Μαίρη, Μαριάννα, Μαρία: Tα άγνωστα ελληνικά χρόνια της Κάλλας σε ένα ντοκιμαντέρ

Στις 2 Δεκεμβρίου 2023 –ημέρα που συμπληρώνονται τα εκατό χρόνια από τη γέννηση της Μαρίας Κάλλας– θα πραγματοποιηθεί στην Αίθουσα Σταύρος Νιάρχος η πρεμιέρα του ντοκιμαντέρ του Βασίλη Λούρα, “Μαίρη, Μαριάννα, Μαρία: Tα άγνωστα ελληνικά χρόνια της Κάλλας” για τα άγνωστα ελληνικά χρόνια της σπουδαιότερης λυρικής καλλιτέχνιδας του 20ού αιώνα, σε σκηνοθεσία Μιχάλη Ασθενίδη και Βασίλη Λούρα, και σε συμπαραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής με την Escape.

Στις 8 Δεκεμβρίου 2023 το ντοκιμαντέρ θα προβληθεί στη Γαλλία από τη France TV 5, στο μεγάλο αφιέρωμα της Γαλλικής Τηλεόρασης στη Μαρία Κάλλας το οποίο πραγματοποιείται σε συνεργασία με την Όπερα του Παρισιού και την Εθνική Λυρική Σκηνή.

Τα σημαντικότερα καλλιτεχνικά επιτεύγματα, τα άγνωστα ντεμπούτα, οι προσωπικότητες που την καθόρισαν, τα ορόσημα της πορείας της, αλλά και οι κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες στην Ελλάδα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το εμφυλιοπολεμικό κλίμα των δεκαετιών του ’40 και του ’50, οι άδικες επιθέσεις που δέχτηκε, αποτελούν βασικούς άξονες της αφήγησης της δύσκολης αλλά και μυθιστορηματικής ζωής της Κάλλας, η οποία κινήθηκε πάντα στο μεταίχμιο μεταξύ θριάμβου και τραγωδίας.

Μέσα από σπάνιο αρχειακό υλικό, ανέκδοτες ηχογραφήσεις, συνεντεύξεις, ηχητικά ντοκουμέντα, το ντοκιμαντέρ επιχειρεί να αφηγηθεί την ιστορία των πρώτων ετών της Κάλλας – μια ιστορία θριάμβου της θέλησης, του ταλέντου, της εργατικότητας, της αφοσίωσης, και ταυτόχρονα μια ιστορία αντίστασης σε κάθε δυσκολία και σε κάθε κακοποιητική συμπεριφορά.

Το ντοκιμαντέρ επιχειρεί να φωτίσει την περίοδο της προσωπικής και καλλιτεχνικής ενηλικίωσης της Κάλλας στην Αθήνα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, από το 1937 έως το 1945, καθώς και τα χρόνια μετά το 1957, όταν η παγκόσμια πλέον ντίβα επανασυνδέεται με την Ελλάδα.

Αν και με την άφιξή της στην Αθήνα το 1937 η δεκατετράχρονη Καλογεροπούλου πρωτοσυστήνεται ως Μαίρη στους συμμαθητές της στο Εθνικό Ωδείο, εντούτοις υπογράφει ως Μαριάννα στο πρώτο της συμβόλαιο με τη νεοσύστατη τότε Λυρική Σκηνή το 1940. Τον Μάρτιο του 1945, λίγο πριν φύγει από την Αθήνα για τη Νέα Υόρκη, εμφανίζεται σε συναυλία ως Mary Callas, καθώς ήδη ετοιμάζεται να ανοίξει τα φτερά της για τη μεγάλη καριέρα, οπότε θα γίνει διάσημη στα πέρατα του κόσμου ως Maria Callas. Στην πρώτη της επιστροφή στην Αθήνα το 1957, ως παγκόσμια πλέον σταρ της όπερας, εμφανίζεται στο Ηρώδειο ως Μαρία Μενεγκίνι Κάλλας.

