Λεός Καράξ: Τι σημαίνει ”κοινό”; Κάτι τύποι που σύντομα θα πεθάνουν;

Το εκκεντρικό, πάλαι ποτέ ”enfant terrible” του γαλλικού σινεμά έκανε σήμερα όλα όσα το φεστιβάλ Καννών επιβάλει: φωτογραφήθηκε στο παραδοσιακό photo call, έδωσε συνέντευξη Τύπου μαζί με τους ηθοποιούς του. Εκεί όμως, όταν κλήθηκε να εξηγήσει το ”Holy Motors” (ευτυχώς) δεν μπόρεσε να κρύψει τον πραγματικό, απολαυστικά αφοριστικό εαυτό του.

Πλαισιωμένος από τον συγκλονιστικό (ακόμα κι όταν απλά κάθεται απέναντί σου) Ντενίς Λαβάντ, την θρυλική (και τόσο κλασάτη) Εντίτ Σκομπ, την διευθύντρια φωτογραφίας του Καρολίν Σαμπατιέ , αλλά και την λαμπερή Κάιλι Μινόγκ που αποτελεί την ευχάριστη έκπληξη του ”Holy Motors”, ο Λεός Καράξ έδωσε πριν από λίγη ώρα συνέντευξη Τύπου. Κι έμοιαζε σαν ψάρι έξω απ’ το νερό. Το βλέμμα του αφηρημένο, το ύφος του αποστασιοποιημένο, το σώμα του σε αμυντική στάση.

Δεν μπορεί να μην είχε ακούσει όλο το θετικό buzz που έχει κερδίσει η ταινία, μετά τη χθεσινοβραδινή της προβολή. Απλά, δεν τον ενδιαφέρει. Είναι ο ορισμός του εκκεντρικού καλλιτέχνη – εστέτ, απόμακρος, συνεπής με το έργο του. Δεν μπορεί να μεταμορφωθεί ξαφνικά σε φλύαρο παπαγαλάκι επειδή οι δημοσιογράφοι χρειαζόμαστε ατάκες για να γεμίσουμε σελίδες κειμένων. Παρόλα αυτά, με το δικό του τρόπο πάντα, μας τις έδωσε.

Ποια ήταν η έμπνευσή του για το ”Holy Motors”; Ποια ήταν η πρώτη ιδέα, εικόνα που είχε και ήθελε να την κάνει ταινία;

*Λεός Καράξ: Μένω στο Παρίσι και καθημερινά διασχίζω γέφυρες. Κάθε μέρα συναντώ γριές τσιγγάνες, καμπουριασμένες, σκυφτές να ζητιανεύουν. Κάποια στιγμή σκέφτηκα ότι μοιράζομαι τον ίδιο κόσμο με αυτές τις γυναίκες, αλλά ταυτόχρονα δεν έχουμε τίποτα άλλο κοινό.

Ή μήπως έχουμε; Μου καρφώθηκε η ιδέα ότι μπορώ να μπω σε μία τουαλέτα ενός καφέ, να αλλάξω ρούχα, να μεταμορφωθώ και να γίνω για λίγο μία από αυτές. Μπορούσα, ξεκάθαρα, να δω τον εαυτό μου να το κάνει. Από εκεί ξεκίνησε η ιδέα της ταινίας…

Γεμάτη κινηματογραφικές αναφορές και διαλόγους για ρόλους και κάμερες, είναι το ”Holy Motors” μία ταινία αφιερωμένη στο σινεμά;

*Λεός Καράξ: Όλες οι ταινίες είναι αφιερωμένες στο σινεμά. Κάθε φιλμ αναφέρεται με κάποιο τρόπο στην ιστορία του σινεμά. Πάντα όμως σιχαινόμουν τον όρο ”κινηματογραφική αναφορά”. Ναι, είναι ξεκάθαρο ότι αυτή η ταινία επιλέγει να κατοικεί στο νησί του σινεμά.

Είναι ένα πολύ όμορφο νησί, έχει μέχρι και νεκροταφείο. Κάποιες φορές όμως θέλεις να το αφήσεις για λίγο – να πας στην στεριά για ένα ποτό. Κι αυτό λέγεται ζωή. Η ταινία μου είναι μία ταινία για τη ζωή.

