Μια μαγική βραδιά του ‘85 με δύο θρύλους του ελληνικού σινεμά

«Ίσως σήμερα είναι πιο επίκαιροι από ποτέ». Μια φράση που λέει πολλά και που ανάγει ένα παιχνίδι της μοίρας στη σφαίρα του καρμικού.

Όλα ξεκινούν μια καλοκαιρινή βραδιά του ‘85. Τότε που οι εκδόσεις Αιγόκερως σχεδίαζαν ένα περιοδικό για τον κινηματογράφο και το θέατρο το οποίο σαν βασικό θέμα κάθε τεύχους θα είχε μια συζήτηση, με μορφή αμοιβαίας συνέντευξης, ανάμεσα σε δύο προσωπικότητες του αντίστοιχου χώρου.

Για το σχεδιαζόμενο πρώτο τεύχος επιλέχθηκαν ο Θόδωρος Αγγελόπουλος και ο Νίκος Παναγιωτόπουλος, αδιαμφισβήτητα οι κορυφαίες προσωπικότητες του τότε κινηματογράφου μας, από τους βασικούς πρωτεργάτες και στυλοβάτες του Νέου Ελληνικού Κινηματογράφου. Έτσι, ο Αντώνης Κόκκινος και ο Γιάννης Σολδάτος κάθισαν με τους δυο τους στο σπίτι του Αγγελόπουλου στο Μάτι και μαγνητοφώνησαν μια τρίωρη συζήτησή τους.

Εκεί, ξετυλίγεται η κοινή και από κάποιο σημείο και μετά εντελώς αντιθετική τους πορεία, που ξεκίνησε από τα χρόνια του Παρισιού και καταλήγει στο ξεχωριστό, σπουδαίο έργο του καθενός. Σήμερα, χρόνια μετά τον θάνατό τους και δεκαετίες μετά από τη συζήτηση εκείνης της καλοκαιρινής βραδιάς, η συζήτηση βρέθηκε ξανά.

Τόσο οι κασέτες, όσο και το κείμενο της απομαγνητοφώνησης. Έτσι, η κουβέντα εκείνη στέκεται ως ντοκουμέντου όχι απλά δύο έργων αλλά και δύο κοσμοθεωριών, πάνω στην τέχνη, τη ζωή και την πολιτική, ένα μνημείο δύο τεράστιων καλλιτεχνών που έτσι κι αλλιώς έχουν αφήσει πίσω τους ένα σπουδαίο ίχνος.

Γύρω από αυτή την κουβέντα στήνεται ένα ντοκιμαντέρ πάνω στο σινεμά (τους) και όχι μόνο, με ανθρώπους του χώρου να κουβεντιάζουν με αφορμή και γύρω από τα λόγια του Αγγελόπουλου και του Παναγιωτόπουλου. Γι’αυτό, οι δημιουργοί του ντοκιμαντέρ Θόδωρος Αγγελόπουλος – Νίκος Παναγιωτόπουλος, ο καθένας και η μουσική του, Αντώνης Κόκκινος και Γιάννης Σολδάτος, μιλούν στο News24/7 για το πώς δημιουργήθηκε σήμερα η ανασύσταση της συνομιλίας σε κινηματογραφική μορφή, και πώς το σινεμά των δύο σκηνοθετών αντηχεί στο σήμερα.

Πώς προσεγγίστηκαν εξαρχής για αυτή τη συζήτηση ο Αγγελόπουλος κι ο Παναγιωτόπουλος, και πώς ήταν η κουβέντα που έγινε μεταξύ τους τότε, το ‘85; Υπήρχε κάποια αφορμή; Σας εντυπωσίασε κάτι ιδιαίτερα;

Γιάννης Σολδάτος: Τίποτε παραπάνω. Ήταν ένα παιχνίδι θερινής βραδιάς και μετά απέκτησε διαστάσεις απρόσμενες στο μυαλό μας. Τώρα μοιάζει να μας συμμερίζονται κι άλλοι.

