To σινεμά με τον τρόπο του Ελμορ Λέοναρντ

Επιμέλεια: Μανώλης Κρανάκης

Έχοντας ζήσει 87 γεμάτα χρόνια, ο Ελμορ Λέοναρντ έφυγε από τη ζωή στις 20 Αυγούστου του 2013, ως ένας από τους πιο πολυδιασκευασμένους συγγραφείς σε κινηματογράφο και τηλεόραση και σίγουρα ως μια από τις μεγαλύτερες επιρροές της σύγχρονης κινηματογραφικής αφήγησης.

«Πρέπει να ευχαριστήσεις πάρα πολλούς ανθρώπους. Παρέβηκα πολλές φορές την ορθή κρίση μου για να κάνω τις αλλαγές που ήθελαν ώστε να πάρω την αμοιβή μου. Γιατί το να γράφω ή να ξαναγράφω σενάρια για το Χόλιγουντ ήταν πάντα κάτι που χρηματοδοτούσε τα βιβλία μου. Οταν έφτασα στο σημείο να μπορώ να βγάζω περισσότερα χρήματα από τα βιβλία και όχι από τα σενάρια. σταμάτησα.»

Περίπου τα τρία τέταρτα του συγγραφικού έργου του Ελμορ Λέοναρντ μεταφέρθηκε στο σινεμά και την τηλεόραση, γεγονός που αυτόματα κάνει το θάνατό του, εκτός από μια απώλεια για τον κόσμο της λογοτεχνίας και μια σημαντική στιγμή για την κινηματογραφική ιστορία.

Διαβάστε εδώ τους «10 κανόνες για καλό γράψιμο» από τον Ελμορ Λέοναρντ.

Από το «The Tall T» του 1957 μέχρι και το τηλεοπτικό «Justified», 26 μυθιστορήματα και διηγήματα του Ελμορ Λεόναρντ μεταφέρθηκαν στο σινεμά και την τηλεόραση μέσα έξι δεκαετίες, ενώ ο ίδιος υπέγραψε έξι πρωτότυπα σενάρια για το σινεμά και κάποια για τηλεταινίες και τηλεοπτικές σειρές. Ανάμεσά τους μερικές σπουδαίες στιγμές που συνέλαβαν με ακρίβεια το ύφος του εμπνευστή τους και άλλες λιγότερο σπουδαίες μέχρι και μέτριες που και ο ίδιος θα προτιμούσε να μη τις δει ποτέ στη μεγάλη (ή τη μικρή) οθόνη.

Ο,τι ακολουθεί είναι μια λίστα με τις 10 καλύτερες κινηματογραφικές διασκευές έργων, αλλά και ταινίες βασισμένες σε πρωτότυπα σενάρια του Ελμορ Λέοναρντ, περίπου όπως θα τις τοποθετούσε και ο ίδιος σε ένα προσωπικό του top ten:

1. Jackie Brown του Κουέντιν Ταραντίνο / 1996 (από το βιβλίο «Rum Punch»)

Ισως ο μεγαλύτερος θαυμαστής του Ελμορ Λέοναρντ πάνω στη Γη, ο Κουέντιν Ταραντίνο ήταν αυτός που είχε δηλώσει πως έγραψε το «True Romance» σαν να διάβαζε ένα βιβλίο του Λέοναρντ και με κάποιον τρόπο ο αμερικάνος συγγραφέας βρίσκεται αποτυπωμένος σε ολόκληρο το έργο του, είτε αυτό έχει να κάνει με τους εκκεντρικούς αλλά πραγματικά ανθρώπινους χαρακτήρες του, είτε στην σκληρή βρώμικη και χιουμοριστική απεικόνιση της ζωής του υποκόσμου και του περιθωρίου. Το «Jackie Brown» βασίστηκε στο «Rum Punch» του 1992 και παρέμεινε για τον Λέοναρντ «όχι μόνο ένα εξαιρετικό σενάριο βασισμένο σε βιβλίο μου, αλλά ίσως το καλύτερο σενάριο που διάβασα ποτέ», αλλά και η αγαπημένη του ταινία βασισμένη σε δικό του έργο. «Το σενάριο του “Jackie Brown” ήταν κατά πολύ σαν το βιβλίο με πολύ Ταραντίνο μέσα του, φυσικά, δηλαδή πολύ πρόσθετο διάλογο. Είχα κάποιες αντιρρήσεις, όπως για παράδειγμα μερικές σκηνές που άρεσαν και στους δύο και τελικά κόπηκαν. Αλλά δεν μιλήσαμε παρά μόνο δυο φορές στο τηλέφωνο. Η πρώτη φορά ήταν πριν από χρόνια, όταν ξεκινούσε την καριέρα του και ήθελε να διασκευάσει το “Rum Punch”. Μετά δεν ξανάκουσα τίποτα, μέχρι που έμαθα πως είχε ξεκινήσει γυρίσματα. Στις αρχές του 1996 όταν με ξαναπήρε μου είπε πως φοβόταν να με πάρει τηλέφωνο ξανά. Του απάντησα: “Γιατί; Επειδή άλλαξες τον τίτλο και έχεις βάλει μια μαύρη γυναίκα για πρωταγωνίστρια;». Του είπα απλά να κάνει ότι θέλει. “Εσύ είσαι ο σκηνοθέτης, θα κάνεις ό,τι θέλεις έτσι κι αλλιώς!”».

