Πιέτρο Μαρτσέλο στο NEWS 24/7: “Δεν χρειαζόμουν πρίγκιπα για αυτό το παραμύθι, χρειαζόμουν έναν λούζερ”

Στη βόρεια Γαλλία, η Ζουλιέτ μεγαλώνει μόνη, μαζί με τον πατέρα της, βετεράνο του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου. Παθιασμένη με το τραγούδι και την μουσική, η μοναχική νεαρή κοπέλα γνωρίζει έναν μάγο που της υπόσχεται πως τα πορφυρά πανιά θα την πάρουν μια μέρα μακριά από το χωριό της κι έκτοτε η Ζουλιέτ δεν παύει να πιστεύει στην εκπλήρωση αυτής της προφητείας.

Ακούγεται αρκετά νοσταλγικό και παραμυθένιο, ε; Δεν είναι όμως έτσι ακριβώς τα πράγματα. Συνδυάζοντας αρχειακές εικόνες, μια εμμονή με τα χέρια και τις ανθρώπινες κατασκευές, τον μαγικό ρεαλισμό, την κοινωνική και πολιτική Ιστορία της Ευρώπης του μεσοπολέμου, και το ομώνυμο βιβλίο του Αλεξάντερ Γκριν, ο σκηνοθέτης Πιέτρο Μαρτσέλο δημιουργεί στο φιλμ “Σκάρλετ” (που μόλις κυκλοφόρησε στις αίθουσες) κάτι αληθινά μοναδικό.

Έχοντας υπάρξει διακεκριμένος ντοκιμαντερίστας, ο Μαρτσέλο άρχισε μόλις πρόσφατα να δοκιμάζει τις δυνάμεις του στη μυθοπλασία. Το αποτέλεσμα ήταν το μνημειώδες “Μάρτιν Ίντεν”, ένα κοινωνικοπολιτικό έπος που μοιάζει να γκρεμίζει την ίδια τη ροή του χρόνου, κάνοντας την Ιστορία να μοιάζει με ξεθωριασμένη αφήγηση από το μέλλον, μιλώντας για τη σύγκρουση ατόμου και κοινότητας, και αναζητώντας το ρόλο της τέχνης και των ιστοριών μέσα σε αυτό το πεδίο μάχης.

Είναι ένα τρομερά φιλόδοξο και εντυπωσιακό φιλμ που αξίζει να αναζητήσετε. Όσο για τη νέα του ταινία, ο Μαρτσέλο αποφάσισε να κινηθεί διαφορετικά. Και να πει μια σχεδόν παραμυθένια ιστορία, πολύ πιο μικρών διαστάσεων, που όμως κρύβει μέσα της πολλές αιχμές– και τελικά πιο πολλά κοινά με το “Μάρτιν Ίντεν” από ό,τι φαίνεται σε πρώτη ματιά.

Βρεθήκαμε στην παγκόσμια πρεμιέρα του φιλμ “Σκάρλετ” (“L’ Envol”) στο φεστιβάλ των Καννών τον περασμένο Μάιο, και μιλήσαμε με τον σημαντικό Ιταλό σκηνοθέτη για για τις κατασκευές, για τα ταλαιπωρημένα, σκληρά χέρια του ήρωά του, και για την κοινή γραμμή που συνδέει πολιτικά τις δύο ταινίες.

Όπως και στο “Μάρτιν Ίντεν”, εμπλουτίζεις κι εδώ την αφήγηση με αρχειακό υλικό, παλιές εικόνες. Σε συναρπάζουν γενικώς… πώς να το θέσω; Τα προϋπάρχοντα κατασκευάσματα.

Έχει πολύ να κάνεις με το focus μου στην κουλτούρα του ρεπορτάζ που είναι κάτι πολύ κοντά σε εμένα. Κι είναι κάτι που γενικότερα ανταποκρίνεται στις ιδεολογικές μου ανάγκες. Να δουλέψω δηλαδή πάνω σε υλικό κι άλλων ανθρώπων. Να ξεφορτωθώ τον ναρκισσισμό μου.

Με τον συγγραφέα Αλεξάντερ Γκριν ποια η σχέση σου;

Ήταν ένας σπουδαίος συγγραφέας και θύμα του σταλινισμού. Ήταν ένας πασιφιστής που πήρε μέρος στην επανάσταση αλλά μετά απορρίφθηκε από το καθεστώς και πήγε εξορία.

