Μήπως ήρθε η ώρα να σπάσει το άβατο του Αγίου Όρους για τις γυναίκες;

Το Άγιο Όρος είναι ένας τόπος διαλογισμού και λατρείας, ένας τόπος ιστορίας και πνευματικότητας όπου όλες οι γυναίκες αποκλείονται εκτός από την Παναγία. Η είσοδος των γυναικών απαγορεύεται εδώ και περισσότερα από 1.000 χρόνια και έτσι είναι αναγκασμένες να φτάσουν μόνο μέχρι τα λιμάνια που οδηγούν στην ιερή περιοχή, ενώ αν βρίσκονται σε κάποιο πλοίο, αυτό πρέπει να βρίσκεται σε απόσταση 500 μέτρων από τις ακτές.

Ακόμη και τα θηλυκά ζώα απαγορεύονται στο Άγιο Όρος. Οι μόνες που εξαιρούνται είναι οι γάτες, ενώ δεν υπάρχουν ούτε κότες και οι μοναχοί είναι αναγκασμένοι να αγοράζουν από έξω ακόμα και τα αυγά τους. Επιπλέον, υπάρχει μία μικρή εξαίρεση όσον αφορά στα άγρια ζώα τα οποία δεν μπορούν να θέσουν υπό τον έλεγχό τους.

Ο Dr Graham Speake, συγγραφέας του βιβλίου «Άγιον Όρος: Ανανέωση στο Περιβόλι της Παναγίας» εξηγεί σε βρετανικό μέσο ότι σε έγγραφο του 10ου αιώνα εμφανίζεται μία απαγόρευση για την είσοδο θηλυκών ζώων στην περιοχή, ενώ δεν υπάρχει καμία αναφορά για τις γυναίκες, καθώς όπως εξηγεί «όλοι γνώριζαν ότι οι γυναίκες δεν είχαν τη δυνατότητα να μπουν σε μοναστήρια αντρών». Αυτός ήταν ο μόνος τρόπος, άλλωστε, για να εξασφαλιστεί η αγαμία.

Το στοιχείο όμως που κάνει το Άγιο Όρος να ξεχωρίζει είναι το γεγονός ότι ολόκληρη η περιοχή θεωρείται μοναστήρι. Ωστόσο υπάρχει και ένας ακόμα λόγος για τον οποίο το Άγιο Όρος είναι άβατο για τις γυναίκες.
«Μία από τις παραδόσεις αναφέρει ότι η Παρθένος Μαρία βγήκε από την πορεία της όταν προσπαθούσε να πλεύσει προς την Κύπρο και έφτασε στο Άγιο Όρος. Και της άρεσε τόσο πολύ που προσευχήθηκε στο γιο της ότι θα πρέπει να της ανήκει και εκείνος συμφώνησε», αναφέρει ο Dr Speake. «Ακόμα αποκαλείται ο κήπος της Μητέρας του Θεού, είναι αφιερωμένος στη δόξα της, και εκείνη μόνη εκπροσωπεί το φύλο στο Άγιο Όρος», συνεχίζει.

Το Avaton της Sandrine Cheyrol και της Ειρήνης Καραγιαννοπούλου

Η μοντέρ ταινιών Sandrine Cheyrol και η εικαστικός Ειρήνη Καραγιαννοπούλου -δραστηριοποιούνται ως Twin Automat από το 2006- δημιούργησαν το Avaton, ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον ανατρεπτικό 60λεπτο ντοκιμαντέρ γύρω από το άβατο του Αγίου Όρους.

Σε αυτό, γυναίκες από διαφορετικά κοινωνικά στρώματα και με ποικίλες θρησκευτικές πεποιθήσεις, μας ξεναγούν σ’ έναν τόπο που δεν έχουν επισκεφθεί ποτέ. Από αυτή την αναπάντεχη και κάπως αντίξοη κινηματογραφική συνθήκη οι γυναίκες επανεξετάζουν με ώριμη σκέψη και νηφαλιότητα τον αυστηρό κανόνα του Άβατου.

