“Σπίθα στη Θάλασσα”: Πώς ο Μιγιαζάκι και μια οικογενειακή απώλεια ενέπνευσαν μια υπέροχη εφηβική ταινία

Μεγάλη τέχνη το να κάνεις σινεμά για εφήβους και οικογένειες: Πώς είναι να βρίσκεις μια ιστορία που σημαίνει πολλά για σένα, να τη μπολιάζεις με συναισθηματική ειλικρίνεια και ρεαλισμό, αλλά ταυτόχρονα να αφήνεις χώρο στους νεαρούς θεατές να την διαβάσουν με ανοιχτό μυαλό και με τη φαντασία του νέου;

Ο Ντόμιεν Χάουγκε μαζί με την αδερφή του Γουέντι δημιούργησαν μια τέτοια ταινία, έχοντας ως έμπνευση μια δική τους απώλεια: τον θάνατο του πατέρα τους όταν ακόμα ήταν σε νεαρή ηλικία. Από τότε έχουν περάσει πολλά χρόνια όμως υπάρχει κάτι στο τραύμα μιας απώλειας που δεν επουλώνεται ποτέ απόλυτα.

Αυτή ακριβώς η διαδικασία, η αναζήτηση, είναι που ώθησε τα αδέρφια να γράψουν μια ιστορία ενηλικίωσης που φλερτάρει με το σινεμά του φανταστικού αλλά κρατά γερά μες στην καρδιά της τη συναισθηματική αλήθεια. (Μας ήρθε στο μυαλό η “Άβυσσος” του Τζέιμς Κάμερον σε κάποιο σημείο.)

Είναι η ιστορία της Λένα, που χάνει τον ψαρά πατέρα της στη θάλασσα, και είναι πεπεισμένη πως ευθύνεται ένα θαλάσσιο τέρας το οποίο έχει δει φευγαλέα. Κανείς δεν την πιστεύει, κι η μητέρα της δυσκολεύεται να επικοινωνήσει μαζί της, όμως εκεί είναι σίγουρη, κι είναι αποφασισμένη να το ανακαλύψει.

Η “Σπίθα στη Θάλασσα” έκανε πρεμιέρα στο τμήμα των εφηβικών ταινιών του φεστιβάλ Βερολίνου όπου απέσπασε πολλά θετικά σχόλια, και δικαιολογημένα. Μετά την προβολή της και στο φεστιβάλ Θεσσαλονίκης τον Νοέμβριο, η ταινία κυκλοφορεί τώρα στα σινεμά από την Feelgood. Το News24/7 συνάντησε τον σκηνοθέτη Ντόμιεν Χάουγκε στη Θεσσαλονίκη για να εξηγήσει πώς δημιούργησε αυτό το κινηματογραφικό παραμύθι ενηλικίωσης και πώς για να το καταφέρει, άντλησε υλικό από τα βιώματά του αλλά και από το σινεμά, από ταινίες όπως το “Spirited Away” του Μιγιαζάκι και το “American Honey” της Άντρεα Άρνολντ.

Ήξερες από την αρχή πως αυτή θα είναι μια ταινία για εφήβους και την ανέπτυξες με αντίστοιχο τρόπο;

Αυτό που κάναμε είναι ότι ποτέ δεν του φερθήκαμε σα να ήταν ένα παιδικό φιλμ. Λέγαμε πως κάνουμε, απλά, ένα φιλμ. Όμως βάλαμε όλα αυτά τα εφηβικά στοιχεία μέσα, ώστε να νιώσουν σύνδεση τα παιδιά. Με τη μουσική, με τα ρούχα… είναι δικός τους κόσμους.

Είναι ένα σοβαρό φιλμ όμως. Με περιπέτεια μέσα φυσικά, και στοιχεία φαντασίας, αλλά όχι κάτι που φοβόταν πώς να μιλήσει για το πένθος. Ήταν πολύ σημαντικό για εμάς πως, ειδικά τα νεανικά κοινά, να μπορούν να δουν μια ταινία που είναι ειλικρινής απέναντί τους. Αυτό ήταν κάτι που μου έλειπε μικρός. Να βλέπω ταινίες για νεότερο κοινό που να μου μιλάνε με ευθύτητα για κάτι σημαντικό όπως η θλίψη κι η απώλεια. Και θέλησα να δω τι μπορούσα να κάνω εγώ για αυτό, ένα φιλμ που όμως να έχει και ελπίδα μέσα του. Τώρα βλέπουμε την ταινία να συνδέεται με το κοινό.

