Die In: Οι πρώτοι που ξάπλωσαν κόντρα στον θάνατο του AIDS

Καμία επαναστατική πράξη δεν πήγε χαμένη. Ακόμη κι αν έμεινε μισή. Ο ακτιβισμός ξεκίνησε από την ανάγκη για πράξη και από ένα κίνητρο. Και κάθε κίνητρο ξεκινά από ένα πρόβλημα. Οι λύσεις υπάρχουν μα μερικές φορές, πρέπει να τις απαιτήσεις.

Το 1981, όταν εκδόθηκε η πρώτη ανακοίνωση για τη νόσο, ο HIV δεν είχε κανένα επίσημο όνομα. Είχε όμως θύματα, και ήταν πολλά.

Εκείνη τη χρονιά, οι πρώτες περιπτώσεις σοβαρής ανοσοποιητικής ανεπάρκειας διαγνώσθηκαν όταν κάποιοι νέοι άνδρες ανέπτυξαν ασυνήθιστες μολύνσεις και καρκίνους. Η νέα αυτή ονομάστηκε αργότερα “AIDS”, αλλά κανείς δεν γνώριζε τι την προκαλούσε.

‘Έκτοτε, η επιστήμη απέδειξε σταδιακά ότι ο ιός της Ανθρώπινης Ανοσοανεπάρκειας (HIV) είναι η αιτία του AIDS. Λόγω του αρχικού περιορισμού της λοίμωξης στην πληθυσμιακή αυτή ομάδα, το AIDS χαρακτηρίστηκε ως περίεργη “νόσος των ομοφυλόφιλων”, “καρκίνος των ομοφυλόφιλων” ή “πανούκλα των ομοφυλόφιλων”, επειδή οι πρώτοι διαγνωσμένοι ασθενείς ανήκαν σε αυτή την πληθυσμιακή ομάδα.

Αργότερα όμως επηρέασε και άλλες από τις λεγόμενες ομάδες “υψηλού κινδύνου”, όπως οι τοξικοεξαρτημένοι ή οι αιμορροφιλικοί, μολύνοντας τελικά και άτομα που δεν ανήκαν σε αυτές τις ομάδες. Σήμερα η ετεροσεξουαλική επαφή είναι ο κύριος τρόπος μετάδοσης. Και μέχρι σήμερα έχουν πεθάνει λόγω του AIDS περίπου 25 εκατομμύρια άνθρωποι.

Έξι χρόνια μετά την πρώτη επίσημη καταγραφή, η θεραπεία AZT ήρθε να θέσει μια νέα βάση, ενώ το ίδιο έτος ο Ρίγκαν μίλησε ανοιχτά για το AIDS σε δημόσια ομιλία.

Το AZT ήταν ένα αντικαρικινικό φάρμακο που ανακαλύφθηκε το 1950. Οι επιστήμονες βρήκαν ότι όταν το χορήγησαν σε ασθενείς με HIV το ανοσοποιητικό τους σύστημα βελτιώθηκε. Το φάρμακο αναπτύχθηκε με κρατικά χρήματα και κάτω από την δημόσια πίεση. Παρόλα αυτά, η τότε αμερικανική κυβέρνηση έδωσε την πατέντα στην εταιρεία Burroughs- Wellcome και έτσι, το AZT έγινε το πιο ακριβό φάρμακο στην ιστορία με το κόστος του να φτάνει τα 10.000 δολάρια ανά έτος. Πολλοί ασθενείς που χρειάζονταν το φάρμακο έκαναν σκοπό της ζωής τους να αποκτήσουν πρόσβαση σε αυτό.

Ακτιβιστές συναντήθηκαν με την εταιρεία Burroughs-Wellcome ζητώντας πτώση των τιμών, όμως η θέση της εταιρείας ήταν ότι οι ίδιοι θα έπρεπε οι ίδιοι να χρηματοδοτήσουν την έρευνα για ανάπτυξη πιο οικονομικών φαρμάκων. Ανάμεσα στους ακτιβιστές, ήταν και εκείνοι της ACT UP. Στις 11 Οκτωβρίου του 1988, όταν οι νεκροί από το AIDS είχαν ξεπεράσει τους 40.000 μόνο στις ΗΠΑ, ακτιβιστές της οργάνωσης κατέλαβαν το κτίριο του FDA, της Υπηρεσίας Τροφίμων και Φαρμάκων, στο Rockville του Maryland για να διαμαρτυρηθούν για την μη ανάληψη κοινωνικής δράσης και μέριμνας για τους χιλιάδες ανθρώπους που πέθαιναν ανά την υφήλιο. Δύο βδομάδες αργότερα, το FDA αποφάσισε να επιταχύνει τη διαδικασία για την ανάπτυξη και την έγκριση φαρμάκων για το AIDS, πιέζοντας για μείωση των τιμών για τις παρεχόμενες θεραπείες. Ήταν ένας αγώνας που ξεκίνησε με χιλιάδες θανάτους, και με αργά αλλά σταθερά βήματα, μετά από πολλές θυσίες οδήγησε σε ένα πρώτο ξέφωτο. Φυσικά, μένουν πολλά ακόμα να γίνουν.