Στις καινούριες συνεντεύξεις που έγιναν για τις ανάγκες του ντοκιμαντέρ, περιλαμβάνονται, μεταξύ άλλων, ο γιος του ιδρυτικού Διευθυντή της ΕΛΣ Ιωάννης Μπαστιάς, ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής Γιώργος Κουμεντάκης, ο λυρικός καλλιτέχνης Άρης Χριστοφέλλης, ο Πρόεδρος των Υποτροφιών Μαρία Κάλλας Κωνσταντίνος Πυλαρινός, ο Στέφαν Χαίρνερ, γιος του αρχιμουσικού Χανς Χαίρνερ, που διηύθυνε την Κάλλας το 1944 στον Φιντέλιο, η μεσόφωνος Κική Μορφωνιού, που τραγούδησε με την Κάλλας στη Νόρμα και τη Μήδεια της Επιδαύρου, η Χαρά Καλομοίρη, Διευθύντρια του Εθνικού Ωδείου, η Έφορος του Αρχείου του Ωδείου Αθηνών Στέλλα Κουρμπανά, η μελετήτρια του αρχείου Ζώρα, μουσικολόγος Σοφία Κοντώση, ο συνθέτης Φίλιππος Τσαλαχούρης κ.ά.

Επιπλέον, εκτός από τα αποσπάσματα συνεντεύξεων της ίδιας της Κάλλας, στο ντοκιμαντέρ περιλαμβάνονται επίσης παλαιότερες συνεντεύξεις της δασκάλας της στο Ωδείο Αθηνών Ελβίρας ντε Ιντάλγκο, των συναδέλφων της Ζωής Βλαχοπούλου, Μαρίκας Παπαδοπούλου, Άρντας Μαντικιάν, του συγγραφέα Νίκου Πετσάλη-Διομήδη, του μαέστρου Λεωνίδα Ζώρα, του φίλου της Κάλλας Βρετανού αξιωματούχου Ρέυ Μόργκαν κ.ά. Τέλος, στο ντοκιμαντέρ ακούγονται πολύτιμες μαρτυρίες ανθρώπων που συνεργάστηκαν με την Κάλλας στα χρόνια της Κατοχής, όπως του ιδρυτικού Διευθυντή της ΕΛΣ Κωστή Μπαστιά, του σκηνοθέτη της πρώτης της Τόσκας Ντίνου Γιαννόπουλου, της Διευθύντριας Χορωδίας της ΕΛΣ Έλλης Νικολαΐδη, της πιανίστας (corépétitrice) Ίρμας Κολάση, των συναδέλφων της καλλιτεχνών Σπύρου Σαλίγκαρου, Μίτσας Κουραχάνη κ.ά.

Αν και το τραύμα του πολέμου θα ακολουθήσει την Κάλλας μέχρι το τέλος της ζωής της, εντούτοις καθίσταται σαφές ότι στα δύσκολα χρόνια που έζησε στην Αθήνα μπήκαν οι βάσεις για τη μετέπειτα καλλιτεχνική της πορεία. Δεν είναι μόνο ότι στην Αθήνα θα λάβει την καλλιτεχνική της εκπαίδευση από την Ελβίρα ντε Ιντάλγκο, αλλά και ότι θα αποκτήσει μια σημαντικότατη σκηνική και ερμηνευτική εμπειρία από τις παραστάσεις που θα δώσει με την Εθνική Λυρική Σκηνή. Επιπλέον, σε προσωπικό επίπεδο, στα οκτώ εκείνα χρόνια θα βρει την εσωτερική δύναμη να μετατρέψει κάθε δυσκολία, κάθε πρόκληση, κάθε επίθεση, σε εφόδιο και δύναμη για τη μετέπειτα ζωή της.