Γιατί ήταν αυτή λοιπόν η ιστορία που θέλησες να πεις; Είναι αρκετά συγκεκριμένη, κι όχι μια γενική προσπάθεια να πεις μια «νεανική ιστορία».

Πάνε 20 χρόνια από όταν έχασα τον πατέρα μου και ήταν δύσκολο να βρω μια πλατφόρμα έκφρασης για να μοιραστώ αυτό που ένιωθα. Μοναξιά, θρήνος… χαοτικές εποχές. Άρχισα λοιπόν να αναρωτιέμαι τι μπορώ να κάνω πάνω σε αυτό το θέμα, χωρίς να θέλω να βγει κάτι πολύ εκπαιδευτικό. Να λέω να, αυτό είναι ο θρήνος – γιατί είναι ένα παγκόσμιο συναίσθημα, όλοι το βιώνουμε με τον τρόπο μας. Αυτό αποφάσισα λοιπόν.

Κι ο πατέρας μου δεν ήταν ψαράς, ήταν ασφαλιστής. [γελάει] Οπότε το κάναμε κάπως πιο… εξωτικό. Και προσθέσαμε φυσικά και μυθοπλαστικά στοιχεία και στοιχεία του φανταστικού, αλλά η ιστορία που ήθελα να πω πάντα αυτή ήταν.

Και πώς έφτασες σε αυτό τον μύθο, σε αυτό το παραμύθι με το θαλάσσιο τέρας; Σου άρεσαν τέτοιες ιστορίες;

Πάντα με συνάρπαζαν τα τέρατα, έτρεμα με το “Jurassic Park”, ήταν πάντα εμμονή για μένα. Μετά συνειδητοποίησα πως κάθε φορά που ακούμε για κάποιο τέρας στις ταινίες, πρέπει πάντα να το πολεμήσουμε. Αλλά ένιωσα πως ότι σε αυτό το τέρας πρέπει να υπάρξει κάποιο κοινό έδαφος, μια αποδοχή.

Η δύναμη της φαντασίας γενικότερα έπαιζε πάντα ρόλο στη ζωή μου. Μου αρέσει το “Spirited Away”, όλες οι Ghibli ταινίες βασικά. Γιατί μιλάνε για πολύ παγκόσμια πράγματα αλλά προσθέτουν τη δική τους κουλτούρα και τη δική τους φαντασία. Οπότε σκέφτηκα κι εγώ, ας κάνουμε ένα πολύ ρεαλιστικό φιλμ και σε αυτό να προσθέσουμε ένα τέρας που αναζητά η ηρωίδα.

Η αποδοχή που αναφέρεις είναι σημαντική, γιατί έχουμε τόσες πολλές ιστορίες που καταλήγουμε σε κάποιο καθαρό συμπέρασμα. «Πολέμησα το τέρας και κέρδισα», κλείνουμε αυτό το κουτάκι και τέλος.

Ναι. Το τέλος του φιλμ είναι η αρχή της διαδικασίας του πένθους. Δεν είναι ότι ΟΚ, τέλος και καθαρίσαμε. Αλλά είναι η αρχή. Όμως σε αυτή την αρχή, τα παιδιά αυτά είναι μαζί. Κι αυτό είναι πολύ σημαντικό για εμάς.

Βρήκες δύσκολο να γράψεις τους χαρακτήρες των παιδιών;

Νομίζω ήταν όταν αρχίσαμε το κάστινγκ και αρχίσαμε να δουλεύουμε με ηθοποιούς, που μπορέσαμε να γεμίσουμε όλα τα κενά ώστε να μπορέσουμε όντως να φτιάξουμε ένα φιλμ για 12χρονα παιδιά. Η καρδιά ήταν φυσικά το σενάριο που είχαμε, αλλά όταν ήρθαν κι οι ηθοποιοί τότε ζωντάνεψαν οι ρόλοι. Το κάστινγκ έγινε 6 μήνες πριν το γύρισμα, οπότε σε αυτούς τους 6 μήνες πήγαμε για ψώνια, δοκιμάζαμε ρούχα… ήθελα δηλαδή να είμαστε όλοι μαζί στην διαδικασία όπου τα παιδιά καταλάβαιναν ότι ο κόσμος που θέλουμε να δημιουργήσουμε είναι ο δικός τους κόσμος. «Α, μου αρέσει αυτή η μουσική, α, φοράω αυτά τα ρούχα». Αυτό ήταν πολύ σημαντικός μέρος του να δημιουργήσουμε χαρακτήρες αυτής της ηλικίας.

