Νίνος Μικελίδης: “Οι νέοι δημιουργοί είναι αναπόφευκτα ο κινηματογράφος του μέλλοντος”

Στα 37 χρόνια της πορείας του, το Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου, το μακροβιότερο κινηματογραφικό φεστιβάλ της Αθήνας,  έχει αναδειχθεί σε καλλιτεχνικό θεσμό που κάθε φθινόπωρο, σφραγίζει την πολιτιστική ζωή της Αθήνας, καθώς προσανατολίζεται κυρίως στην ανάδειξη του ευρωπαϊκού, μαζί και του ελληνικού κινηματογράφου, σύγχρονου αλλά και παλαιότερου, χωρίς να παραγνωρίζει κινηματογραφίες από τον υπόλοιπο κόσμο.

Η φετινή διοργάνωση περιλαμβάνει ένα πλούσιο πρόγραμμα με διεθνές διαγωνιστικό τμήμα, αφιερώματα και ειδικές προβολές. Η πρεμιέρα του φεστιβάλ θα γίνει με τη νέα ταινία του Αλέξανδρου Αβρανά, “Quiet Life“, παρουσία του σκηνοθέτη και άλλων συντελεστών, ενώ επίσημη προσκεκλημένη του 37ου Πανοράματος θα είναι η ηθοποιός Βαλέρια Γκολίνο που έρχεται στην Ελλάδα μαζί με τη Ginevra Elkann, σκηνοθέτιδα της νέας ταινίας “I told you so” στην οποία πρωταγωνιστεί – η ταινία θα παιχτεί το Σάββατο βράδυ 23/11, στο Τριανόν.

Το 37ο Πανόραμα Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου, θα πραγματοποιηθεί από τις 21 έως τις 27 Νοεμβρίου 2024. Οι προβολές θα φιλοξενηθούν στους κινηματογράφους Τριανόν, Newman και Studio New Star Art Cinema, καθώς και στην Ελληνοαμερικανική Ένωση.

Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στην Προφεστιβαλική Εβδομάδα που έλαβε χώρα από τις 24-30 Οκτωβρίου, στον κινηματογράφο ΤΡΙΑΝΟΝ. Εκεί έλαβε χώρα ένα μεγάλο αφιέρωμα στον θρυλικό Αμερικανό σκηνοθέτη Τζον Φορντ, γνωστό για τα εμβληματικά γουέστερν του, ένα αφιέρωμα στους “Εφιάλτες Της Παιδικής Μας Ηλικίας” με ταινίες θρίλερ, ενώ παρουσιάστηκε η “Τριλογία της Κρίσης” του Βασίλη Μαζωμένου (oι τρεις τελευταίες ταινίες του Έλληνα δημιουργού, παρουσιάστηκαν σε τρεις μοναδικές προβολές).

Ο Νίνος Μικελίδης, διακεκριμένος δημοσιογράφος και κριτικός κινηματογράφου, ψυχή, ιδρυτής και καλλιτεχνικός διευθυντής του Πανοράματος Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου από το 1988, μιλά στο NEWS 24/7 για την εξέλιξη του ευρωπαϊκού κινηματογράφου και για το πώς αυτή αντικατοπτρίζεται στο πρόγραμμα του φεστιβάλ.

“Οι εξελίξεις φαίνονται μέσα από τις νέες ταινίες που επιλέγουμε στο Ευρωπαϊκό διαγωνιστικό πρόγραμμα του φεστιβάλ, εξελίξεις και στιλιστικά και θεματικά, που τα τελευταία χρόνια δείχνουν πως αρκετοί σκηνοθέτες, ιδιαίτερα Έλληνες, έχουν ξεφύγει από την εσωστρέφεια του παρελθόντος και ασχολούνται με σύγχρονα, επίκαιρα, κοινωνικοπολιτικά και άλλα θέματα, χωρίς βέβαια, ορισμένοι να εγκαταλείπουν τις πρωτοποριακές, αβάν-γκαρντ, αναζητήσεις, μαζί με τα διδάγματα και τις επιτεύξεις του υπάρχοντος κινηματογράφου, από τον οποίο συχνά και εμπνέονται”.