Βασικός κορμός της μουσικής αφήγησης του ντοκιμαντέρ είναι η ηχογράφηση από το ρεσιτάλ που έδωσε το 1957 στο Ηρώδειο, καθώς και άλλες θρυλικές στουντιακές και ζωντανές ηχογραφήσεις της Κάλλας. Στο ντοκιμαντέρ ακούγονται για πρώτη φορά ανέκδοτες ηχογραφήσεις της Κάλλας.

Το ντοκιμαντέρ αποτελεί μέρος του Έτους Κάλλας της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, στο πλαίσιο του επετειακού έτους UNESCO Μαρία Κάλλας 2023 του Υπουργείου Πολιτισμού της Ελλάδας. Την καλλιτεχνική επιμέλεια του Έτους Κάλλας της ΕΛΣ έχει ο Καλλιτεχνικός Διευθυντής Γιώργος Κουμεντάκης.

Η ιδέα, η έρευνα και το σενάριο υπογράφονται από τον καλλιτεχνικό σύμβουλο Προγραμματισμού και Επικοινωνίας της ΕΛΣ Βασίλη Λούρα. Τη σκηνοθεσία συνυπογράφουν ο σκηνοθέτης Μιχάλης Ασθενίδης και ο Βασίλης Λούρας. Επιστημονικοί σύμβουλοι του ντοκιμαντέρ είναι ο διακεκριμένος λυρικός καλλιτέχνης Άρης Χριστοφέλλης και η μουσικολόγος της ΕΛΣ Σοφία Κομποτιάτη. Το ντοκιμαντέρ αποτελεί μια συμπαραγωγή της Εθνικής Λυρικής Σκηνής και της εταιρείας παραγωγής Escape. Παραγωγός του ντοκιμαντέρ είναι η Στέλλα Αγγελέτου, διευθύντρια Καλλιτεχνικής Παραγωγής της ΕΛΣ.

 

Εορταστικές δράσεις και ελεύθερη είσοδος στο Μουσείο Μαρία Κάλλας

Με απαραίτητη προκράτηση θέσης μέσω more και ελεύθερη είσοδο και ένα πλούσιο πρόγραμμα εορταστικών εκδηλώσεων τιμά το Μουσείο Μαρία Κάλλας Δήμου Αθηναίων τα 100 χρόνια από την γέννηση της μεγάλης ντίβας της όπερας το Σάββατο 2 Δεκεμβρίου.

Η συμπλήρωση 100 χρόνων από τη γέννηση της Μαρίας Κάλλας αποτελεί γεγονός που έχει ενταχθεί στον κατάλογο επετείων της UNESCO για το 2023 και οι κάτοικοι και επισκέπτες της Αθήνας θα έχουν την δυνατότητα να το γιορτάσουν μέσα από δωρεάν δράσεις που προσφέρει το Μουσείο Μαρία Κάλλας καθόλη την διάρκεια της ημέρας.

Το Μουσείο Μαρία Κάλλας Δήμου Αθηναίων θα ανοίξει για τους επισκέπτες από τις 10 το πρωί ως τις 12 τα μεσάνυχτα με ελεύθερη είσοδο και απαραίτητη προκράτηση. Παράλληλα προσφέρει ένα πλούσιο πρόγραμμα με εκπαιδευτικές δράσεις για οικογένειες με παιδιά 5-12 ετών, ξεναγήσεις στα αγγλικά αλλά και θεματικές ξεναγήσεις από τα μέλη της επιστημονικής του ομάδας.

Οι δράσεις θα κορυφωθούν με ένα 50’s-60’s celebration street event στην οδό Πετράκη (όπισθεν του Μουσείου Μαρία Κάλλας). Το Kosmos 93,6 και οι «Kosmopolitans» της πρωινής ζώνης Λεωνίδας Αντωνόπουλος και Γιάννης Δημητριάδης επιλέγουν την μουσική και δημιουργούν ένα μοναδικό κλίμα που θα αναβιώνει τον ήχο και τις επιτυχίες της εποχής που η Μαρία Κάλλας μεσουρανούσε και σφράγισε με την φωνή και την παρουσία της: τα χρόνια του ’50 και του ’60. Όσοι βρεθούν εκεί θα παρακολουθήσουν ένα διαφορετικό DJ set με πολλές εκπλήξεις αλλά και αναπάντεχες παρουσίες. Την ίδια στιγμή στο Μουσείο Μαρία Κάλλας θα σερβίρονται cocktails εμπνευσμένα από το αγαπημένο της ποτό.

