“Η Αυτοκρατορία”: Πώς γυρίστηκε μια (βραβευμένη!) “Star Wars” παρωδία σε ένα γαλλικό ψαροχώρι;

Αν μπορούμε με βεβαιότητα να πούμε κάτι για την “Αυτοκρατορία”, είναι πως δε θα μοιάζει με κάτι άλλο που έχετε ξαναδεί – εκτός αν έχετε ξαναδεί ταινία του Μπρούνο Ντιμόν, αυτές μοιάζουν μεταξύ τους με έναν εντυπωσιακό τρόπο, είτε αφορούν την ενηλικίωση της Ζαν Ντ’ Αρκ, είτε τη Ζωή του Ιησού, είτε μια εξωγήινη εισβολή. Αυτό θα πει να έχεις χαρακτηριστικό στυλ.

Όμως με τι μοιάζει η “Αυτοκρατορία”, μάλλον η πιο «κούκου» ταινία που είδαμε στο φετινό φεστιβάλ Βερολίνου; Τι είναι αυτή η ταινία, της οποίας το ιδιοσυγκρασιακό, ξεκαρδιστικά θεόστεγνο χιούμορ μπλέκεται περιέργως με μια “Star Wars” σάτιρα, με μια ιστορία προέλευσης του Ιησού(!), με μια συζήτηση πάνω στην ανθρώπινη φύση και την ισορροπία του καλού με το κακό, αλλά και με μια σχεδόν βουκολικών καταβολών παραγωγή με σκηνικό την γαλλική εξοχή;

Ναι, δεν κάναμε λάθος copy paste γράφοντας το κείμενο, η “Αυτοκρατορία” είναι όλα αυτά μαζί, σε ένα. Να, δείτε εδώ:

«Ναι, γυρίζω πάντα τις ταινίες μου στο μέρος που ζω, είναι ένα μέρος που γνωρίζω καλά. Μου αρέσει να το εξερευνώ ξανά και ξανά», μας λέει ο βραβευμένος γάλλος σκηνοθέτης Μπρούνο Ντιμόν, όταν τον ρωτάμε γιατί θέλησε να τοποθετήσει μια διαστημική όπερα στο εντελώς απλό αυτό σκηνικό εξοχής της βόρειας Γαλλίας. Και γιατί, επιπλέον, γυρίζει όλες τις ταινίες του εκεί, ό,τι είδος κι αν είναι.

«Γιατί να πάω κάπου αλλού όταν έχω βρει το τέλος μέρος για γυρίσματα;», απαντά με ένα εντελώς στεγνό ύφος που δεν καταλαβαίνεις αν είναι ειλικρινές ή αν σε ειρωνεύεται ή αν δεν άκουσε καν την ερώτηση – εντελώς σαν χαρακτήρας των ταινιών του, δηλαδή.

Τι συμβαίνει λοιπόν στην “Αυτοκρατορία”; Κοντά στην παραλία Οπάλ στη βόρεια Γαλλία, σ’ ένα ήσυχο και γραφικό ψαροχώρι, γεννιέται ένα ξεχωριστό μωρό. Ένα παιδί τόσο μοναδικό και παράξενο που γίνεται ο καταλύτης για την έναρξη ενός μυστικού πολέμου ανάμεσα σε εξωγήινες δυνάμεις. Κι έτσι, ένα παραθαλάσσιο χωριό με τους χαρακτηριστικούς του «θερινούς» ρυθμούς, γίνεται το επίκεντρο ενός διαγαλαξιακού πολέμου που εγείρει ζητήματα ανθρώπινης ηθικής και κοινωνιολογικής σάτιρας, μέσα από ένα τελείως μοναδικό και ασεβές χιούμορ και έναν φορμαλιστικό πειραματισμό που πολύ απλά δεν περιμένεις να δεις σε κάτι που περιγράφεται (και είναι, με τον τρόπο του) ως «διαστημική όπερα».