Με πολυετή εμπειρία στον χώρο του κινηματογράφου, ο κ. Μικελίδης έχει συμβάλλει καθοριστικά στην προώθηση του ευρωπαϊκού σινεμά στην Ελλάδα. Το φεστιβάλ, υπό την καθοδήγησή του, παρουσιάζει κάθε χρόνο ένα πλούσιο πρόγραμμα με διαγωνιστικά τμήματα, αφιερώματα και ειδικές προβολές, προσελκύοντας σινεφίλ από όλη τη χώρα. Ο ίδιος μας ξεναγεί στα κύρια αφιερώματα και θεματικές ενότητες του φετινού φεστιβάλ.

Τα κύρια αφιερώματα είναι:

α) στον Τζον Κασσαβέτη, τον πρωτοπόρο, εικονοκλάστη σκηνοθέτη του ανεξάρτητου κινηματογράφου, που κάνουμε σε συνεργασία με την ΠΕΚΚ και και στο πλαίσιο του οποίου εκδίδουμε φέτος και ένα βιβλίο, με κριτικές για το σύνολο του σκηνοθετικού του έργου.

β) στον Γάλλο σκηνοθέτη Κλοντ Σοτέ, από τους σημαντικότερους, αν και άδικα κάπως παραγνωρισμένους στο εξωτερικό, Γάλλους σκηνοθέτες και φίλο του Πανοράματος, ο οποίος στη δεκαετία του ‘90 είχε τιμηθεί με το Achievement Award για το σύνολο του έργου του

γ) αφιέρωμα στον Ρότζερ Κόρμαν (ακόμη ένα βραβευμένο με το Ειδικό αυτό Βραβείο του φεστιβάλ μας) με ταινίες εμπνευσμένες από το έργο του Έντγκαρ Άλαν Πόε, και

δ) αφιέρωμα για τα 50 χρόνια της τουρκικής εισβολής στην Κύπρο και της κατοχής τμήματος του νησιού. Στο πρόγραμμα, και δυο σημαντικές ημερίδες: η μια, που γίνεται σε συνεργασία με την FIPRESCI, τη Διεθνή Ομοσπονδία Κριτικών Κινηματογράφου, με θέμα «τα προβλήματα και το μέλλον των ευρωπαϊκών κινηματογραφιών, με τη συμμετοχή 10 κριτικών/μελών της FIPRESCI, από 10 ευρωπαϊκές χώρες, και η δεύτερη «Η διανομή των ευρωπαϊκών ταινιών του φανταστικού» (που διοργανώνει ο σκηνοθέτης Βασίλης Μαζωμένος, ο οποίος ανέλαβε και τη διοργάνωση του τμήματος της Αγοράς και των Εκπαιδευτικών Δράσεων).

Ποιες είναι οι προκλήσεις που αντιμετωπίζει το φεστιβάλ στη διοργάνωση του φετινού προγράμματος;

“Η επιλογή ταινιών με θέματα επίκαιρα, αλλά και προκλητικά, καθώς και κλασικών και άλλων ταινιών που πιστεύουμε πως τους αξίζει να επανεξεταστούν, και πάνω από όλα το να πειστεί ένα νεότερο κοινό είτε να επισκεφθεί, για πρώτη φορά ίσως την αίθουσα, είτε να επιστρέψει σε αυτήν, αφού η αίθουσα είναι ο χώρος για τον οποίο κατεξοχήν γυρίζεται (όπως τονίζουν και οι ίδιοι οι δημιουργοί) μια ταινία.