Αντώνης Κόκκινος: Η ιδέα ήταν να δημοσιευθεί η συζήτηση σε ένα περιοδικό που επρόκειτο να εκδοθεί. Οι δύο σκηνοθέτες βρήκαν ενδιαφέρουσα την πρότασή μας. Το περιοδικό τελικά δεν εκδόθηκε αλλά έμεινε η συνομιλία καταγεγραμμένη σε δύο κασέτες. Τότε μόλις είχα αποφοιτήσει από την Σχολή Κινηματογράφου και όλα φάνταζαν σε μένα εκείνο το βράδυ του Αυγούστου ‘85, μαγικά.

Πώς επανήλθατε σήμερα, δεκαετίες μετά, σε εκείνο το υλικό; Ανακαλύφθηκε η ηχογράφηση, είχε χαθεί; Υπήρχε κάτι και στην εποχή που σας έκανε να θέλετε να ασχοληθείτε εκ νέου με αυτούς τους δύο σκηνοθέτες;

Κόκκινος: Την περίοδο του covid, ψάχνοντας στην βιβλιοθήκη μου, βρήκα τις κασέτες με τη συνομιλία. Είχαν ωριμάσει οι συνθήκες και αποφασίσαμε να μοιραστούμε το περιεχόμενό τους με όσους θα το επεδίωκαν. Ήταν χρέος μας. Βασική επιδίωξή μας ήταν να μετατρέψουμε το ηχητικό ντοκουμέντο σε κινηματογραφικό γεγονός.

Σολδάτος: Τυχαία βρέθηκε, είπαμε πάμε κι όπου βγει και μας βγήκε σήμερα. Τότε δεν μας βγήκε τίποτε και παραπετάξαμε τη συζήτηση. Αυτό σημαίνει κάτι: Ίσως σήμερα είναι πιο επίκαιροι από τότε.

Πώς αποφασίσατε να προσεγγίσετε αρκετούς ανθρώπους του χώρου και να μπουν αρκετοί εξ αυτών σε «ζευγάρια» συζητήσεων με τον τρόπο που έχουν μπει; Τι κατευθύνσεις δίνατε στο κάθε δίδυμο ως προς την ροή της κουβέντας τους;

Σολδάτος: Μία οδηγία: Άκου τι λένε και σχολίασέ το.

Κόκκινος: Χωρίσαμε την συζήτηση σε ενότητες πχ: «Ιστορία και Κινηματογράφος», «Πολιτική και Κινηματογράφος», «Η διαδικασία του γυρίσματος», «Τα σύμβολα», και λοιπά. Επιλέξαμε σημαντικούς ανθρώπους του Σινεμά και τους δώσαμε το μέρος της συνομιλίας που κυρίαρχα αντιστοιχούσε σε μία ενότητα. Ήταν ελεύθεροι να το σχολιάσουν με τον τρόπο που ήθελαν. Δεν δόθηκαν κατευθύνσεις.

Από το ‘85 που έγινε αυτή η συνομιλία μέχρι σήμερα, δεκαετίες μετά, με τόσα πράγματα να έχουν αλλάξει γύρω μας, τι θα λέγατε πως ίσχυε τότε και εξακολουθεί να ισχύει σήμερα για το σινεμά του ενός και για το σινεμά του άλλου;

Σολδάτος: Είναι πολύ νωρίς να το δούμε ακόμα. Το μόνο που διαπιστώσαμε είναι πως οι ταινίες τους δεν γέρασαν ούτε στο ελάχιστο.

Κόκκινος: Αυτό θα πρέπει να το ανακαλύψει ο κάθε θεατής ξεχωριστά. Ελπίζουμε αυτή η ταινία να δώσει την αφορμή ώστε να «γνωρίσουν» το έργο των δύο δημιουργών καινούργιοι θεατές και να σχηματίσουν την δική τους γνώμη

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Ο φωτογράφος πλατό της τελευταίας ταινίας του Αγγελόπουλου μιλάει στο The Magazine για τον μεγάλο σκηνοθέτη

Ο Αγγελόπουλος μιλάει για το πώς είμαστε υποκείμενα της Ιστορίας. Λείπει πιστεύετε αυτή η ιστορική ματιά στο σημερινό σινεμά ή είναι κάτι δύσκολο να το κρίνουμε ευρύτερα ενώ είμαστε ακόμα μέσα σε μια συγκεκριμένη εποχή;

Κόκκινος: Είναι κάτι που ισχύει διαχρονικά και εμπεριέχεται με τον έναν ή με τον άλλον τρόπο σε όλες τις ταινίες που έχουν γυριστεί παγκοσμίως. Προφανώς η έννοια αυτή του υποκειμένου της ιστορίας διατυπώνεται από κάθε σκηνοθέτη με διαφορετικό τρόπο. Μιλώντας προσωπικά μου λείπουν οι ιδιαίτερες κινηματογραφικές ματιές και των δύο.

