Ο Πάνος Δεληγιάννης γύρισε ένα ελληνικό ντοκιμαντέρ σε μια φαβέλα του Ρίο

Ένα από τα πιο γλυκά, και σίγουρα πιο ξεχωριστά, ντοκιμαντέρ που θα μπορείτε να δείτε τη φετινή σεζόν, διαδραματίζεται στο Ρίο. Σε μια πόλη γεμάτη διαφθορά και σοκαριστικές κοινωνικές ανισότητες, με τις πιο φτωχές φαβέλες να βρίσκονται σε μικρή απόσταση από τις πλουσιότερες περιοχές, μια ομάδα παιδιών αναζητούν διέξοδο μέσα από τις ιστορίες. Πίσω από τις τουριστικές εικόνες που έχουμε συνηθίσει να λαμβάνουμε από τη Βραζιλία, βρίσκεται μια πόλη, όπως λέει κι η επίσημη περιγραφή του φιλμ, “όπου όπλα και κρουστά χτυπάνε στον ίδιο ξέφρενο ρυθμό.”

Εκεί, σε μια από τις φαβέλες, τα παιδιά θέλουν να ανεβάσουν μια θεατρική παράσταση. Μέσα από ένα διάστημα μηνών, οι ζωές τους και τα όνειρά τους δένονται μέσα από το θέατρο καθώς η σκληρή πραγματικότητα βρίσκεται ακόμα, απειλητικά, γύρω τους. Είναι λοιπόν κάπως συναρπαστικό το πώς ένας σκηνοθέτης από την Ελλάδα βρέθηκε εκεί και κατέγραψε τη διαδρομή, τις προσπάθειες, τις ζωές των παιδιών.

Οι ‘Ευτυχισμένοι Πρίγκιπες’ γυρίστηκαν από τον Πάνο Δεληγιάννη στις βραζιλιάνικες φαβέλες, γραμμένο από τον ίδιο μαζί με τους Νατάσα Σέγκου και Σωτήρη Καραμεσίνη, με τον Αργύρη Παπαδημητρόπουλο (του “Suntan”) στην παραγωγή. Η ταινία προβάλλεται αυτό και το επόμενο Σαββατοκύριακο (24-25 Νοεμβρίου και 1-2 Δεκεμβρίου) στις 16.00 στον κινηματογράφο Δαναό και είναι μια από τις επιλογές μας από τις κυκλοφορίες αυτής της εβδομάδας.

Εξίσου όμως μεγάλο ενδιαφέρον με την ίδια την ταινία, παρουσιάζει και η ιστορία της δημιουργίας της. Το πώς ο Πάνος Δεληγιάννης βρέθηκε στη Βραζιλία ως κάτι παραπάνω από ένας ακόμα επισκέπτης, πώς εξέλαβε την πολιτικοκοινωνική κατάσταση της χώρας, και πώς γνώρισε αυτά τα παιδιά τα οποία έκανε κινηματογραφικούς ήρωες.

Συναντήσαμε τον Δεληγιάννη τον περασμένο Μάρτιο, στο πλαίσιο του 20ου Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης κι εκείνος μας αφηγήθηκε την ιστορία πίσω από τους ‘Ευτυχισμένους Πρίγκιπες’

.

1. Το πρότζεκτ που δεν έγινε ποτέ

Για μια 20ετία πήγαινα στη Βραζιλία, στην αρχή σαν ταξιδιώτης, μετά σαν ερευνητής. Με ενδιέφερε η μουσική κυρίως, αλλά και κοινωνιολογικά. Είχα τρελή έφεση στη βραζιλιάνικη μουσική από έφηβος. Μετά άρχισα να παίζω βραζιλιάνικα κρουστά, πήγαινα στην Μπαϊα και έπαιζε με μια βραζιλιάνικη μπάντα στο καρναβάλι. Και μετά επιστρέφοντας στο Ρίο στη φαβέλα, ο Σωτήρης είχε ήδη πάει εκεί να κάνει θέατρο. Έμενα στη φαβέλα για λίγο και μετά επέστρεφα. Ο Σωτήρης έκανε μια απόπειρα να ανεβάσει Βάκχες με ένα θεατρικό πυρήνα στη φαβέλα από όπου πήρανε και πολλά παιδιά για το καστ στην ‘Πόλη του Θεού’, το 85% του καστ. Είχαν πάει δυο βοηθοί του Μεϊρέλες και τους εκπαίδευσαν για 4 μήνες. Ο Σωτήρης ήθελε να ανεβάσει Βάκχες εκεί.