Αναλυτικό πρόγραμμα – Απαραίτητη προκράτηση θέσης

12.00 – 13.00 & 13.00-14.00 – «Στο ατελιέ του μουσείου» (GR)

Εκπαιδευτικό πρόγραμμα για οικογένειες με παιδιά ηλικίας 5-12 ετών

Πόσα διαφορετικά κοστούμια της μεγάλης σοπράνο της όπερας μπορεί να υπάρχουν στη συλλογή του μουσείου; Που μπορεί να κρύβεται ο αγαπημένος της καθρέφτης; Τι εννοείς υπάρχουν τραπουλόχαρτα με τη Μαρία Κάλλας; Εμπνεόμαστε από τα εκθέματα του μουσείου, ανακαλύπτουμε τη ζωή και την τέχνη της ντίβας της όπερας εξερευνώντας τα αντικείμενά της και μεταμορφωνόμαστε σε καλλιτέχνες με σκοπό να δημιουργήσουμε μια δική μας έκθεση για τη Μαρία Κάλλας.

12.00 & 18.00 – Ξενάγηση στα αγγλικά (EN) – Το εξειδικευμένο προσωπικό του Μουσείου Μαρία Κάλλας θα πραγματοποιήσει δωρεάν ξενάγηση στα αγγλικά για όσους επισκέπτες θέλουν να μάθουν περισσότερα για την καριέρα και τη ζωή της Μαρίας Κάλλας.

Point of View: Θεματικές ξεναγήσεις (GR)

• 13.00 Δέσποινα Ανδριοπούλου, Museum Manager. Μέσα από μια περιήγηση στην έκθεση θα δοθεί έμφαση στη συλλογή και στις ερμηνείες των αντικειμένων που σχετίζονται με τις παραστατικές τέχνες.
• 15.00  Ανδρομάχη Γκαζή, Καθηγήτρια Πάντειο Πανεπιστήμιο, μουσειολόγος/ μέλος της ομάδας έργου του Μουσείου Μαρία Κάλλας. Η Ανδρομάχη Γκαζή θα εξηγήσει το σκεπτικό, τους στόχους και τους βασικούς άξονες της μουσειολογικής μελέτης για το ΜΜΚ καθώς και τις προκλήσεις που θέτει η διαχείριση ενός μύθου στο περιβάλλον ενός σύγχρονου μουσείου
• 17.00 Ερατώ Κουτσουδάκη-Γερολύμπου, Αρχιτέκτων Μουσειολόγος/μέλος της ομάδας έργου του Μουσείου Μαρία Κάλλας. Η σχεδιάστρια της μόνιμης έκθεσης του ΜΜΚ θα ξεναγήσει τους επισκέπτες μέσα από το πρίσμα της δικής της σχέσης με τη ντίβα, που χτίστηκε στο διάστημα 10 χρόνων ενασχόλησής της με το έργο, αποκαλύπτοντας μικρά μυστικά της έκθεσης και συζητώντας για τις πηγές έμπνευσής της.
• 19.00 Αλέξανδρος Χαρκιολάκης, μουσικολόγος/διευθυντής του Συλλόγου Φίλοι της Μουσικής/ μέλος της ομάδας έργου του Μουσείου Μαρία Κάλλας. Η ξενάγηση θα δώσει βάρος στις ερμηνευτικές δυνατότητες της Μαρίας Κάλλας που, σε συνδυασμό με τις μελοδραματικές της ικανότητες, άλλαξαν τον κόσμο της όπερας για πάντα.
• 18.30 – 24.00 50’s-60’s Celebration Street Event.