Μια τρομερά διασκεδαστική και πλήρως αναπάντεχη ταινία από τον Ντιμόν, που μας έχει δώσει αμφιλεγόμενα (πάντα!) διαμάντια όπως το πρόσφατο φοβερό “France” με τη Λέα Σεϊντού, το “Έξω Σατανά”, την αντισυμβατική “Ζωή του Ιησού” και το “Καμίλ Κλοντέλ” με τη Ζιλιέτ Μπινός. Αναπάντεχο σίγουρα ήταν και το γεγονός ότι αυτή η ταινία βραβεύτηκε με το Ειδικό Βραβείο της Επιτροπής στο πρόσφατο φεστιβάλ Βερολίνου, δείχνοντας πως κι οι πιο εστέτ επιτροπές, μπορούν να έχουν χιούμορ.

Καθώς τώρα η ταινία προβάλλεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα, στο πλαίσιο του 65ου φεστιβάλ Θεσσαλονίκης, συζητάμε με τον Μπρούνο Ντιμόν για το πώς του ήρθε η ιδέα για αυτή την “Αυτοκρατορία”, τη σχέση του με το “Star Wars”, το λόγο που θέλει πάντα μη επαγγελματίες ηθοποιούς, και για ποιο λόγο «δεν έχει υπάρξει καμία απολύτως εξέλιξη» από την αρχή του κόσμου μέχρι σήμερα.

“Η ΑΥΤΟΚΡΑΤΟΡΙΑ”: ΑΠΟ ΤΗ ΜΙΑ “STAR WARS”, ΑΠΟ ΤΗΝ ΑΛΛΗ “2001 Η ΟΔΥΣΣΕΙΑ ΤΟΥ ΔΙΑΣΤΗΜΑΤΟΣ”

Πώς ξεκίνησε αυτή η ιστορία για εσάς; Τι σας έκανε να θέλετε να εφαρμόσετε αυτή την τρελή ιδέα;

Είχα πολλές ιδέες ταυτόχρονα. Πρώτα απ’ όλα, ήθελα να κάνω ένα prequel της πρώτης μου ταινίας, “La Vie de Jesus” (“Η ζωή του Ιησού”). Επίσης ήθελα να κάνω μια διαστημική όπερα, και ήθελα και να παραμείνω στη βόρεια Γαλλία. Και στη συνέχεια προσπάθησα με κάποιο τρόπο να συνδυάσω όλες αυτές τις ιδέες.

Με ενδιέφερε πολύ η ανάμιξη των ειδών. Από τη μία πλευρά να πάρω τους υπερήρωες που είναι γνωστοί από τις αμερικάνικες ταινίες, να τους μπλέξω με αντι-ήρωες, και από την άλλη να τα συνδυάσω με ένα πιο ρεαλιστικό ευρωπαϊκό σινεμά.

Με αυτό τον τρόπο ήθελα να θέσω τα μεγάλα ερωτήματα πάνω στο Καλό και το Κακό, και με ευρωπαϊκό, και με αμερικάνικο τρόπο.

Με το “Star Wars” τι σχέση είχατε; Γιατί αποφασίσατε να επιχειρήσετε μια εκδοχή του;

Αποφάσισα να παίξω με κάποια αρχέτυπα αυτού του είδους κινηματογράφου. Οπότε έχεις τον “Πόλεμο των Άστρων” από τη μία πλευρά, αλλά έχεις και το “2001” του Κιούμπρικ από την άλλη ως εντελώς διαφορετική προσέγγιση στη διαστημική ταινία. Ξεκίνησα από αυτά τα δύο μοντέλα και στη συνέχεια προσπάθησα να αφαιρέσω κομμάτια τους.

Γενικότερα την ιδέα του να κάνω prequel για ταινία μου, την πήρα από τον “Πόλεμο των Άστρων”. Επειδή εκεί το έκαναν αυτό και σκέφτηκα ότι ήταν εξαιρετική ιδέα! Είδα τον πρώτο “Πόλεμο των Άστρων” το 1977, όταν κυκλοφόρησε. Οπότε ο πρώτος που είδα, ήταν ο τέταρτος.

Ήταν μεγάλη αλλαγή στον τρόπο εργασίας σας το να έχετε όλα αυτά τα οπτικά εφέ στην ταινία;

Νομίζω ότι οι Αμερικανοί έχουν έναν πολύ εξελιγμένο τρόπο να δείχνουν οτιδήποτε είναι πολύ λαμπρό, πολύ θεαματικό. Έτσι, όταν ήθελα να κάνω τα διαστημόπλοια μου, δεν ήθελα να κοροϊδέψω, ούτε ήθελα να βασιστώ στην ειρωνία. Ήθελα να είναι επίσης εντυπωσιακά. Ήθελα να δημιουργήσω πολύ εντυπωσιακά διαστημόπλοια. Και την ίδια στιγμή, νομίζω ότι η επιστημονική φαντασία και το διάστημα είναι ένας πολύ καλός χώρος για να μιλήσουμε για πολύ περίπλοκα ζητήματα, με εύκολο τρόπο.