Εκείνη την εποχή οι φαβέλες δεν είχα αστυνομία, ήταν στην είσοδο παρκαρισμένα τα αστυνομικά και μέσα επικρατούσε άλλος νόμος τελείως. Σοκαριστικό για μένα την πρώτη φορά που είδα μοτοσικλέτες με οπλισμένους να περνάνε έτσι. Πήρα το αεροπλάνο και πήγα για ένα ραντεβού, με σκοπό να τραβήξω αυτά. Δεν πήγε καλά. Ερωτήθηκα πράγματα όπως το πώς σκοπεύω να δείξω τον πυρήνα, αν σκοπεύω να δείξω ανθρώπους με όπλα. Ρώτησα αν μπορώ να κάνω location scouting και μου είπαν ότι δεν το συνιστούν. Γενικά είχα μια απογοήτευση, το πρότζεκτ τελικά δεν έγινε.

Κάποια στιγμή αναζήτησα τον Σωτήρη, έκανα ένα ραντεβού με αυτό το σχολείο και με 4 μαθήτριες αποφασίσαμε αμισθί να κάνουν μαθήματα θεάτρου και να ανεβάσουν μια παράσταση. Ο Σωτήρης, που είχε πάει για τις Βάκχες στο Ρίο, έμεινε εκεί, ερωτεύτηκε. Δεν είναι και το πιο εύκολο πράγμα να μένει κανείς στη φαβέλα. Κι εγώ όταν πηγαίνω δεν βγαίνω, με ενδιαφέρει πιο πολύ η ενέργεια εκεί μέσα παρά τουριστικά. Πού να πάω;

Έκανα λοιπόν ένα βίντεο στο σχολείο, το μόνταρα, κατέθεσα το πρότζεκτ. Εκεί ήρθε ο Αργύρης και προσφέρθηκε να με βοηθήσει. Λέω ευχαρίστως. Ωραία μου λέει, πέτα το βίντεο που έχεις φτιάξει, είναι για πέταμα! Το πέταξα χωρίς να παρεξηγηθώ κι έκανα κάτι λυτρωτικό για μένα και τη σκέψη μου, έκανα ένα σεμινάριο με τον Χρήστο Καρακεπέλη, θεωρητικός, στη Σχολή Σταυράκου, έχει κάνει δύο ντοκιμαντέρ. Γνώρισα και την συνσεναριογράφο μου Νατάσα Σέγκου, που είναι σύζυγός του, κι έφτιαξα αυτό για το οποίο μιλάμε τώρα.

2. Ζώντας στη Βραζιλία

Το 85% των παιδιών προέρχονται από οικογένειες ταλαιπωρημένες. Θα έμπαινα σε αυτή τη συγκεκριμένη φαβέλα που δεν είχα μπει ακόμα. Είχα μπει σε άλλες δύο αλλά αυτή τη θεωρούσα φωτιά, πολύ σκληρή αυτό τον καιρό. Το 2013 έγινε το Πασιφικασάο, εγκαταστάθηκαν αστυνομικά τμήματα μες στις φαβέλες. Τότε έγινε το εξής: Επρόκειτο να γίνει το Μουντιάλ και οι Ολυμπιακοί Αγώνες, οπότε κάνανε μια συμφωνία. Βέβαια με το που τελείωσαν οι Ολυμπιακοί…

Στη Βραζιλία οι άνθρωποι είναι πάρα πολύ θρήσκοι, αλλά θρήσκοι με την έννοια πως μπορεί μια κοπέλα 14 χρονών να μείνει έγκυος, δεν κάνει έκτρωση, θεωρούν τα παιδιά θείο δώρο. Και μετά τα παιδιά δε μπορούν να τα περιποιηθούν όπως θα ήθελαν. Και αυτοί οι άνθρωποι, ας μη γελιόμαστε, αν δεν έχεις να φας δεν θα κλέψεις, αλλά αν δεν έχεις να ταϊσεις το παιδί σου τι θα κάνεις; Συζητούσα με τον πατέρα μου, ότι στην κατοχή για να ταϊσουν τα παιδιά τους έφτασαν σε σημεία που δεν καταλαβαίνεις.

