“Σαμάνοι” στην Αθήνα: Ένα εθνογραφικό κειμήλιο προβάλλεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα

Εδώ και 12 χρόνια, το Φεστιβάλ Εθνογραφικού Κινηματογράφου της Αθήνας προβάλλει κάθε Νοέμβριο μερικές από τις σημαντικότερες εθνογραφικές ταινίες της παγκόσμιας παραγωγής, φέρνοντας αναζητήσεις ανθρωπολογικού ενδιαφέροντας μέσα από την κινηματογραφική φόρμα. Ντοκιμαντέρ δηλαδή που καταγράφουν και σχολιάζουν την ανθρώπινη εμπειρία στις κοινωνικές και πολιτισμικές εκφράσεις της.

Το πεδίο ενδιαφέροντος για αυτό το εντελώς ξεχωριστό κινηματογραφικό φεστιβάλ, είναι προφανώς τεράστιο, και φέτος, στην 12η έκδοσή του, το Ethnofest φέρνει για πρώτη φορά στην Ελλάδα μια από τις ταινίες-κειμήλια του είδους. Ένα φιλμ το οποίο αποτελεί σταθμό ως προς την ανθρωπολογική του καταγραφή, καταφέρνοντας πίσω στα ‘70s να αποτυπώσει στοιχεία από μια αρχαϊκή κουλτούρα, τη θρησκεία, τις τελετουργίες της, που ως τότε δεν εμφανιζόταν σε καμία γραπτή γλώσσα.

Πολύ απλά, οι “Shamans of the Blind Country” του Μάικλ Όπιτζ, αποτελούν κάτι σαν μνημείο. Χωρίς το έργο του Όπιτζ, μια σημαντική καταγραφή μιας ολόκληρης κουλτούρας, ίσως να μην είχε υπάρξει καν. (Η ταινία θα προβληθεί για πρώτη φορά στην Ελλάδα, σε μια δωρεάν προβολή, σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Γκαίτε των Αθηνών, παρουσία του σκηνοθέτη της.)

O πολιτισμικός ανθρωπολόγος Μάικλ Όπιτζ ταξίδεψε μαζί με ένα μικρό συνεργείο τρεις φορές στο Νεπάλ κατά το τέλος των ‘70s, προκειμένου να ερευνήσει την τοπική μορφή σαμανισμού. Κάθε φορά διέμενε για τρεις μήνες με τους Μάγκαρ στα Ιμαλάια κι έπειτα περίμενε στο Κατμαντού προκειμένου το υλικό να φτάσει στη Νέα Υόρκη και να γίνει επεξεργασία. Το αποτέλεσμα ήταν οι σχεδόν 35 ώρες υλικού να γίνουν ένα τετράωρο φιλμ μέσα από μια διαδικασία που ο Όπιτζ περιέγραφε ως «εθνογραφία στο darkroom».

«Σε αυτή την ταινία προσπάθησα να ενώσω τρία στοιχεία σε μια φόρμα», λέει ο ίδιος. «Την επική φύση των σαμανιστικών τελετουργικών, τον μυθικό χρωματισμό της καθημερινής ζωής, και την υπερβατική αύρα του αληθινού τοπίου μιας τοπικής κοινωνίας στα Ιμαλάια». Μόνο κατά το τελευταίο τρίτο του 20ου αιώνα κατάφεραν ερευνητές να μελετήσουν πραγματικά τον σαμανισμό με μια νέα ματιά, ως μια ζωντανή, αληθινή πρακτική αληθινών ανθρώπων σε απομακρυσμένες περιοχές των Ιμαλαϊων. Ο Όπιτζ εκμεταλλεύτηκε την ευκαιρία του και εστίασε σε μια τοπική εκδοχή του φαινομένου: τους θεραπευτές του βορείου Μάγκαρ, κάπου στο βορειοδυτικό Νεπάλ.