“Το Άγιο Όρος όπως γνωρίζετε, είναι ένας τόπος απαγορευμένος στις γυναίκες. Ένα μέρος που, ως δια μαγείας, έχει σταματήσει στο χρόνο και στο οποίο εμείς, ως γυναίκες, δεν χωράμε. Έχουμε περάσει πολλά καλοκαίρια στη Χαλκιδική, και αυτός ο αποκλεισμός ανέκαθεν μας προβλημάτιζε. Φίλοι και συγγενείς μπαινόβγαιναν ανενόχλητοι κι εμείς είμασταν πάντα απ’ έξω. Όταν με τα χρόνια συνειδητοποιήσαμε οτι στην αρχαιότητα επιτρεπόταν η είσοδος μόνο στις γυναίκες κι οτι το Ορος ήταν άβατο για τους άνδρες, αποφασίσαμε να το ερευνήσουμε παραπάνω. Κάπως έτσι αποφασίσαμε να μιλήσουμε για ένα θέμα που στην Ελλάδα, ακόμα και σήμερα, θεωρείται ταμπού” αναφέρει το δίδυμο των Twin Automat στο NEWS 24/7.

Kαι συνεχίζουν μιλώντας για το πώς επέλεξε τις γυναίκες που μιλούν σε αυτό “Το πιο σημαντικό είναι ότι για το Άβατον επιδιώξαμε την πολυφωνία από την πρώτη στιγμή. Οι γυναίκες που ακούγονται στην ταινία προέρχονται από πολύ διαφορετικά κοινωνικά στρώματα και το εύρος των θρησκευτικών τους πεποιθήσεων είναι μεγάλο. Παρουσιάζουμε τόσο αυτές που είναι υπέρ όσο και αυτές που είναι κατά της απαγόρευσης, με όλα τα επιχειρήματά τους. Οι οπτικές γωνίες είναι πολλές, οι προσωπικότητες αλλά και οι απόψεις εξίσου. Συζητάμε με μία ηγουμένη, με μία ηθοποιό και βέβαια με μία βυζαντινολόγο, με μια οικιακή βοηθό, με μία θεοσεβούμενη φιλόλογο, με μία τρανς….. Δεν θα μπορούσε να γίνει αλλιώς αυτή η ταινία. Προσπαθήσαμε να μην πέσουμε στην παγίδα της επιφανειακής αντιμετώπισης ενός ζητήματος τόσο σπουδαίου”.

Γιατί, όμως, απουσιάζει η αντρική παρουσία από το ντοκιμαντέρ αυτό; 

“Θεωρούμε αυτονόητο ότι μια ταινία για το Όρος φτιαγμένη από γυναίκες έχει.. υποχρέωση να παρακάμψει τις απόψεις των ανδρών. Με μια μικρή έρευνα στο διαδίκτυο θα διαπιστώσετε ότι υπάρχουν εκατοντάδες ταινίες για τον Άθω που είναι γυρισμένες από άνδρες. Εκεί, μιλάνε οι μοναχοί, αλλά και οι άρρενες επισκέπτες και λένε τη γνώμη τους για ένα σωρό θέματα, μαγειρεύουν, κάνουν πεζοπορίες, μελετάνε αρχαία βιβλία, χτυπάνε τις καμπάνες και καλά κάνουν και όλα αυτά τα κάνουν χωρίς την άδειά μας, μακριά από γυναίκες. Γιατί λοιπόν δεν μπορούμε κι εμείς να αναλογιστούμε πάνω στο Άγιο Όρος χωρίς τη συμβολή τους, έστω μια φορά; Η δική μας ταινία, που είναι αρκετά διαφορετική από όλες αυτές που προαναφέραμε, αν μη τι άλλο είναι 100% γυναικεία” απαντούν.

Πώς δημιουργήθηκαν τα εκατοντάδες σχέδια που διανθίζουν το ντοκιμαντέρ αυτό; Και γιατί δε βλέπουμε καθόλου πλάνα από το Άγιο Όρος;

“Θεωρούμε ότι ένας τόπος κάπως άυλος και κάπως άχρονος, όπως όλοι ισχυρίζονται ότι είναι το Άγιο Όρος είναι φρόνιμο να απεικονιστεί με τεχνικές απλές και κάπως χειροποίητες. Ή τουλάχιστον έτσι το οραματίστηκε η Ειρήνη (Καραγιαννοπούλου) που υπογράφει τα περίπου 200 κινούμενα σχέδια που εμφανίζονται στην ταινία. Το πιο λογικό και εύκολο θα ήταν να χρησιμοποιήσουμε υλικό δανεικό από άντρες προσκυνητές.

Θα ήταν όμως ένα ψέμα η λύση των πλάνων -κονσέρβα. Συνεπώς, πολύ συνειδητά, καθώς αδυνατούμε να παράξουμε φιλμικό υλικό in situ, προσεγγίζουμε τον τόπο που δεν μας δέχεται, όπως ακριβώς θέλουμε εμείς, ξαναπλάθοντάς τον δηλαδή από την αρχή, ελεύθερα, με τη φαντασία. Τα σχέδια είναι όλα φτιαγμένα με μελάνι σε χαρτί, βήμα βήμα, σύμφωνα με τις βασικές αρχές του animation. Και η Sandrine Cheyrol, που συνυπογράφει την ταινία, φρόντισε να μοντάρει προσεκτικά όλο αυτό το υλικό, έχοντας σαν οδηγό τις αφηγήσεις των γυναικών”.

