Λώξη: O αγώνας για το αυτονόητο για την πρώτη ηθοποιό με σύνδρομο Down

Μπορεί μία ανάπηρη γυναίκα να γίνει αυτό που ονειρεύεται; Στην Ελλάδα μάλλον όχι. Ή, αν θέλετε, πολύ δύσκολα, λόγω των αμέτρητων εμποδίων.

Έχει, όμως το δικαίωμα να το προσπαθήσει; Σίγουρα ναι. Αυτό και έκανε η Λωξάντρα Λούκας, η πρώτη επαγγελματίας ηθοποιός με σύνδρομο Down στην Ελλάδα.

Το βράδυ της Δευτέρας (20/5) παρακολουθήσαμε σε μια ειδική προβολή στον Δαναό, τη “Λώξη”. Την ταινία των Δημήτρη Ζάχου και Θανάση Καφετζή, η οποία έκανε πρεμιέρα στο 26ο Διεθνές Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, κερδίζοντας διθυραμβικές κριτικές καθώς και το Βραβείο Προσβασιμότητας Alpha Bank.

Η ταινία ακολουθεί τη Λωξάντρα από την ημέρα, που υπογράφει συμβόλαιο με το Εθνικό Θέατρο μέχρι και την πρεμιέρα της παράστασης “Φουέντε Οβεχούνα”, στην οποία και συμμετείχε.

Μέσα σε 87 λεπτά παρακολουθούμε 6 μήνες από τη ζωή της Λωξάντρας και της οικογένειάς της στην Αθήνα. Έξι μήνες ασταμάτητων προβών, κούρασης, χαράς, αγωνίας αλλά και απλών, καθημερινών στιγμών, που μας επιτρέπουν να γνωρίσουμε την 29χρονη καλλιτέχνιδα ή έστω να πάρουμε μία γεύση από την προσωπικότητά της.

Μακριά από το inspiration porn, που συνήθως πλαισιώνει τις ιστορίες αναπήρων παρουσιάζοντάς τους ως “ήρωες της ζωής”, οι Δημήτρης Ζάχος και Θανάσης Καφετζής κατάφεραν να μας συστήσουν με ευθύτητα και χωρίς καλλωπισμούς την Λωξάντρα που ερωτεύεται, ζηλεύει, κουράζεται, διασκεδάζει, αμφισβητεί τις δυνάμεις της και τον εαυτό της, κάνει φίλους, αγχώνεται, απογοητεύεται, συγκινείται και συνεχίζει να παλεύει και να διεκδικεί τη θέση της στον κόσμο.

Μαζί της γνωρίζουμε και τη μητέρα της και ηθοποιό, Ελένη Δημοπούλου. Την παρακολουθούμε από τη μέρα που η Λώξη ξεκινάει τις πρόβες με τον επαγγελματικό θίασο του Εθνικού, που αισθάνεται “σαν να στέλνει το παιδί της πρώτη μέρα στο νηπιαγωγείο” μέχρι και την πρεμιέρα της παράστασης, όπου συγκινημένη ανάμεσα στους θεατές παρακολουθεί με καμάρι και αγωνία την 29χρονη κόρη της να κάνει το όνειρό της πραγματικότητα.

Ταυτόχρονα γνωρίζουμε τις σκέψεις και τις ανησυχίες κάθε γονιού που μεγαλώνει ένα ανάπηρο παιδί στην Ελλάδα.

“Αυτός ο κόσμος που έχουμε φτιάξει είναι ένα Έβερεστ. Δηλαδή νιώθω ότι η Λωξάντρα είναι τόσο μικρή σε κάτι τόσο τεράστιο”, την ακούμε να λέει κάποια στιγμή, και είμαι σχεδόν βεβαία ότι με τα λόγια της ταυτίζονται οι σκέψεις όλων των γονιών, που μεγαλώνουν τα ανάπηρα παιδιά τους σε έναν κόσμο, κομμένο και ραμμένο στα μέτρα των μη ανάπηρων ατόμων.

“Άτομα σαν τη Λωξάντρα σχεδόν δεν χωράνε πουθενά”

Η συμπερίληψη στη σύγχρονη ελληνική κοινωνία είναι ο πυρήνας γύρω από τον οποίο περιστρέφεται όλη η ταινία.

Μπορούμε να χτίσουμε μια κοινωνία, όπου να συνυπάρχουμε ανάπηροι και μη, έχοντας τα ίδια δικαιώματα;

Όπου άτομα με κινητικές, αισθητηριακές ή/και νοητικές βλάβες θα μπορούν με ασφάλεια να φτάσουν στον κινηματογράφο Δαναό και στο κέντρο της Αθήνας γενικά με ασφάλεια; Όπου όλοι ανεξαρτήτως βλάβης θα έχουμε ισότιμη πρόσβαση στην εκπαίδευση, την αγορά εργασίας, την αυτόνομη διαβίωση, τη διασκέδαση και τον πολιτισμό;

Για την ιστορία, να αναφερθεί ότι στην Ελλάδα ζουν 5.500 άτομα με σύνδρομο Down και μόλις το 5% εξ αυτών εργάζονται περιστασιακά.