Πολιτικά στη Βραζιλία τα τελευταία 35 χρόνια υπήρχε βαθιά διαφθορά. Δύο πρωθυπουργοί έχουν μηνυθεί. Το ‘Tropa de Elite’ είναι μια ταινία που δείχνει τη διαφθορά ως τον πρωθυπουργό. Η αστυνομία είναι διεφθαρμένη. Πώς να βρει κάποιος ένα λόγο να είναι έντιμος; Και το έγκλημα είναι χωρισμένο σε κατηγορίες. Στην αστυνομία μετά τους Ολυμπιακούς απολύθηκαν σχεδόν το 50% οπότε όλοι αυτοί δεν γίναν αρχιτέκτονες, έχουν κι αυτοί μερίδιο στον υπόκοσμο. Κι υπάρχουν κι οι original του υποκόσμου. Και φαντάσου αυτά τα παιδιά στη φαβέλα. Που λογικά βλέπουν με μεγαλύτερη συμπάθεια τους οπλοφόρους παρά την αστυνομία, γιατί όποτε εμπλέκεται η αστυνομία πάντα κάποιος σκοτώνεται. Αυτά τα παιδιά πώς θα γίνουν έντιμοι; Οι περισσότεροι γίνονται, αλλά πού βρίσκουν το παράδειγμα;

3. Η προετοιμασία και το ‘Orfeo Negro’

Όταν αποφασίσαμε ποια θα είναι τα παιδιά, έκανα ένα ραντεβού μαζί τους και τους έδειξα στο λάπτοπ μια σκηνή από το ‘Orfeo Negro’ που είναι στην κορυφή της φαβέλας. Δυο παιδιά στη σκηνή, που λένε πως ότι παίζοντας κιθάρα βγαίνει ο ήλιος. Το τρομερό είναι ότι αυτό είναι στη διπλανή φαβέλα. Και το παιχνίδι με τα παιδιά είναι το εξής: Τους λέω ότι αυτοί οι άνθρωποι τώρα είναι παππούδες και στα εγγόνια τους δείχνουν αυτό και λένε κοίτα πώς ήμουν τότε. Και τους λέω ότι εσείς όταν μεγαλώσετε θα έχετε αυτό που κάνουμε τώρα. Και γουρλώνανε τα μάτια, ήταν 8, 10, 12 χρονών, και μπήκαν σε κάτι που σκέφτηκαν πως θα μείνει για πάντα.

Οι γονείς, τους αρέσει τα παιδιά να ξεφεύγουν. Περιμένουν πώς και πώς να δουν την ταινία. Κάναμε την πρώτη συνάντηση με τους γονείς των παιδιών και τους δασκάλους και τους είπαμε αυτό που θέλουμε να κάνουμε, μια ιστορία για το θέατρο, μόνο για το θέατρο και τα παιδιά. Γνωρίσαμε τους γονείς και παρότι ξένοι, κι ενώ δεν έχει ταινία ποτέ μέσα σε εκείνη τη φαβέλα, τέτοια αγάπη και εμπιστοσύνη δεν έχω συναντήσει.

H Ιζαμπέλα, μια από τις δασκάλες, κάθε Κυριακή πρωί πηγαίνει σε μια περιοχή για την οποία είχα πρωτοδιαβάσει σε ένα αμερικάνικο ειδησεογραφικό. Είναι μια φαβέλα μέσα στη φαβέλα, τα σπίτια είναι από ξύλο, βρέχει και διαλύονται. Άλλη κατάσταση. Έχει σχέση με όλους, τους παρηγορεί, μαζεύει τρόφιμα, χρήματα. Ξεκίνησα κι εγώ έτσι, χωρίς κάμερα, ούτε τηλέφωνο δεν είχα μαζί μου. Κι άρχισα να μπαίνω στο κλίμα.

Η κινηματογράφηση είχε μια ιδιαιτερότητα. Ουσιαστικά προσπαθήσαμε τις σκηνές που ήταν πράγματα που είχαν ήδη γίνει, να τις αναπαραστήσουμε. Γυρίστηκε σε 27 μέρες, αλλά με τρομερή μελέτη. Μελέτη και πρόβες. Και ακολουθήσαμε ένα κώδικα σαν μεγάλου μήκους. Επειδή στην πραγματικότητα τελείωνε το σχολείο, γυρίσαμε όντως πράγματα που ήταν στο τέλος της σχολικής χρονιάς, και μετά πήραμε μέρες από τις διακοπές και γυρίσαμε κάποια προηγούμενα, μελετημένα και οργανωμένα. Διαδραματίζεται σε ένα άξονα 8-9 μηνών η ταινία. Με αναπαραστάσεις αλλά απολύτως πιστές σε ό,τι έχει γίνει. Το οποίο δεν το είχα δει πουθενά για να το κάνω, αλλά λειτούργησε για μένα. Δε με νοιάζει να φαίνεται ότι παίζουν τα παιδιά, και μάλιστα έχω διαλέξει λήψεις που φαίνεται. Δεν ήθελα να κάνω τον έξυπνο. Έτσι κι αλλιώς μιλάμε για μια ταινία που τα παιδιά παίζουν θέατρο, δε με ενοχλεί καθόλου να φαίνεται ότι παίζουν.