Τι συμβολίζει αλήθεια για εσάς το Άγιο Όρος;

“Το Άγιο όρος για μας που δεν μπορούμε να το επισκεφτούμε είναι ένα σύνολο απαγορεύσεων και αντιλήψεων που τοποθετούν τα ανθρώπινα δικαιώματα στο μεσαίωνα. Τι άλλο μπορεί να συμβολίσει ένας τόπος ;oπου οτιδήποτε θηλυκό θεωρείται μιαρό;”

Αντιμετωπίσατε δυσκολίες στην παραγωγή του ντοκιμαντέρ; Υπήρξαν ίσως κάποιες αντιδράσεις;

“Είχαμε εμπόδια όταν γυρνούσαμε την ταινία αλλά παραδόξως όχι από εκεί που θα το περίμενε κανείς. Οι δυσκολίες προέκυψαν από γυναίκες που αρχικά ενθουσιάστηκαν με την ιδέα μιας ταινίας για το Άγιο Όρος από γυναικεία οπτική γωνία, στη συνέχεια όμως δεν μπόρεσαν να αντιληφθούν αυτό που θέλαμε να κάνουμε και μάταια μας πίεσαν να κάνουμε μια ταινία πιο ακραία, πιο άγρια, μια ταινία femen επί της ουσίας.

Και φυσικά μας προσάψαν ότι η ταινία ”είναι έργο τέχνης και όχι σινεμά”, οτι ο θεατής δεν θα καταλάβει τι θέλουμε να πούμε γιατί ”δεν βγαίνει εύκολα συμπέρασμα λόγω των πολλών διαφορετικών απόψεων” και άλλα πολλά…..Συνεχίσαμε απτόητες, επιμείναμε γιατί είχαμε ένα ξεκάθαρο όραμα και σήμερα μπορούμε να πούμε ότι αυτή η ταινία μας αντιπροσωπεύει απολύτως.

Δεν έχουμε κάνει τον παραμικρό συμβιβασμό. Στις μέρες μας, είθισται να καταναλώνονται αμάσητες οι ιδέες, οι τάσεις και οι διάφορες κοινωνικές επιταγές. Το σπάνιο είναι να σε βάζει κάτι σε σκέψεις, είτε είναι τέχνη, είτε είναι λογοτεχνία, είτε είναι πολιτικός λόγος. Το Άβατον είναι μια ταινία που θέτει ερωτήματα. Δεν έχουμε τις απαντήσεις και δεν είμαστε απόλυτες σχετικά με το τί πρέπει να γίνει με το ζήτημα του Αγίου Όρους. Μπορεί για κάποιους να θεωρείται αδυναμία αυτό, εμείς ωστόσο θεωρούμε ότι εκεί βρίσκεται η δύναμη της ταινίας. Πρόκειται για ένα θέμα τόσο μεγάλο, με τόσες πολλές παραμέτρους που θα ήταν περιοριστικό να το αντιμετωπίσουμε μονόπλευρα”.

Tελικά υπάρχει ή όχι λόγος να ανοίξει μία συζήτηση γύρω από το Άβατο του ¨Αγιου Όρους; Πιστεύετε πως θα πέσει ποτέ αυτό το…κάστρο;

“Ο λόγος που γυρίστηκε αυτή η ταινία είναι ακριβώς αυτή η συζήτηση που κατά τη γνώμη μας θα έπρεπε να είχε ξεκινήσει καιρό πριν. Προφανώς και υπάρχει περιθώριο διαπραγμάτευσης γιατί το ποσοστό της αδικίας είναι απελπιστικά μεγάλο. Εξακολουθεί, το έτος 2024 να θεωρείται δεδομένη η απαγόρευση εισόδου του μισού πληθυσμού της γης, σε μια περιοχή τεράστια σε μέγεθος σε ομορφιά αλλά και σε ιστορικό πλούτο”.

Μελλοντικά σχέδια;

“Το Άβατον προβάλλεται και πάλι στη Θεσσαλονίκη και πιο συγκεκριμένα στο Ωραίον Ντεπώ, στις 8 Μάη και θα ακολουθήσει συζήτηση με το κοινό”.