H ιστορία που διηγείται σε αυτή τη σύντομη νουβέλα θα μπορούσε να συμβαίνει οπουδήποτε, είναι μια εντελώς παγκόσμια ιστορία που θα μπορούσε να διαδραματίζεται στην Ελλάδα, ας πούμε. Αλλά βρέθηκα να ζω στη Γαλλία για 2 χρόνια για προσωπικούς λόγους, κι εφόσον τείνω να μπλέκω τον εαυτό μου σε περίπλοκες καταστάσεις, αποφάσισα να κάνω μια γαλλική ταινία.

Άλλαξε εκεί ο τρόπος της δουλειάς σου;

Για πρώτη φορά δεν ήμουν παραγωγός της ταινίας μου και δε μπορούσα να βασιστώ στην συνηθισμένη ιταλική μου ομάδα. Οπότε η αρχή ήταν δύσκολη. Αλλά ήμουν τυχερός γιατί βρήκα καλούς ανθρώπους να δουλέψω μαζί τους. Και δε μιλούσα καν τη γλώσσα, που ήταν ένα ακόμα πρόβλημα. Δε μπορούσα να αντιληφθώ τις λεπτότερες εκφραστικές έννοιες.

Το ιταλικό και το γαλλικό σινεμά πάντως έχουν σύνδεση παρότι πολύ διαφορετικά. Ο Βισκόντι ας πούμε είχε δουλέψει ως βοηθός σκηνοθέτη του Ρενουάρ. Όταν πήγε πίσω στην Ιταλία, έφερε πολλές ιδέες από το σινεμά του Ρενουάρ. Εν μέρει ο νεορεαλισμός προέκυψε από τα δημοφιλή φιλμ εκείνης της εποχής.

Προσπαθώ πάντως να προσαρμόζω τη μέθοδό μου στη γαλλική παραγωγή. Είμαι διευθυντής φωτογραφίας στις ταινίες μου οπότε είμαι πάντα πίσω από την κάμερα κι αυτό μου επέτρεψε να ελέγχω το σετ περισσότερο και να φροντίσω όλες τις λεπτομέρειες. Έπρεπε να παραιτηθώ από την επιθυμία μου να δουλέψω με αρχειακό υλικό γιατί είχα περιορισμένη πρόσβαση σε αρχεία, καθότι ήμουν στη Γαλλία. Βρήκα όσα είδες στο φιλμ, αλλά εύχομαι να είχα περισσότερα.

Αυτή η συζήτηση για τα αρχεία, τις παλιές φθαρμένες εικόνες με κάνει να σκέφτομαι και κάτι άλλο. Στην ταινία υπάρχει πολύ μεγάλη σημασία στα χέρια των ανθρώπων, στο τι κατασκευάζουν. Όλοι κατασκευάζουν κάτι, οι χαρακτήρες κι οι ιδεολογίες του περνούν μέσα από αυτά που φτιάχνουν. Έχεις κοντινή σχέση με κατασκευές, με πράγματα που φτιάχνεις με τα χέρια σου;

Ναι! Ο παππούς μου ήταν μαραγκός. Η οικογένειά μου ήταν όλοι τεχνίτες. Σήμερα αυτές οι τέχνες χάνονται, δεν έχουμε πια τεχνίτες να εξασκούν αυτά τα πολύ παλιά επαγγέλματα που πάνε από πατέρα σε γιο. Γι’αυτό ήταν σημαντικό για μένα και για την ταινία, η ηρωίδα να μην γίνει ας πούμε τραγουδίστρια ή χορεύτρια, αλλά να εξασκήσει την τέχνη που της έμαθε ο πατέρας της, να ασχολείται με το ξύλο.

Γενικά παίξατε με αυτά τα παραμυθένια αρχέτυπα.

Γιατί σήμερα είναι χωρίς νόημα! Ποιος θα πίστευε σήμερα στον Prince Charming; Δεν χρειαζόμουν πρίγκιπα για αυτό το παραμύθι, χρειαζόμουν έναν λούζερ. [γελάμε] Γιατί με έναν παράδοξο τρόπο, οι άντρες δεν έχουν καθαρή ιδέα πού στέκονται στον μοντέρνο κόσμο. Ενώ οι γυναίκες έχουν πιο καθαρή ιδέα των διακυβευμάτων, του πού στέκονται. Γι’αυτό παρουσιάζω τον «πρίγκιπα» με αυτό τον τρόπο.