«Στη διάρκεια μια 18μηνης μελέτης στο πεδίο, και μέσα από τρεις διαδοχικές αποστολές με ένα μικρό συνεργείο, κατάφερα να καταγράψω σε λέξεις και σε εικόνες μια από τις πολλές τοπικές εκδοχές σαμανισμού», εξηγεί, υπογραμμίζοντας το αληθινά ανεκτίμητο στοιχείο του έργου του. Το φιλμ “Shamans of the Blind Country” που προέκυψε εξερευνά και αποτυπώνει το σαμανισμό σε όλες του τις πτυχές, ως μια τελετουργία ντόπιων θρησκευτικών θεραπευτών, μακριά από την όποια τουριστική ή εξωτική προσέγγιση, από την οπτική των ίδιων των Μάγκαρ και εντοπίζοντας τις λεπτομέρειες της όλης διαδικασίας. (Το “Blind Country” του τίτλου αφορά το πώς οι ίδιοι οι Μάγκαρ περιγράφουν τον ζωτικό τους χώρο: Ως ένα μέρος καταραμένο με τύφλωση.) «Πώς γίνεται κανείς σαμάνος; Τι δοκιμασίες πρέπει να περάσει και τι γνώση πρέπει να αποκομίσει; Ποιες ιδέες και κοσμοθεωρίες οδηγούν τις πράξεις τους; Πού εντοπίζονται τα μυθικά στοιχεία των τελετουργικών στο ζωτικό παρόν των χωρικών;», αναρωτιέται ο Όπιτζ.

Από τη στιγμή της πρεμιέρας του, το φιλμ έφερε στο φως πρακτικές, ιεροτελεστίες και κομμάτια μιας κουλτούρας που οδηγείται στον αφανισμό, μιας αρχαϊκής κουλτούρας δίχως γραπτή παράδοση. Το ότι η ίδια η ταινία αποτέλεσε για καιρό σπάνιο αντικείμενο προσθέτει ένα ακόμα επίπεδο στο μύθο και τη σημασία της. (Πριν μερικά χρόνια τα αρνητικά του φιλμ χάθηκαν κάνοντας απαραίτητη τη διάσωση μέσω ψηφιοποίησης.) Η ίδια η UNESCO θεωρεί το φιλμ παράδειγμα άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς χάρη στο πώς αποτελεί τελικά μαρτυρία προφορικών παραδόσεων και κοινωνικών και θρησκευτικών πρακτικών, ανοίγοντάς μας ένα παράθυρο σε έναν κόσμο υπό εξαφάνιση- μακριά από τον δικό μας.

Τώρα, το “Shamans of the Blind Country” προβάλλεται για πρώτη φορά στην Ελλάδα σε συνεργασία με το Ινστιτούτο Γκαίτε των Αθηνών, παρουσία του σκηνοθέτη σε μια δωρεάν προβολή. Η προβολή γίνεται στο πλαίσιο του 12ου Ethnofest – Φεστιβάλ Εθνογραφικού Κινηματογράφου, που επιστρέφει με υβριδική μορφή φέτος παρουσιάζοντας αντίστοιχα ντοκιμαντέρ από όλο τον κόσμο. Από τις 25 Νοεμβρίου έως και τις 29 Νοεμβρίου οι προβολές θα γίνονται στην αίθουσα Άστορ, ενώ από τις 27 Νοεμβρίου έως τις 5 Δεκεμβρίου, οι προβολές έρχονται και online. Όλες οι σχετικές πληροφορίες, στο σάιτ της διοργάνωσης.

*Το “Shamans of the Blind Country” προβάλλεται δωρεάν τη Δευτέρα 29 Νοεμβρίου στις 18.00 στο Ινστιτούτο Γκαίτε των Αθηνών. Το 12ο Ethnofest διεξάγεται 25-29 Νοεμβρίου (Άστορ( και 27 Νοεμβρίου ως 5 Δεκεμβρίου (online).

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις