταλί έχει και σκοτεινά έργα, αλλά με ενδιέφερε–

[ανοίγει ξανά η πόρτα από άλλο συνάδελφο, ο Ντιπιέ γυρνάει προς το μέρος του]

Όχι, πολύ αργά! Πού ήσουν πριν, γιατί άργησες;

Μπερ: Πόσους δημοσιογράφους έχει αυτός ο διάδρομος; [γελάμε]

Τα 77 λεπτά είναι μια διάρκεια που φαίνεται να σου αρέσει. Σφιχτό. Που είναι ωραίο πράγμα!

Ντιπιέ: Ναι, προφανώς σας φαίνεται ωραίο όταν πρέπει να δεις 10 ταινίες σε 2 μέρες… Το κάνω μόνο για εσάς! [γελάμε]

Όχι, οι ταινίες μου έχουν πάντα την ίδια διάρκεια από ό,τι φαίνεται, αλλά δεν είναι κάτι που το αποφασίζω συνειδητά, απλά έτσι λειτουργεί ο εγκέφαλός μου. Το attention span μου είναι μάλλον τόσο μικρό.

Και κάνεις ο ίδιος τη διεύθυνση φωτογραφίας στις ταινίες σου επίσης.

Ντιπιέ: Ναι, πάντα το έκανα. Είναι πιο γρήγορο, δεν θέλω να περνάω τόση ώρα μιλώντας, εξηγώντας σε έναν τύπο… Άλλοι σκηνοθέτες έχουν φυσικά πολύ καλή σχέση με τους διευθυντές φωτογραφίας τους αλλά ειλικρινά το βαριέμαι. Προτιμώ να το κάνω μόνος μου αντί να μιλάω 5 ώρες με έναν τύπο που τελικά ίσως διαφωνεί μαζί μου!

Υπάρχει πιστεύεις κάτι που έχει παρεξηγήσει ο κόσμος γύρω από το έργο σου;

Ντιπιέ: Ναι, καμιά φορά διαβάζω ας πούμε ότι και καλά κάνω ταινίες χωρίς να με νοιάζει. Ότι είμαι τεμπέλης, επειδή είναι έτσι μικρές και τις κάνω γρήγορα. Και κοίτα, είναι ΟΚ να μη σε διασκεδάζουν ή να θεωρείς ότι κάνω σαχλαμάρες. Αλλά το να λέει κανείς ότι είμαι τεμπέλης…

Ντεμουστιέ: Το άκουσα μια φορά στο ράδιο κι ήθελα να πάρω τηλέφωνο στην εκπομπή να τους το πω. «Έγραψε το σενάριο σε πέντε λεπτά»… Όχι! Δεν καταλαβαίνετε πόσο πολύπλοκο είναι!

Τεμπέλικη ίσως να είναι η συγκεκριμένη κριτική.

[γελάνε]

Ο Νταλί είναι ο αγαπημένος σου ζωγράφος;

Ντιπιέ: Για μένα; Ναι, Νταλί! Αλλιώς τι κάνουμε εδώ; Είμαστε εδώ για ένα λόγο. Είναι ο συνδυασμός που έχει: τέχνη, δομή και χιούμορ. Δεν το βλέπουμε πολύ αυτό γενικά. Όταν δεις ας πούμε τον Πικάσο να μιλάει, δεν υπάρχει αίσθηση χιούμορ. Είναι βαρετός. Είναι ιδιοφυία, αλλά δεν έχει χιούμορ. Γι’αυτό προτιμώ τον Νταλί. Είναι αστείος και είναι ιδιοφυία.

Κι από πού έρχεται το δικό σου χιούμορ;

Ντιπιέ: Ίσως από τον πατέρα μου, όταν ήταν πολύ ζωηρός εκεί στα 40 του έκανε συνέχεια πλάκα και κορόιδευε τους άλλους, μάλλον βοήθησε αυτό. Ίσως να ήταν κι αυτά που έβλεπα; Όπως κάθε άλλο παιδί στη Γαλλία, μεγάλωσα βλέποντας τις ίδιες ταινίες. Μια κωμωδία που λέγεται… “Santa Claus is a dick”; [σσ. Ο γαλλικός τίτλος είναι “Le père Noël est une ordure”.] Δεν ξέρω, ίσως αυτό βοήθησε!

Επίσης να πούμε και για τη μουσική δυο λόγια–

Ντιπιέ: Την έχει γράψει ο Τομά [σσ. Μπανγκαλτέρ, το ήμισυ των Daft Punk]. Πραγματικά, περισσότερη ώρα πέρασα μιλώντας με τον Τομά για τη μουσική από ό,τι– [κοιτάζει ελαφρά προς την πλευρά των ηθοποιών του]

Μπερ: Σε ευχαριστώ ρε!

Ντιπιέ: …με αυτούς εδώ, για τους χαρακτήρες τους.

[γελάνε όλοι]

Μπερ: [γκρινιάζει στα γαλλικά]

Ντιπιέ [σα να εξηγείται]: Είναι επειδή ο Τομά πρέπει να χτίσει–

Μπερ: Άσε με, μίλα με τον DJ σου.

Ντιπιέ: Έλα, δεν είναι deejay ο άνθρωπος!

[γελάμε όλοι δυνατά]

Ντιπιέ: Είναι και λούπα η μουσική, πολύ δύσκολο αυτό που κάνει. Αν ακούσεις όλα συνυπάρχουν στη μουσική που έγραψε, σασπένς, χαρά… η ταινία είναι μια νοητική λούπα που σε τρελαίνει οπότε η μουσική έπρεπε να έχει 4-5 επίπεδα, αν αφαιρείς κάτι κάθε φορά η μουσική πρέπει να σου γεννά άλλο συναίσθημα. Γι’αυτό είναι ευφυές, δεν είναι ένα κομμάτι, περιλαμβάνει διαφορετικά συναισθήματα αν παίξεις μαζί του.

Μπερ: Δεν ζητάς από ηθοποιό να σώσει το σενάριό σου αυτοσχεδιάζοντας αλλά ζητάς από τον συνθέτη να σώσει την κακή ηθοποιία με τη μουσική του. Αυτό λες! [κοροϊδευτικά] «Έλα, βάλε λίγο συναίσθημα σε αυτόν τον τύπο». [γελάνε]

[η υπεύθυνη μας κάνει νόημα ότι τελείωσε ο χρόνος μας]

Ντιπιέ [γελώντας]: ΟΚ, σας ζητώ συγγνώμη για όλο αυτό.

Μπερ: No no no! Εγώ θέλω κι άλλο!