4. Τα παιδιά

Η φωτό της αφίσας είναι από το γύρισμα. Ενώ πήραμε φωτογραφίες για την αφίσα, αυτό είναι ένα frame από το γύρισμα. Αυτός είναι ο αγαπημένος μου νεαρός, πηγαίνει σε ένα πολύ ιδιαίτερο σχολείο, που το έφτιαξε πριν 30 χρόνια μια βραζιλιάνα ιταλικής καταγωγής. Η φαβέλα εφάπτεται με την Κoπακαμπάνα, που είναι η πιο πλούσια περιοχή. Πριν 35 χρόνια έπεσε μια βροχή καταστροφική, καταστράφηκαν πολλά σπίτια στη φαβέλα και σκοτώθηκαν άτομα. Αυτή λοιπόν έφτιαξε κάτι σαν άσυλο που από τότε ως σήμερα έχει γίνει σχολείο με 400 παιδιά, από βρέφη ως παιδιά που ετοιμάζονται για πανεπιστήμιο, και που έχει απορροφητικότητα σχεδόν 100% στις ανώτερες σχολές. Αλλά έχει κανόνες, αν δεν διαβάζεις φεύγεις. Δεν είναι δημόσιο, ούτε ιδιωτικό, έχει ένα στάτους που παίρνει χορηγίες. Αλλά αν δεν τα καταφέρνεις, φεύγεις.

Υπάρχει μεγαλύτερη εγγύτητα και δέσιμο με την καινούρια τεχνολογία. Και είναι ανατριχιαστικό πολλές φορές. Έχουν facebook όλα τους και με το που πέσει ο πρώτος πυροβολισμός ειδοποιούνται να μαζέψουν τα παιδιά μέσα σε 3 λεπτά. Πηγαίνει η καρδιά μου… Μια μέρα έγραφα σε μια κοπελίτσα αν είναι όλα καλά, έκανα ότι δεν ήξερα, και εντάξει, κάποια στιγμή έσπασε και μου λέει είμαι κάτω από το κρεβάτι, έξω από το παράθυρο γίνεται χαμός, πυροβολιούνται. Κάθε μέρα αυτό. Αλλά έχουμε επαφή με το facebook. Απέκτησα παιδιά!

Δεν ξέρω αν θα φτάσει η ταινία στη Βραζιλία αλλά δεν ξέρω πόσοι το έχουν πιστέψει ότι υπάρχει αυτή η πραγματικότητα. Εγώ είμαι υπέρ των παιδιών, πιστεύω σε αυτά τα παιδιά, και είμαι μαζί τους με την καρδιά μου. Αυτή τη στιγμή αισθάνομαι πολύ πιο ελαφρύς, δεν την έκανα την ταινία ούτε για βραβεία, ούτε για φεστιβάλ, ούτε τίποτα. Εγώ και μόνο που αυτή η ταινία έγινε και δε χτύπησε κανένας, δεν έπαθε τίποτα κανένας… είναι μια ταινία που κάνανε Έλληνες στη Βραζιλία. Μετά την προβολή στη Θεσσαλονίκη μου έλεγαν άνθρωποι ότι πρέπει να παιχτεί σε σχολεία. Εγώ μεγάλοι πιστεύω πρέπει να το δούνε. Τα παιδιά ξέρουν. Τα παιδιά είναι μια χαρά.

*Το ‘Ευτυχισμένοι Πρίγκιπες’ του Πάνου Δεληγιάννη προβάλλεται τα Σαββατοκύριακα 24-25 Νοεμβρίου και 1-2 Δεκεμβρίου στον κινηματογράφο Δαναός στις 16.00. Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε στο πλαίσιο του 20ού Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης τον Μάρτιο του ‘18.