Σολδάτος: Προφανώς είναι δύσκολο να κρίνουμε ιστορικά την εποχή μας, αλλά υποκείμενα της Ιστορίας είμαστε πάντα.

Έχει ενδιαφέρον το πώς κοντράρονται συχνά σε σχέση με το στιλ τους. Ο Παναγιωτόπουλος του εξηγεί πως δεν αντέχει τα σύμβολα στο σινεμά, και γεννιέται ένας φανταστικός διάλογος γύρω από αυτό, σχετικά με το τι είναι και δεν είναι σύμβολο. “Όλα τα σύμβολά σου είναι εξηγήσιμα!” – “Δεν είναι σύμβολα!” Εσείς πώς είδατε την σχέση των δύο τους και αυτή τη δημιουργική συνομιλία; Τι αντλήσατε από όλο αυτό;

Κόκκινος: Ότι μπορείς να μιλάς εντελώς ρεαλιστικά ακόμα και για τα σύμβολα. Αυτή είναι η μαγεία του κινηματογράφου, κυρίως όταν τοποθετούνται επ’ αυτού δύο μεγάλοι και εντελώς διαφορετικοί δημιουργοί.

Σολδάτος: Μιλάνε και οι δύο ρεαλιστικά, μέσω συμβόλων. Διαθέτουν άφθονες γνώσεις και ευφυία για να παίζουν μια θεαματική παρτίδα σκάκι.

Η φράση «ανάμεσα στο παρελθόν που έχει πεθάνει και το μέλλον που δεν υπάρχει» είναι κάπως ανατριχιαστική και νομίζω αντηχεί και στο σήμερα. Θεματικά, θεωρείτε πως οι προβληματικές και τα μοτίβα του σινεμά του Αγγελόπουλου και του Παναγιωτόπουλου αποτελούν κάτι το διαχρονικό;

Κόκκινος: Το πιστεύω ακράδαντα αλλά αυτό θα κριθεί στο μέλλον από την αντοχή τους στο χρόνο.

Σολδάτος: Διαχρονικό ναι και η φράση είναι περισσότερο ποιητική παρά κοινωνιολογική.

Ένα τεράστιο ζήτημα σχετικά με το σινεμά περασμένων εποχών είναι η πρόσβαση σε αυτό. Μπορείτε να μας μιλήσετε για το στάτους αυτών των ταινιών, για την ψηφιοποίησή τους; Έχετε την αίσθηση πως οι νεότερες γενιές γνωρίζουν –στο βαθμό που θα θέλαμε– το έργο του Αγγελόπουλου και του Παναγιωτόπουλου;

Σολδάτος: Δεν το γνωρίζουν για άλλους λόγους, παιδείας ας πούμε, και όχι από αδυναμία πρόσβασης. Σήμερα είναι διαθέσιμα τα πάντα και σε πολύ καλή τεχνική ποιότητα.

Κόκκινος: Σίγουρα ένα πολύ μικρό ποσοστό της νέας γενιάς γνωρίζει το έργο τους και είναι πολύπλοκο να αναλύσουμε το γιατί. Θα σταθώ μόνο στην προβληματική κινηματογραφική παιδεία όπως αυτή παρέχεται σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης και την επιλογή των ταινιών που προβάλλονται στα διάφορα τηλεοπτικά δίκτυα. Ελπίζω η ταινία μας να σταθεί αφορμή ώστε το ποσοστό αυτό να αυξηθεί.

*Η ταινία “Θόδωρος Αγγελόπουλος – Νίκος Παναγιωτόπουλος: Ο Καθένας και η Μουσική του” κυκλοφορεί στις αίθουσες από την Feelgood Entertainment. Το βιβλίο με τη συνομιλία κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Αιγόκερως.