Να σημειώσω πως μια ακόμη πρόκληση για το φεστιβάλ είναι η εξεύρεση μονών αιθουσών στο κέντρο της Αθήνας σήμερα, μετά την εξαφάνιση ορισμένων, από το Έμπασυ μέχρι το Ιντεάλ, και με άλλες να κινδυνεύουν ήδη, και με τις λιγοστές που έχουν απομείνει να είναι αναγκασμένες να περιορίζονται στο εμπορικό απλώς κύκλωμα”.

Πώς επιλέχθηκαν οι ταινίες που θα προβληθούν στο φεστιβάλ; Υπάρχουν συγκεκριμένα κριτήρια ή θεματικές που καθοδηγούν την επιλογή;

“Τα κριτήρια για το διαγωνιστικό τμήμα είναι να είναι ταινίες ευρωπαϊκές και να μην έχουν αγοραστεί από Έλληνα διανομέα, με στόχο να δοθεί η ευκαιρία στο κοινό να δει και ταινίες με καλλιτεχνική αξία, που δεν μπορεί να δει στις αίθουσες, πάντα με την ελπίδα πως κάποιοι διανομείς μας ίσως ενδιαφερθούν στη συνέχεια να τις διανείμουν και στη χώρα μας.

Ταινίες ευρωπαϊκές, πάρα πολύ αξιόλογες, επίσης ταινίες από διάφορα διεθνή φεστιβάλ που ίσως να μην έχουν βραβευτεί (τα βραβεία έτσι κι αλλιώς είναι πολύ λίγα) ή που οι διανομείς δεν θεωρούν εμπορικές, έστω κι αν τους αξίζει και με το παραπάνω να προβληθούν, όχι στα multiplex αλλά έστω σε μια μόνο αίθουσα όπου μπορούν να έχουν προβολή πέραν της μιας εβδομάδας.

Για τα αφιερώματα, τα κριτήρια και οι θεματικές στηρίζονται στην επικαιρότητα των θεμάτων και στην άποψη πως το έργο σημαντικών δημιουργών πρέπει και αξίζει να επανεξετάζεται αλλά και να δίνεται η ευκαιρία να το γνωρίσει το νεότερο κοινό. Επίσης, στο στόχο μας το ελληνικό κοινό να έρθει σε επαφή με την πολιτιστική του κληρονομιά, κάτι που θα έπρεπε να κάνει μια κρατική ταινιοθήκη αλλά που δυστυχώς κάνουμε μόνο τα φεστιβάλ.

Σε όλο αυτό, σημαντική θέση έχει και ο Βωβός κινηματογράφος, που τον προωθούμε εδώ και χρόνια, όχι μόνο μέσα από ρετροσπεκτίβες αλλά και με την προβολή κλασικών βωβών ταινιών με τη συνοδεία ζωντανής μουσικής, όπως ακριβώς συνηθιζόταν και στην εποχή τους.

Στη φετινή επιλογή μας είναι και η κλασική ταινία «Η αυγή» του Μούρναου, που η διεθνής κριτική έχει τοποθετήσει ανάμεσα στις 10 καλύτερες ταινίες στην ιστορία του παγκόσμιου κινηματογράφου, και η οποία θα προβληθεί σε συνεργασία με το Γαλλικό Ινστιτούτο Ελλάδος”.

Ποιες είναι οι προσδοκίες σας για το μέλλον του Πανοράματος Ευρωπαϊκού Κινηματογράφου; Υπάρχουν σχέδια για νέες συνεργασίες ή επεκτάσεις;