Είναι μια ιστορία για την προέλευση του κόσμου, στην πραγματικότητα. Και μπορεί να φαίνεται ότι διαδραματίζεται στο παρόν, αλλά αν κοιτάξεις τους χαρακτήρες, καταλαβαίνεις ότι είναι κάτι σαν ανδροειδή. Είναι μισοί άνθρωποι και μισοί άγγελοι ή δαίμονες. Και είναι η ιστορία του κόσμου, και οι άνθρωποι πάντα διχάζονται μεταξύ του καλού και του κακού. Πώς γίνεται να είμαστε πάντα αυτοί οι άνθρωποι, διχασμένοι μεταξύ του καλού και του κακού; Είναι επειδή δεν έχει υπάρξει καμία απολύτως εξέλιξη από την αρχή του χρόνου. Ακόμα αντιμετωπίζουμε το ίδιο πρόβλημα.

Ναι, υπάρχει στην ταινία μια φράση, ότι ο άνθρωπος είναι η ισορροπία του καλού και του κακού. Είναι κάτι που πιστεύετε αυτό;

Πολύ βαθιά. Δεν πιστεύω ότι κάποιος είναι απλώς καλός ή απλώς κακός. Είναι σαν ένας δρομέας που διαρκώς κινείται προς τη μία ή την άλλη κατεύθυνση. Δεν πιστεύω στο απόλυτο κακό και δεν πιστεύω στο απόλυτο καλό. Από αυτά είμαστε φτιαγμένοι εμείς οι άνθρωποι. Ξέρουμε τι πρέπει να κάνουμε. Ξέρουμε ποιο θα έπρεπε να είναι το καλό και δεν το κάνουμε ποτέ. Προδίδουμε, λέμε ψέματα, εξαπατούμε. Κι αυτό είναι μέρος της ανθρώπινης φύσης. Είναι διττή φύση μας, από μόνο του δεν υφίσταται το καλό. Και το κακό, είναι απλώς… ελαχιστοποιημένο καλό. Οπότε αυτές οι δυνάμεις που βλέπουμε στην ταινία, είναι οι δυνάμεις που μάχονται και μες στην καρδιά μας ανά πάσα στιγμή.

«ΟΛΑ ΕΙΝΑΙ ΨΕΥΤΙΚΑ ΣΤΟΝ ΚΙΝΗΜΑΤΟΓΡΑΦΟ»

Συναντάμε στην ταινία χαρακτήρες από άλλες ταινίες σας, ήταν σημαντικό να συμπεριληφθούν σε αυτή την ιστορία;

Ναι, το έκανα επίτηδες, διότι, όπως είπα, ήθελα να αναμείξω τα είδη και ήθελα να εισαγάγω ένα κωμικό στοιχείο. Το διαστημικό είδος έχει μια μάλλον τραγική και δραματική χροιά, και ο φυσικός ευρωπαϊκός τρόπος καταλήγει να προσθέτει κάποια κωμικά εφέ σε αυτό. Και μου αρέσει. Μου αρέσει να είμαι σαν να βρίσκομαι σε μια κουζίνα και να ανακατεύω τα υλικά. Και αυτοί οι δύο χαρακτήρες [σσ. οι δύο αστυνομικοί] νομίζω ότι είναι πολύ αστείοι και προσθέτουν ένα είδος μπουρλέσκ στοιχείου. Γι’ αυτό τους ξαναπήρα.

Στιλιστικά, όλες οι ταινίες σας έχουν ένα συγκεκριμένο, μοναδικό στυλ και αισθητική και τόνο που παραμένει μέσα από τόσα διαφορετικά είδη. Πώς το πετυχαίνετε αυτό;

Εγώ είμαι έτσι! Αυτό προέρχεται από μένα. Αυτή είναι η ματιά που έχω στον κόσμο. Δουλεύω επειδή στην πραγματικότητα κοιτάζω, περιμένω, παρατηρώ, εξερευνώ. Και δεν έχω τίποτα να πω ως σκηνοθέτης. Ως εκ τούτου, απλώς ερευνώ. Και το ίδιο συμβαίνει και με τους ηθοποιούς. Απλά τους κοιτάζω, τους εξερευνώ. Και δεν είμαι επιστήμονας. Είμαι μάλλον ερευνητής. Είμαι σκηνοθέτης, όχι κάποιος που θέλει να δώσει ένα μήνυμα.

Γι’αυτό μου αρέσει να δουλεύω με μη επαγγελματίες ηθοποιούς. Επειδή είναι απλοί άνθρωποι. Είναι μέρος του εαυτού μας. Είναι μέρος της γης, και άρα είναι μέρος του κόσμου.

Κεντρικό ρόλο παίζει ένα μωρό, ήταν δύσκολο να πάρετε τις αντιδράσεις που θέλατε;

Είναι πολύ εύκολο. Παίρνεις αυτό που θέλεις, απλά πρέπει να καταφύγεις σε ορισμένα τεχνάσματα. Κάποιος πίσω από την κάμερα κουνάει τη μητέρα του, για παράδειγμα. Κάποια στιγμή, το παιδί κάνει αυτό που θέλεις να κάνει. Έτσι κι αλλιώς όλα είναι ψεύτικα στον κινηματογράφο, το ξέρεις αυτό. Και με το ψεύτικο αποκτάς κάτι αληθινό.

Γι’ αυτό και συνηθίζω να παίρνω πολλές διαφορετικές λήψεις, γιατί οι μη επαγγελματίες ηθοποιοί δεν μπορούν να παίζουν τη σκηνή για πάντα και για πάντα. Και μετά στο μοντάζ τα συνθέτων όπως θέλω.

Άρα τα κόλπα που χρησιμοποιείται με το μωρό, αντίστοιχα κάνετε και με τους μη επαγγελματίες ηθοποιούς;

Ναι! Όλα είναι ψεύτικα. Απλώς στο μοντάζ αποκτάς κατά κάποιο τρόπο το αποτέλεσμα που θες.

«ΣΤΑ ΗΘΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ, ΔΕΝ ΥΠΑΡΧΕΙ ΚΑΜΙΑ ΠΡΟΟΔΟΣ»

Με αυτά σαν δεδομένα, τα σενάρια πόσο σφιχτά είναι; Υπάρχει αυστηρό προσχέδιο για την ταινία ή είναι κάτι που αλλάζει ανάλογα με το τι θα κάνουν οι ηθοποιοί;

Είμαι ο σεναριογράφος, αλλά δεν είμαι τόσο προσκολλημένος στο σενάριο. Το πιο σημαντικό είναι το πώς οι ηθοποιοί το ερμηνεύουν. Όταν ένας μη επαγγελματίας κάνει κάτι διαφορετικό από αυτό που είναι γραμμένο, είναι κάτι σαν θησαυρός που ανακάλυψα. Γιατί φέρνει μια αλήθεια που ίσως δεν υπήρχε πριν. Οπότε δεν έχω κανένα πρόβλημα τα πράγματα να αλλάζουν λίγο – το σενάριο είναι απλά εκεί ως βάση, και μετά μπορούμε να κάνουμε κάτι άλλο με αυτό.

Με την “Αυτοκρατορία” κάτι σαν πρίκουελ, διαπίστωσες αλλαγές στην οπτική σου γωνία όλα αυτά τα χρόνια που έχουν περάσει από εκείνη, την πρώτη σου ταινία;

Όχι πραγματικά, γιατί δεν υπήρξε καμία πρόοδος. Σε όλα αυτά τα ηθικά ζητήματα που συζητάμε, δεν έχουμε δει καμία πρόοδο. Γι’ αυτό εξακολουθούμε να έχουμε όλους αυτούς τους πολέμους που γίνονται. Και είναι μάλλον λυπηρό. Αλλά είναι αυτό που είναι. Κι έτσι η κουλτούρα έχει να παίξει ένα ρόλο. Ο κινηματογράφος πρέπει να παίξει ένα ρόλο. Η τέχνη έχει να παίξει έναν ρόλο στην εξερεύνηση και την αμφισβήτηση της ανθρώπινης συμπεριφοράς και των προβλημάτων της ανθρώπινης ψυχής.