H ACT UP είναι η πρώτη οργάνωση που καθιέρωσε το “die in”. Εκατοντάδες άνθρωποι της ξάπλωναν στον δρόμο παριστάνοντας τους νεκρούς. Το gay pride ξεπήδησε επίσης μέσα από αυτές τις διαδηλώσεις.

Οι “120 χτύποι το λεπτό”, που έκαναν πρεμιέρα στο φεστιβάλ Νύχτες Πρεμιέρας παρόντος του σκηνοθέτη και από αυτή την Πέμπτη θα προβάλλονται και εμπορικά στην Ελλάδα, είναι η τρίτη μεγάλου μήκους σκηνοθεσία του Καμπιγιό.

Βραβευμένη με το Grand Prix ή αλλιώς τον Αργυρό Φοίνικα στο 70ό Φεστιβάλ Καννών, αλλά και με το Βραβείο της Επιτροπής Κριτικών Κινηματογράφου, η ταινία του Ρομπέν Καμπιγιό “120 χτύποι το λεπτό”, έρχεται να μας παρουσιάσει την ιστορία και τη δράση της οργάνωσης. Ο πρόεδρος της επιτροπής του Φεστιβάλ Καννών, Πέδρο Αλμοδόβαρ, στη συνέντευξη Τύπου, περιγράφοντας την κινηματογραφική της δύναμη, την επίκαιρη ανάγνωσή της αλλά και την πολιτική της βαρύτητα, τόνισε ότι το “120 χτύποι το λεπτό” είναι μια ταινία ουμανιστική, σπαρακτική και παρορμητική.

“Αρχές της δεκαετίας του ’90. Ενώ το AIDS έχει ήδη κοστίσει αμέτρητες ζωές τα τελευταία δέκα χρόνια, οι ακτιβιστές της Act Up στο Παρίσι πολλαπλασιάζουν τις δράσεις τους με σκοπό να  ανατρέψουν τη γενική αδιαφορία. Ο νεοφερμένος στην ομάδα, Νατάν, θα συγκλονιστεί από τη δυναμικότητα του Σον, ενός από τα ιδρυτικά μέλη της οργάνωσης, που καταναλώνει τις τελευταίες του δυνάμεις του στη μάχη ενάντια στο κράτος και τις φαρμακευτικές εταιρείες”. Αυτό είναι το σενάριο, βγαλμένο μέσα από την ίδια τη ζωή.

Και ο ίδιος ο σκηνοθέτης, μέλος της οργάνωσης και αυτός, λέει για την ταινία του: “Το 120 BPM δεν είναι μία νοσταλγική ταινία, αλλά μία πολιτική ταινία, μία ταινία γι’ αυτούς που χάθηκαν και για εμάς που έχουμε μείνει εδώ και παλεύουμε ακόμα. […] Το 1992, μην ξεχνάμε πως είμαστε σε μία περίοδο που υπάρχει ομοφοβία, οι συζητήσεις για προφυλακτικά ήταν απαγορευμένες στα σχολεία και η ανταλλαγή σύριγγας ήταν η πιο συνηθισμένη πρακτική. Η Act Up-Paris ήταν μια οργάνωση γεμάτη δυναμικούς ανθρώπους στη χειρότερη περίοδο της επιδημίας του ιού, που όμως κατάφεραν και άνοιξαν έναν διάλογο γι’ αυτό και βοήθησαν και άλλους ανθρώπους που είχαν προσβληθεί από την αρρώστια, όπως χρήστες ναρκωτικών, αιμοφιλικούς, κ.ά.”.

“Σήμερα, με τα Κοινωνικά Μέσα και το διαδίκτυο είναι πολύ εύκολο να είμαστε μέρος μιας κοινότητας, αλλά χωρίς να ενσωματωνόμαστε πραγματικά σε αυτή την κοινότητα. Τη εποχή που διαδραματίζεται το 120 BPM, οι άνθρωποι έπρεπε να βρεθούν μαζί, στον ίδιο χώρο, και να ανταλλάξουν ιδέες κοιτώντας ο ένας τον άλλο. Ήταν η εποχή του φαξ, όπου οι οργανώσεις δεν μπορούσαν να μεταδίδουν τις εικόνες τους άμεσα, όπως γίνεται σήμερα, και η τηλεόραση έπαιζε έναν τεράστιο ρόλο -γεγονός που επηρέαζε τον τρόπο που η οργάνωση σχεδίαζε τις ενέργειές της, προκειμένου να χρησιμοποιήσει τα Μέσα αυτά”.