“Το Πανόραμα ενόσω του δίνεται η ευκαιρία θα συνεχίσει το έργο του, ας μη ξεχνάμε πως δημιουργήθηκε το 1988, έτος που η European Commission διακήρυξε ως «έτος ευρωπαϊκού κινηματογράφου και τηλεόρασης» (την ίδια χρονιά που ιδρύθηκε και η Ευρωπαϊκή Ακαδημία Κινηματογράφου) για να προβάλλει, να υποστηρίζει και να διαδίδει τον ευρωπαϊκό κινηματογράφο (ας μη ξεχνάμε πως στην Ευρώπη ξεκίνησε, επιβλήθηκε, και άρχισε να επηρεάζει ολόκληρο τον πλανήτη, η Έβδομη Τέχνη), μαζί, πάντα, και τον ελληνικό, που κατέχει πρώτιστη θέση στο πρόγραμμά μας -κάθε χρόνο προβάλλουμε και τιμάμε το έργο συγκεκριμένων σκηνοθετών, ηθοποιών και άλλων προσώπων (ακούραστων εργατών και εργατριών του σινεμά) που συμβάλλουν στη δημιουργία μιας ταινίας. Σχετικά με τα σχέδια για επέκταση, αυτά άρχισαν ήδη από φέτος με τη δημιουργία τακτικών ημερίδων, εκπαιδευτικού προγράμματος καθώς και προγράμματος Αγοράς.

Χάρη τελικά στην απόφαση του κράτους, ύστερα από προσπάθειες ολόκληρης δεκαετίας, να μας συμπεριλάβει στο πρόγραμμα του ΕΣΠΑ, έχουμε και άλλα σχέδια για το μέλλον, που ελπίζω να μπορέσουμε να εξαγγείλουμε σταδιακά από την επόμενη χρονιά”.

Ποια είναι η σημασία της προώθησης νέων δημιουργών και πώς το φεστιβάλ υποστηρίζει την ανάδειξή τους;

“Οι νέοι δημιουργοί είναι αναπόφευκτα ο κινηματογράφος του μέλλοντος, χωρίς αυτούς δεν μπορεί να υπάρξει συνέχεια, γι’ αυτό και πρέπει να υποστηρίζονται, ιδιαίτερα από τα φεστιβάλ, που στόχος τους δεν πρέπει να είναι απλώς να γεμίσουν την αίθουσα για να αποδείξουν την αναγκαιότητά τους, αλλά και να είναι έτοιμοι για προβολές με λιγοστό κοινό, γιατί σ’ αυτές δημιουργείται και αναπτύσσεται ένα κοινό έτοιμο να δεχτεί και την ανανέωση, την πρόκληση και την κατάργηση των φιλμικών κανόνων.

Όταν βρισκόμουν με υποτροφία κάποτε στο Παρίσι θυμάμαι συγκεκριμένα να παρακολουθώ την “Αυγή” του Μουρνάου στην Ταινιοθήκη του Παρισιού (η πρώτη του είδους στον κόσμο) και να λέω στον δημιουργό της Ταινιοθήκης, Ανρί Λανγκλουά ότι δυστυχώς ήμασταν μόνο δύο άτομα στην αίθουσα. Εκείνος μου απάντησε τότε: «αύριο θα είναι 20, σε ένα μήνα 200 και του χρόνου δύο χιλιάδες» – κάτι που πράγματι επιβεβαίωσα όταν μερικά χρόνια αργότερα ξαναείδα την ταινία σε ταινιοθήκη.

Κάτι παρόμοιο συνέβη και στην Αμερική, με την πρώτη προβολή (preview σε κανονική αίθουσα) της εμβληματικής ταινίας «Σκιές» του Κασσαβέτη, όταν το, ασυνήθιστο στις ανατροπές και την επαναστατική για τους κινηματογραφικούς κανόνες της τότε εποχής ταινία, ανικανοποίητο κοινό άρχισε να αδειάζει την αίθουσα πολύ πριν το τέλος της προβολής.