Πώς βρήκες τους ηθοποιούς σου; Ο Ραφαέλ Τιερί ας πούμε, που δεν είχε εμπειρία. Ήταν η σωματικότητά του;

Έψαξα για τον Ραφαέλ ακόμα πιο πολύ κι από την Ζουλιέτ. Κι όταν τον συνάντησα, τον διάλεξα μετά από τρία λεπτά. Γιατί μου άρεσε η φιγούρα του, βγάζει μια αίσθηση εξουσίας. Και είναι ικανός και με το μυαλό και με τα χέρια του.

Οι ηθοποιοί δεν είναι ανδρείκελα, πρέπει και θέλουν να φέρνουν έναν δικό τους χαρακτήρα στον εκάστοτε ρόλο, μια δική τους εκδοχή ανθρωπιάς. Και σε αυτή την περίπτωση, ήθελα τη δική του προσωπικότητα. Το κάστινγκ είναι σε μεγάλο βαθμό ένστικτο. Πρέπει να βασιστείς σε αυτό. Και με τον Ραφαέλ αμέσως καταλάβαμε ότι μοιραζόμαστε κάτι. Δεν χρειάστηκε καν να του δίνω πολλές οδηγίες. Η πρώτη του λήψη ήταν πάντα τέλεια.

Στο “Μάρτιν Ίντεν” είχαμε μια ταινία για έναν άντρα που τον διαλύει η κοινωνία, ενώ αυτή εδώ είναι μια ιστορία με κάποιο οπτιμισμό. Ένιωσες την ανάγκη για κάτι τέτοιο;

Νομίζω το “Μάρτιν Ίντεν” είχε γενικότερα να κάνει με την κρίση του μοντέρνου άντρα, που είναι μια πολύ επίκαιρη θεματική. Εδώ η ιστορία έχει περισσότερο να κάνει με την ανάγκη να δημιουργήσουμε μια κοινότητα για να προστατέψουμε τον εαυτό μας από τα άσχημα της ζωής. Και είναι και μια πιο γραμμική ιστορία.

Η ανάγκη για κοινότητα και για αλληλεγγύη είναι εξάλλου μια θεματική που διατρέχει και το “Μάρτιν Ίντεν”. Αλλά και στο “Σκάρλετ”, με το χωριό που ξεσηκώνεται ενάντια στον άνθρωπο, σαν Άγρια Δύση κάπως. Κι ενώ κι οι δύο σου ταινίες είναι εποχής, υπάρχει και σύνδεση με το σήμερα;

Υποφέρω πάρα πολύ με τον κοινωνικό ατομικισμό. Που είναι θα έλεγα βασικό χαρακτηριστικό της εποχής μας. Ο ατομικισμός είναι ο καρκίνος της κοινωνίας μας. Πιστεύω φυσικά στο άτομο, αλλά επίσης πιστεύω στην αναγκαιότητα όλων των ατόμων να ενωθούν μαζί και να σχηματίσουν κοινότητα. Μου λείπει σήμερα αυτό, το να δημιουργείται μια κοινότητα όπως στη φάρμα που ζει αυτή η ασυνήθιστη οικογένεια της ταινίας. Κι είναι αυτό τελικά που προστατεύει την οικογένεια από τους κατοίκους του χωριού.

Ναι, απεχθάνομαι τον ατομικισμό ως ιδεολογία. Υποφέρω. Έκανα ένα ολόκληρο φιλμ ακριβώς για αυτό. “Μάρτιν Ίντεν”!

Όταν λες υποφέρεις–

Γιατί ο κόσμος που έχουμε φτιάξει είναι αηδιαστικός. Απλά κοίτα τριγύρω! Πιστεύεις είναι φυσιολογικό ό,τι συμβαίνει γύρω μας;

*Η ταινία “Σκάρλετ” (“L’ Envol”) κυκλοφορεί στις αίθουσες από την The Film Group. Η συνέντευξη πραγματοποιήθηκε στο φεστιβάλ Καννών, τον Μάιο του ‘22.