Οι μεταμορφώσεις σε διαφορετικούς ρόλους του Ντενίς Λαβάντ δεν είναι μία αναφορά στην υποκριτική;

*Λεός Καράξ: Ο χαρακτήρας του Ντενίς, ο Όσκαρ, είναι ηθοποιός. Αλλά, όχι, αυτή δεν είναι μία ταινία για τους ηθοποιούς. Η ταινία μιλάει για έναν άντρα, για έναν άνθρωπο. Για την εμπειρία του να είσαι ζωντανός. Ο κάθε ένας από εμάς θα μπορούσε να είναι ο κεντρικός ήρωας. Να παίζει ρόλους. Να είναι ένας ηθοποιός που κανείς δεν τον παρακολουθεί συνειδητά.

Ποιοι είναι οι κινηματογραφικοί του ήρωες; Ποιοι τον σημάδεψαν; Είναι ένας φόρος τιμής η ταινία σ’ αυτούς;

*Λεός Καράξ: Δεν μου αρέσει να παραθέτω ονόματα σκηνοθετών που θαυμάζω. Θαυμάζω πάρα πολλούς. Όταν ξεκίνησα να κάνω σινεμά ήμουν πολύ μικρός και ακόμα το ανακάλυπτα. Οπότε θα χάσουμε πάρα πολύ χρόνο αν θέλετε να σας κάνω μία λίστα των κινηματογραφικών μου ηρώων. Όμως η ταινία μου δεν είναι φόρος τιμής σε κανέναν. Δεν χρειάζονται εμένα αυτοί οι καλλιτέχνες για να τους τιμήσω.

Γράφει σενάρια που μετά ακολουθεί ευλαβικά; Ή αυτοσχεδιάζει;

*Λεός Καράξ: Δεν είμαι σεναριογράφος. Κρατάω σημειώσεις, έχω ιδέες. Η συγκεκριμένη ταινία έγινε πολύ γρήγορα, και μεταμορφωνόταν στο μυαλό μου συνεχώς. Την έγραψα πάνω στον Ντενίς. Ξεκίνησε ως ιδέα, αλλά έπρεπε να μετουσιωθεί σε σενάριο γιατί μόνο όταν καταθέσεις σενάριο βρίσκεις χρήματα για την παραγωγή.

Όταν περάσουμε όμως αυτό το στάδιο και πάμε για γύρισμα, όλοι έχουμε στο μυαλό μας ένα πράγμα: πώς αυτό το σενάριο θα πάρει ζωή. Μια ταινία δεν πρέπει να μοιάζει ότι έχει γυριστεί σε στούντιο, αποκομμένη από τη ζωή. Πρέπει να ζωντανέψει η ίδια. Οπότε αλλάζουμε πράγματα συνεχώς, μέχρι να το πετύχουμε.

Πιστεύει ότι αυτή η ταινία θα επικοινωνήσει με το κοινό; Τι μήνυμα θέλει να του περάσει;

*Λεός Καράξ: (σηκώνει τους ώμους του) Δεν ξέρω τι είναι το ”κοινό”. Μια ομάδα ανθρώπων που θα πεθάνουν σύντομα; Δεν μου αρέσουν και ούτε κάνω ταινίες για το κοινό. Κάνω ιδιωτικά φιλμ. Όποιος θέλει να μπει στον κόσμο τους είναι καλεσμένος μου. Φυσικά και θέλω ο κόσμος να δει τις ταινίες μου. Αλλά δεν με ενδιαφέρει αν θα τους αρέσουν.

Πώς προέκυψε η συνεργασία με την Εύα Μέντες; Τι σημαίνει η σκηνή της;

*Λεός Καράξ: Γνώρισα την Εύα σ’ ένα φεστιβάλ. Αρχικά είχα σκεφτεί το χαρακτήρα έχοντας στο μυαλό μου την Κέιτ Μος – η συνεργασία μας όμως ναυάγησε. Τότε γνώρισα την Εύα και της πρότεινα το ρόλο. Τι σημαίνει η σκηνή της; Πώς θέλετε να το ξέρω εγώ αυτό; (ειρωνικά)

Θα πίστευε ποτέ η Κάιλι Μινόγκ ότι θα παίξει σε ταινία του Λεός Καράξ; Πώς προέκυψε αυτή η συνεργασία;

*Κάιλι Μινόγκ: Έχουμε μία κοινή φίλη, την Κλερ Ντενί. Εκείνη με πρότεινε, εκείνη μας σύστησε, εκείνη μας έβγαλε για φαγητό για να μας γνωρίσει. Ήταν ένα περίεργο πρώτο μίτιγνκ. Κανείς δεν μπορεί να πιστέψει, σας καταλαβαίνω, ότι ο Λεός Καράξ θα επέλεγε εμένα για μια ταινία του.

Όμως εκείνος δεν με ήξερε – ήξερε μόνο το ντουέτο μου με τον Νικ Κέιβ, τίποτα άλλο. Δεν είχε όλη την ποπ εικόνα μου στο μυαλό του ώστε να επηρεαστεί. Τον εμπιστεύτηκα απόλυτα, παρόλο που δεν είχα ιδέα τι με ήθελε να κάνω.

Και πιστεύω ότι κέρδισα και τη δική του εμπιστοσύνη. Η εμπιστοσύνη είναι αναγκαία και είναι κάτι που δεν μπορείς να προσποιηθείς – είτε τη νιώθεις, είτε όχι.

*Λεός Καράξ: Ένα χρόνο πριν δεν την ήξερα, είναι αλήθεια. Είχα ακούσει απλά το όνομά της και το ντουέτο της με τον Κέιβ. Όμως πολύς κόσμος μου μιλούσε για αυτήν. Κόσμος που εμπιστεύομαι μου πρότεινε να την εμπιστευτώ. Συναντηθήκαμε κι αυτό ήταν.

Για το τραγούδι της σκηνής της

*Κάιλι Μινόγκ: Ήταν για μένα μία υπέροχη εμπειρία. Μπορεί τώρα να είμαι συνδεδεμένη με τον κόσμο της ποπ μουσικής, αλλά ξεκίνησα ως ηθοποιός. Όταν συναντηθήκαμε με τον Λεός μου είπε για το τραγούδι της σκηνής μου και θεώρησα αυτονόητο ότι θα το έχουμε προηχογραφήσει.

Όχι, μου λέει. Θα το πεις live την ώρα του γυρίσματος. Θεώρησα αυτή τη συνθήκη… μαγική. Δεν νομίζω ότι δίνεται συχνά μία τέτοια ευκαιρία σε κάποιον να συνδυάσει, κατά αυτό τον τρόπο, δύο πράγματα που αγαπάει πολύ. Προσπάθησα να δώσω τα πάντα στη στιγμή, στον Λεός, στον χαρακτήρα μου…

Πώς είναι ο Καράξ ως σκηνοθέτης; Τη βοήθησε, την καθοδήγησε, έχει αυτό το χιούμορ που βγάζει και προς τα έξω;

*Κάιλι Μινόγκ: Νομίζω πως ναι. Πάνω από όλα όμως είναι πολύ τρυφερός. Αυτό το επίθετο μου έρχεται συνεχώς στο μυαλό από αυτή την συνεργασία μας. Ίσως γιατί γυρίσαμε και μία πολύ τρυφερή σκηνή. Δεν μιλάει πολύ ο Λεός. Δεν καθοδηγεί με τον τρόπο που το εννοείται. Πιστεύει ότι ”τα πολλά λόγια είναι φτώχεια”. Απλά επειδή είναι διαβόητος στο ότι κάνει πολλές λήψεις, όσο επέμενε καταλάβαινα ότι δεν ήταν ευχαριστημένος.

Όταν έλεγε ”προχωράμε”, τότε καταλάβαινε ότι ήταν χαρούμενος. Και ήμουν κι εγώ. Πρέπει να σας ομολογήσω ότι ένιωσα πολύ όμορφα που επέστρεψα στο σινεμά. Πήρα τη δουλειά μου και το ρόλο μου πολύ σοβαρά. Εμφανίστηκα μόνη μου, χωρίς enourage, αποποιήθηκα όσο μπορούσα την ”Κάιλι”. Πέταξα τα περιττά, επέστρεψα στη βάση μου. Ήθελα να προσφέρω στον Λεός έναν μαύρο καμβά για να με κάνει ό,τι θέλει.

Πόσο χαρούμενη είναι που συνοδεύει την ταινία στις Κάννες;

*Κάιλι Μινόγκ: Μοιάζει με όνειρο ότι βρίσκομαι σε ταινία που συμμετέχει στο διαγωνιστικό των Καννών. Πιο πολύ όμως μοιάζει με όνειρο ότι είμαι μέρος της οικογένειας αυτής της ταινίας – ανάμεσα στον Λεός, τον Ντενίς, την Εντίτ. Το ότι ξανασυναντηθήκαμε όλοι μαζί στις Κάννες για να την παρουσιάσουμε είναι υπέροχο!

Πόσο ήξερε η Εντίτ Σκομπ ότι θα αναπαραστήσει μία κινηματογραφική αναφορά στο ”Μάτια Δίχως Πρόσωπο”; Ότι θα φορέσει την μάσκα;

*Εντίτ Σκομπ: Δεν είχα την παραμικρή ιδέα για την μάσκα. Ο Λεός μου πρότεινε να παίξω στην ταινία του, να οδηγώ την λιμουζίνα. Του είχα πλήρη εμπιστοσύνη και δεν ρώτησα τίποτα άλλο. Μου έλεγε τι πρέπει να κάνω σκηνή-σκηνή και τον υπάκουα. Λίγο πριν γυρίσουμε την τελευταία σκηνή μου είπε να αφήσω τα μαλλιά μου κάτω και να φορέσω την μάσκα. Έτσι κι έγινε.

Ποιος ήταν ο πιο δύσκολος από τους 11 χαρακτήρες που υποδυόταν ο Ντενίς Λαβάντ; Υπήρξε κάποιος που τον άγχωσε περισσότερο;

*Ντενίς Λαβάντ: Εσείς τους βγάλατε 11; Το συμβόλαιό μου λέει 10, εγώ νομίζω ότι είναι 12. Γιατί υπάρχουν και χαρακτήρες μέσα στους χαρακτήρες. Όπως όταν είμαι με την Κάιλι – ποιος είμαι; Είμαι για πρώτη φορά ο πραγματικός μου εαυτός; Ή όταν τελειώνω τη σκηνή μου ως πεθαμένος θείος και αναφέρομαι στην ανηψιά εκτός ρόλου; Ποιος είμαι τότε;

Όλοι οι χαρακτήρες ήταν δύσκολοι για μένα. Γιατί ήταν όλοι διαφορετικοί μεταξύ τους και είχα πολύ λίγο κινηματογραφικό χρόνο στην οθόνη για να τους αποτυπώσω. Μόνο τον ”Merde” ήξερα γιατί τον είχα ξανασυναντήσει στο ”Τόκιο” και επειδή είναι ένας αρχέγονος χαρακτήρας που όλοι κρύβουμε μέσα μας. Όταν έχεις μία τέτοια δουλειά να κάνεις πάντως πρέπει να έχεις πλήρη εμπιστοσύνη στην υπόλοιπη ομάδα.

Πρέπει να εμπιστευτείς τον άνθρωπο πίσω από την κάμερα, τους συμπρωταγωνιστές σου τον εαυτό σου. Πάντα έχω άγχος ως ηθοποιός. Αλλά αυτό με βοηθάει κιόλας. Όταν ανεβαίνεις στη θεατρική σκηνή ή ξέρεις ότι η κάμερα ρολάρει τονώνεις τον εαυτό σου.

Είναι περίεργο αυτό που συμβαίνει. Νομίζω ότι η σκηνή που με άγχωσε περισσότερο από όλες ήταν η τελευταία. Γιατί την μοιράζομαι με τους μόνους δύο ηθοποιούς που δεν είναι σήμερα στο φεστιβάλ: τους δύο πίθηκους. Οι ηθοποιοί έχουμε έναν κώδικα επικοινωνίας. Είτε γυρίζω μία σκηνή με την Κάιλι, ή την Εύα ή την Εντίτ κάπως επικοινωνούμε μ’ ένα κοινό κώδικα.

Γιατί είμαστε άνθρωποι. Με τους πιθήκους όμως; Δεν υπήρχε κάτι κοινό. Έπρεπε να πάρω την μία αγκαλιά και εκείνη μου έδειξε εξ αρχής ότι δεν υπάρχει καμία περίπτωση. Τρόμαξε, δεν με εμπιστευόταν. Είδα στα μάτια της την απόρριψη και γέμισα και εγώ αμφιβολίες για τη σκηνή. Έπρεπε να πείσω τον εαυτό μου ότι θα τα καταφέρω γιατί ήταν και πολύ σημαντική σκηνή, αυτή ολοκλήρωνε την ταινία!

Συνεργάζεται με τον Καράξ 30 χρόνια τώρα; Έχει καταφέρει να τον εκπλήξει ποτέ;

*Ντενίς Λαβάντ: Το αντίθετο συμβαίνει! Εκείνος με εκπλήσσει συνέχεια. Νομίζω ότι έχω καταλάβει το σενάριο και τον ρόλο μου. Κι όταν πάμε να γυρίσουμε την ταινία, πάντα συνειδητοποιώ ότι αυτό που κατάλαβα εγώ είναι πολύ λίγο. Ο Λεός έχει μία ευρύτερη αντίληψη των πραγμάτων, πολύ πιο ανοιχτούς ορίζοντες, πολύ πιο ανθρώπινη ματιά. Δεν μπορώ να τον εκπλήξω λοιπόν – είναι πιο μπροστά από μένα.

Πάντα αγωνίζομαι στις ταινίες του. Αλλά αποτελούν για μένα έμπνευση, πηγή ενέργειας. Βρίσκω μια δύναμη οργανική, σωματική για να μπορέσω να ερμηνεύσω τους ρόλους που μου δίνει. Πρέπει να βρω την κίνηση, την μουσικότητά τους.

Παρομοιάζω την προσέγγισή μου με χορογραφία περισσότερο, παρά υποκριτική. Μόνο τότε τους ”καταλαβαίνω”. Παράδειγμα: οι σκηνές στον υπόνομο. Τις γυρίσαμε σε πραγματικούς υπονόμους και ήταν απαίσια, η μυρωδιά ήταν απελπιστική.

Έπρεπε να είμαι ξυπόλητος σε βρωμερά νερά, όπου επέπλεαν κι άλλα πράγματα. Αρχικά δεν μπορούσα να παίξω. Μέχρι που βρήκα την κίνηση, την σωματικότητα του ρόλου. Τότε μεταμορφώθηκα. Δεν γλιστρούσα πια, έτρεχα. Εκεί πρέπει να τον εξέπληξα! (γελάει)

*Λεός Καράξ: Πιστεύω ότι δύο σκηνές (αυτή του πατέρα και αυτή του ετοιμοθάνατου θείου) δε θα μπορούσε να τις γυρίσει ο Ντενίς 10 χρόνια πριν. Ο Ντενίς είναι χίλιες φορές καλύτερος ηθοποιός από όταν τον γνώρισα. Κι όταν τον γνώρισα ήταν ένας από τους πιο εξαιρετικούς ηθοποιούς που είχα ποτέ συνεργαστεί. Εξελίχθηκε, έγινε καλύτερος – κι αυτό δεν είναι δεδομένο με τους ηθοποιούς. Θέλω πολύ να ευχαριστήσω όλους τους ηθοποιούς μου.

Όπως και το συνεργείο μου και τους παραγωγούς και ολόκληρη την ομάδα της ταινίας. Δούλεψαν για ελάχιστα σε πολύ λίγο χρόνο και στήριξαν την ταινία όταν φαινόταν ότι μπορεί και να μην τελείωνε ποτέ.

Γιατί είναι τόσο δύσκολο να χρηματοδοτηθεί μία ταινία του Λεός Καράξ;

*Μαρτίν Μαρινιάκ: Γιατί, πολύ απλά, ήταν πάντα δύσκολο (και στις μέρες μας ακόμα περισσότερο) να χρηματοδοτηθούν φιλόδοξες ταινίες. Για αυτό και σκηνοθέτες σαν τον Λεός ονομάζονται auteurs. Δεν είναι τα φιλμ τους κάτι που εύκολα προωθείται ή προβάλλεται μετέπειτα στην τηλεόραση.

Με τον Λεός είχαμε πολύ δυσάρεστη εμπειρία με την χρηματοδότηση των ”Εραστών της Γέφυρας”. Και σ’ αυτή την ταινία ενώ τα συμβόλαια είχαν υπογραφεί, οι χρηματοδότες υποχώρησαν την τελευταία στιγμή. Δεν το πιστεύαμε ότι ζούσαμε ξανά τον ίδιο εφιάλτη, 20 χρόνια μετά! Αλλά θα αγωνιζόμαστε το ίδιο για κάθε ταινία του. Γιατί το σινεμά δεν είναι μόνο για τις εμπορικές ταινίες.

Κύριε Καράξ, εξηγήστε μας την τελευταία σκηνή που δίνετε ζωή στις λιμουζίνες

*Λεός Καράξ: Από την αρχή που εμπνεύστηκα την ταινία είχα ξεκάθαρο στο μυαλό μου ότι οι λιμουζίνες είναι μία κοινότητα. Όπως επίσης ότι όλα στο σύμπαν επικοινωνούν: οι άνθρωποι, τα ζώα, οι μηχανές. Άλλωστε κι εμείς έχουμε μηχανές μέσα μας. Για αυτό η ταινία λέγεται ”Holy Motors”. Μου αρέσει αυτή η λέξη: μοτέρ. Μου άρεσε όταν την φωνάζαμε στο γύρισμα. Τώρα δεν το λέμε πια. Λέμε ”action”.

Διαβάστε τη γνώμη του Flix για το ”Holy Motors” εδώ.

Μάθετε τα πάντα για το 65o Φεστιβάλ, στο ειδικό τμήμα του Flix για τις Κάννες.