Γι’ αυτό, μαζί με τις πιο ας πούμε «εμπορικές», με την θετικότερη δυνατή έννοια του όρου, ταινίες που ένα φεστιβάλ παρουσιάζει, πρέπει να είμαστε έτοιμοι και για την υποδοχή εκείνων των ταινιών που, παρά την πραγματική αξία τους, ίσως να μην αρέσουν σε ένα συγκεκριμένο κοινό, τους αξίζει όμως να τις δει και ένας πολύ μικρός αριθμός θεατών…”

Πώς βλέπετε τη σχέση του φεστιβάλ με την τοπική κοινότητα της Αθήνας και πώς συμβάλλει στην πολιτιστική ζωή της πόλης;

“Η σχέση αυτή είναι πολύ σημαντική για μας. Είναι μια σχέση που έχει χτιστεί εδώ και 37 χρόνια, με ένα σύνολο προβολών, παράλληλων εκδηλώσεων (μαζί και εκθέσεων με θέματα συνδεδεμένα με ταινίες και αφιερώματα), τα οποία, μαζί με την παρουσία και γνωριμία με το αθηναϊκό κοινό ξένων και Ελλήνων καλλιτεχνών έχουν συμβάλλει στο πολιτισμικό γίγνεσθαι της πρωτεύουσας.

Δεκάδες διεθνείς προσωπικότητες έχουν έρθει στην Αθήνα για το Πανόραμα στα 36 προηγούμενα χρόνια του (από τον Χάρολντ Πίντερ, τον Αντονιόνι και τον Κόπολα, μέχρι τον Κάρελ Ράις, τον Άρθουρ Πεν, τον Έτορε Σκόλα, τον Μαξ φον Σίντοβ και τον Αμπάς Κιαροστάμι, για να αναφέρω μόνο μερικούς), δίνοντας την ευκαιρία στο αθηναϊκό κοινό να τους γνωρίσει και να συμμετάσχει σε αντίστοιχα Q&A και master classes. παράλληλα με την παρουσίαση του έργου των πιο σημαντικών Ελλήνων δημιουργών, από τους Μιχάλη Κακογιάννη, Νίκο Κούνδουρο, Αλέξη Δαμιανό, Παντελή Βούλγαρη και Θόδωρο Αγγελόπουλο, μέχρι νεότερους σκηνοθέτες και γενικότερα καλλιτέχνες (ηθοποιούς, συνθέτες, κ.ά.).

Σε ό,τι αφορά στη στήριξη από τον Δήμο Αθηναίων, είναι αλήθεια ότι αυτή έχει περάσει από διάφορα στάδια. Σε αντίθεση με τη σημαντική υποστήριξη που είχαμε παλαιότερα από τον Δήμο της Αθήνας, που στο παρελθόν είχε ανακηρύξει το Πανόραμα ως το Φεστιβάλ του Δήμου, οι δημοτικές αρχές που ακολούθησαν διέκοψαν την στήριξη αυτή λόγω έλλειψης -όπως υποστήριξαν- χρημάτων.

Προσβλέπουμε σε συνεργασία με τη νέα δημοτική αρχή, ώστε να αναγνωριστεί η κινηματογραφική προσφορά του μακροβιότερου κινηματογραφικού φεστιβάλ της Αθήνας, και η αναγνώριση αυτή να μεταφραστεί σε μία πραγματικά δίκαιη στήριξη, αντίστοιχη της προσφοράς του, ώστε να μην πληρώνει πάντα ο πολιτισμός, αμαρτίες του παρελθόντος για τις οποίες και δεν φέρει ουδεμία ευθύνη”.

Ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες είναι οι φετινές παράλληλες εκδηλώσεις που περιλαμβάνουν Masterclass του Ιταλού παραγωγού ταινιών του Φανταστικού Loris Curci, την Ημερίδα Fipresci που αφορά το Ευρωπαϊκό Σινεμά της Κρίσης – Εθνικές Κινηματογραφίες και μια Ματιά στο Μέλλον, Workshop για την υποκριτική στον Κινηματογράφο από τους
Δήμητρα Χατούπη – Δημήτρη Λογοθέτη, ημερίδα για τη Διανομή του σινεμά του Φανταστικού στην Ευρώπη σήμερα αλλά και “Σινεμά από παιδιά” της Σίσσυς Βαφέα.

Αναλυτικό ωρολόγιο πρόγραμμα ΕΔΩ