Λίγα λόγια για την Act Up – Paris

H Act Up – Paris δημιουργήθηκε στις 26 Ιουνίου 1989, με αφορμή το επερχόμενο Gay Pride, στη διάρκεια του οποίου 15 περίπου ακτιβιστές σκηνοθέτησαν το πρώτο “die – in”, όπου ξάπλωσαν στο δρόμο χωρίς να πουν ούτε μία λέξη. Στα μπλουζάκια τους υπήρχε η εξής εξίσωση: ΣΙΩΠΗ = ΘΑΝΑΤΟΣ. Και ένα ροζ τρίγωνο: το σήμα που επιβλήθηκε στους ομοφυλόφιλους άνδρες που απελάθηκαν κατά τη διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου, αλλά αυτή τη φορά αποτυπωμένο με τη μύτη γυρισμένη προς τα πάνω. Ένα νέο σύμβολο που αντιπροσώπευε την αποφασιστικότητα τους να αντιδράσουν έντονα στην επιδημία που είχε αποδεκατίσει χιλιάδες ανθρώπους. Η Act Up – Paris γεννήθηκε με βάση το μοντέλο της Act Up – New York, που ιδρύθηκε το 1987.

Οι ρίζες της Act Up προέρχονται από τον θυμό για τους ιατρικούς, πολιτικούς και θρησκευτικούς φορείς, των οποίων η παθητικότητα και οι προκαταλήψεις ήταν, και ακόμα και σήμερα είναι, στο επίκεντρο της ανθρώπινης καταστροφής που φέρνει αυτή η επιδημία. Αυτός ο θυμός είναι που οδήγησε όσους προσβλήθηκαν, να πολεμήσουν ενάντια στη σιωπή και να γίνουν ορατοί. Πράγματι, σημασία είχε να γίνει η αρρώστια ορατή, να γίνει ο άρρωστος ορατός και να μην επιτρέπεται πλέον στους διάφορους φορείς να αποφασίζουν τη μοίρα των ασθενών.

Αυτό ακριβώς είναι η Act Up – Paris.

Όχι άλλες θολές εικόνες, όχι άλλοι ανώνυμοι λογαριασμοί ή μαρτυρίες, όχι άλλες αόριστες παρουσιάσεις. Όπως η Act Up – New York, έτσι και η Act Up – Paris μετέφερε τις φωνές των οροθετικών, γυναικών και αντρών, χρησιμοποιώντας μία ισχυρή οπτική κουλτούρα με ηχηρά συνθήματα και συμβολικές εικόνες, διοργανώνοντας εκδηλώσεις που αποσκοπούσαν σε μία ευρεία κάλυψη από τα ΜΜΕ.

Σε αυτό τον πολυσύνθετο πόλεμο, έπρεπε να κερδίσουμε την κυριότητα μας πάνω στην ίδια μας τη ζωή. Οι στρατηγικές έπρεπε να αναπτυχθούν με τέτοιο τρόπο ώστε να αποκτηθεί πρόσβαση, να κατακτηθούν γνώσεις που είχαν μόνο οι ιατρικοί φορείς και να αμφισβητηθεί η πρωταρχική εξουσία αυτών των φορέων. Πρέπει να τους αντιταχθούμε σταθερά και με σαφώς καθορισμένες απαιτήσεις. Οι άνθρωποι έπρεπε να κινητοποιηθούν, να εκπαιδευτούν, οι πληροφορίες έπρεπε να οργανωθούν. Η πολιτική ανυπακοή και η ενεργοποίησή μας στα όρια του νόμου ήταν απαραίτητη για να κάνει τις φωνές μας να ακουστούν.

Η ταινία προβλήθηκε στο 23ο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Αθήνας – Νύχτες Πρεμιέρας, λίγο πριν βγει στις ελληνικές αίθουσες, στις 28 Σεπτεμβρίου, από την Weird Wave.

Εκτός από το “120 χτύποι το λεπτό”, στις “Νύχτες Πρεμιέρας” προβάλλονται και οι δύο προηγούμενες ταινίες του Καμπιγιό: το “Eastern Boys”, (27/9) μία ρεαλιστική καταγραφή της αναζήτησης του πληρωμένου έρωτα στους δρόμους του Παρισιού (που βραβεύθηκε στους “Ορίζοντες” του Φεστιβάλ Βενετίας το 2013) και το “They came back” (1/10) που αποτέλεσε έμπνευση για την πετυχημένη σειρά “Les Revenants”.

Το πλήρες πρόγραμμα του φεστιβάλ, μπορείτε να το βρείτε εδώ