Και δείχνεις και μεγάλη κατανόηση απέναντι στην οπτική των παιδιών, που οι μεγαλύτεροι δεν τους καταλαβαίνουν. Δεν είναι απαραίτητα εχθρικοί, ούτε καρικατούρες σκληρών γονέων, αλλά ας πούμε κάποια στιγμή η μητέρα δε μπορεί να διαχειριστεί μια κατάσταση. Είναι μια δύσκολη ισορροπία.

Αυτό που θέλαμε να δείξουμε είναι ότι υπάρχουν διαφορετικοί τύποι θρήνου, και θέλαμε το κοινό να τους δει. Η Λένα πιστεύει ότι η μητέρα της θρηνεί με λάθος τρόπο. Στο κοινό μπορεί να φαίνεται νορμάλ, αλλά για τη Λένα δεν είναι. Ή ο αδερφός της που κάνει μουσική. Του λέει, πώς μπορείς να κάνεις μουσική αυτή τη στιγμή; Είναι σημαντικό να δείξω πως είναι κάτι δύσκολο για όλους. Κανείς δεν είναι λάθος ή σωστός. Πρέπει να αποδεχτούμε ότι καθένας έχει μια άλλη αντίδραση στην απώλεια.

Αυτό είναι κάτι που ήθελα να έχω δει όταν ήμουν μικρός.

Είναι σα να δημιούργησες την ταινία για τον νεαρό σου εαυτό;

Πάντα θες να βρεις κάτι που δεν έχεις δει πιο πριν. Υποσυνείδητα, πάντα ήθελα να δημιουργήσω μια τέτοια ιστορία.

Μιλώντας για αυτά που έχεις δει και αυτά που σου είχαν λείψει, τι άλλα φιλμ σου έρχονται στο νου όταν μιλάμε για αυτό το κομμάτι αφήγησης; Αυτό το νεανικό σινεμά, με ιστορίες ενηλικίωσης, για απώλεια, με ρεαλιστικούς συναισθηματικούς όρους.

Ήταν πολύ σημαντικό το “Spirited Away” επειδή μιλάει για το να μεγαλώνεις σε έναν τρελό κόσμο των ενηλίκων και το να απομακρύνεσαι από κάτι. Και τον φόβο του ότι θα απομακρυνθώ από ένα μέρος και θα ξεχάσω τα πάντα για αυτό. Αν εγώ συνεχίσω να μην μιλάω για τον πατέρα μου, θα ξεχάσω την αληθινή του εικόνα; Το “Spirited Away” λοιπόν συνδέθηκε πολύ μαζί μου. Με ενδιέφερε το πώς απεικόνιζε τη δύναμη των μαγικών στοιχείων και των πλασμάτων.

Μετά, μου αρέσει πολύ το “American Honey” επειδή είναι για αυτή τη νεαρή κοπέλα και αυτό τον νέο κόσμο που ανακαλύπτει, και είναι κάτι που το βλέπουμε μόνο μέσα από τα δικά της μάτια. Είναι πολύ ενδιαφέρον το ότι όσο περισσότερο «στενεύει» η αφήγηση, τόσο πιο ευρύτερη σημασία έχει αυτό που λέμε. Γιατί αυτό είναι ένα ταξίδι δικό της, και μέσα από αυτό καταλαβαίνουμε τι περνάνε όλοι οι χαρακτήρες, μιας και πρόκειται για μια σπουδή χαρακτήρων και συναισθήματος. Έτσι προσπαθούμε να καταλάβουμε τι περνάει η ηρωίδα.

Αυτά τα φιλμ, που είναι αρκετά ενήλικα, ήταν το κλειδί για να κάνω το δικό μου. Α, και επίσης… του Μπραντ Μπερντ, το “Iron Giant”. Που εκεί έχεις το «τέρας» κι απλά κι αυτό ψάχνει για κάτι. Αυτές οι τρεις ταινίες ήταν στο μυαλό μου από την πρώτη στιγμή.