“Άτομα σαν τη Λωξάνδρα σχεδόν δεν χωράνε πουθενά. Και αυτή η ταινία ήταν ένα παράδειγμα του πώς μπορούμε να ονειρευτούμε ένα μέρος, απ’ όπου είμαστε πολύ μακριά, αλλά σίγουρα υπάρχει”, σχολίασε λακωνικά η κ. Δημοπούλου, κατά τη σύντομη ομιλία της πριν την έναρξη της προβολής, συμπυκνώνοντας σε λίγες λέξεις την πρόκληση της εποχής μας.

Το βράδυ της Δευτέρας βρήκε τη Λώξη να καταχειροκροτείται για ώρα στην κατάμεστη αίθουσα του Δαναού.

Η Λωξάντρα Λούκας συνεχίζει την καλλιτεχνική της πορεία, πρωταγωνιστώντας αυτή την περίοδο στην θεατρική παράσταση “Υ Π Ν Ο Β Α Τ Ε Σ” της ομάδας “Εν δυνάμει”, σε σκηνοθεσία Ελένης Ευθυμίου και καλλιτεχνική διεύθυνση Ελένης Δημοπούλου, με ένα 36μελη θίασο ηθοποιών με και χωρίς αναπηρία. Πληροφορίες για την παράσταση εδώ.

 

Σημείωμα σκηνοθετών

“Μπήκαμε στην περιπέτεια της ταινίας όταν η οικογένεια της Λωξάνδρας θέλησε να καταγραφεί αυτή η τεράστιας σημασίας προσωπική και οικογενειακή στιγμή, με την Λωξάνδρα στα 29 της να ανεβαίνει στην κεντρική σκηνή του Τσίλερ και να συμμετέχει στις πρόβες για την παράσταση του Εθνικού Θεάτρου. Μια στιγμή σημαντική και για το ελληνικό θέατρο λόγω της συμβολικής της αξίας, που διαδόθηκε γρήγορα και η συμπερίληψη χαιρετίστηκε από τα μέσα ως κάτι που αλλάζει τα μέχρι τώρα δεδομένα στην ελληνική κοινωνία.

Έτσι με την αίσθηση του κατεπείγοντος, πήραμε την κάμερά μας και ξεκινήσαμε μια σχεδόν DIY καταγραφή για ένα ντοκιμαντέρ παρατήρησης, στην παράδοση του σινεμά βεριτέ, με ένα άτομο με σύνδρομο Down στο επίκεντρό του. Πώς σκέφτεται; Τι αισθάνεται; Τι ονειρεύεται η Λωξάνδρα και πώς επηρεάζει τους ανθρώπους που έρχονται σε επαφή μαζί της;

Όσο οι πρόβες προχωρούσαν άρχισαν να δημιουργούνται και άλλα ερωτήματα μέσα μας, τα περισσότερα από τα οποία βρήκαμε ξανά μπροστά μας στη διαδικασία του μοντάζ. Με ποιες συνθήκες και ποιο προσωπικό κόστος συμμετέχουν τα ανάπηρα άτομα σε μια εργασιακή κατάσταση που δεν είναι συνήθως προετοιμασμένη για να τα περιλαμβάνει;

Ποιες θα μπορούσαν να είναι οι προϋποθέσεις για να συμβεί η συμπερίληψη; Γιατί τώρα αυτή η ταινία; Μήπως η περίπτωση της Λωξάνδρας είναι η εξαίρεση στον κανόνα του αποκλεισμού των ανάπηρων ατόμων από την τέχνη και την εργασία; Τελικά αρκεί η καλή πρόθεση της συμπερίληψης; Θα έλεγε κανείς ότι όσο αυξάνεται η ορατότητα, τόσο δυναμώνει και η υπόσχεση ότι κάτι αλλάζει προς μια κατεύθυνση που τους/τις/τα συμπεριλαμβάνει όλους, όλες, όλα.

Ίσως χρειάζεται πολλά ακόμα να γίνουν μετά την απόφαση για συμπερίληψη για να υποδεχτούμε ισότιμα ως δημιουργούς τα ανάπηρα άτομα στους χώρους των τεχνών και από την πλευρά μας ως δημιουργοί της ταινίας καταθέτουμε αυτά τα ερωτήματα πιστεύοντας ότι οι θεατές της ταινίας θα πάρουν μια γεύση από την αγωνία όλων να μην πάει αυτός ο αγώνας χαμένος”.