2. Out of Sight του Στίβεν Σόντερμπεργκ / 1998 (από το βιβλίο «Out of Sight»)

Περισσότερο ίσως και από τον Ταραντίνο, ο Σόντερμπεργκ μετέφερε ολόκληρο το λογοτεχνικό σύμπαν του Ελμορ Λέοναρντ στην ταινία που θα μπορούσε να δει κανείς για να καταλάβει τι ήταν τελικά αυτό που έκανε τον Λέοναρντ να ξεχωρίζει: μια μελαγχολική αύρα πάνω στον κόσμο του εγκλήματος, πιο σέξι και από τη χημεία ανάμεσα στη Τζένιφερ Λόπεζ και τον Τζορτζ Κλούνεϊ, με διαλόγους που σου φέρνουν πονοκέφαλο από τον ρομαντικό ρεαλισμό τους. Διασκευασμένο από τον Φρανκ Σκοτ, το «Out of Sight» του 1996 ήταν ένα σενάριο που λάτρεψε ο Λέοναρντ, επαινώντας ταυτόχρονα τον Σόντερμπεργκ για την επιλογή του καστ. Η Κάρεν Σίσκο θα γίνοταν και η πρωταγωνίστρια της υπέροχης ομώνυμης τηλεοπτικής σειράς του 2003 στην οποία δούλεψε ο Ελμορ Λέοναρντ, η οποία όμως διακόπηκε μετά από λίγα επεισόδια με την Κάρλα Γκουτζίνο στο ρόλο που όλοι θυμούνται τη Τζένιφερ Λόπεζ.

3. 3:10 to Yuma του Ντέλμερ Ντέιβς / 1957 (από το διήγημα «3:10 to Yuma»)

Το δεύτερο διήγημα που μεταφέρθηκε στον κινηματογράφο από διήγημα του Ελμορ Λέοναρντ (την εποχή που ξεκινούσε ως συγγραφέας υπογράφοντας γουέστερν) είχε γραφτεί το 1953 και ήταν στην πραγματικότητα μια μελαγχολική και βίαιη ματιά στην Αγρια Δύση με δύο εκπληκτικές ερμηνείες, του Γκλεν Φορντ και του Βαν Χέφλιν σκηνοθετημένους με ρεαλισμό και μια αύρα μελαγχολικού ρομαντισμού από τον Ντέλμερ Ντέιβς. Ο ίδιος ο Λέοναρντ αναγνώρισε την αξία της ταινίας αλλά «το μόνο πράγμα που δεν μου άρεσε είναι ότι άλλαξαν το τέλος όπου ο Γκλεν Φορντ αφήνει τον Βαν Χέφλιν να τον κλείσει στη φυλακή. Δεν μου αρέσει όταν μαλακώνουν έναν χαρακτήρα που έχει γραφτεί για να είναι σκληρός.». Το 2007 ο Τζέιμς Μάνγκολντ ξαναγύρισε το «3:10 to Yuma» με τους Ράσελ Κρόου και Κρίστιαν Μπέιλ σε μια εξίσου «σκοτεινή» αν και όχι διαχρονική εκδοχή όσο το φιλμ του Ντέιβς. Ο Λέοναρντ δεν σχολίασε ποτέ κάτι παραπάνω για το δεύτερο αυτό ριμέικ εκτός από το «Δεν με συμβουλεύτηκαν. Είχαν πει ότι θα με έπαιρναν τηλέφωνο, αλλά δεν πήραν ποτέ.»

4. The Tall T του Μπαντ Μπέτιτσερ / 1957 (από το διήγημα «The Captives»)

H πρώτη μεταφορά έργου του Ελμορ Λέοναρντ στο σινεμά παραμένει και μια από τις καλύτερες. Οχι μόνο γιατί ο Μπαντ Μπέτιτσερ ήταν ο ιδανικός σκηνοθέτης για να μεταφέρει το διήγημα «The Captives» (γραμμένο το 1957) σαν ένα αυθεντικό μύθο τοποθετημένο στην Αγρια Δύση αλλά και σε ένα σύμπαν όπου η αθωότητα έρχεται αντιμέτωπη με τη βία, οι καουμπόιδες μιλούν τη βρώμικη γλώσσα των σκονισμένων δρόμων των έρημων πόλεων που διασχίζουν και στο φινάλε οι κάννες των όπλων μιλούν πιο γρήγορα από τον άνθρωπο. Το «The Tall Τ» θεωρείται μια από τις καλύτερες διασκευές του ύφους του Ελμορ Λέοναρντ, ακόμη κι αν ο ίδιος διαφωνούσε με τις προσθήκες που έγιναν στην αρχή της ταινίας κάνοντας την «ανυπόφορα αργή», όπως θα δήλωνε.

5. Get Shorty του / 1995 (από το βιβλίο «Get Shorty»)

«Ολες οι διασκευές των βιβλίων μου ήταν χάλια. Αυτή εδώ το πέτυχε για πρώτη φορά». Ο υπερβολικός ενθουσιασμός του Ελμορ Λέοναρντ για το «Get Shorty» ήταν δικαιολογημένος. Αν και υπήρξαν στο παρελθόν αρκετές ταινίες που σεβάστηκαν το ύφος και την ιδιαιτερότητα της γραφής του, το σενάριο του Σκοτ Φρανκ υπήρξε η πιο πιστή διασκευή στο ομώνυμο βιβλίο του 1990, μεταφέροντας ένα ολόκληρο σύμπαν που κατοικείται από μαφιόζους και ανθρώπους της βιομηχανίας του κινηματογράφου με τον ίδιο αναρχικό, απολαυστικά χιουμοριστικό και «ασαφή» τρόπο που τον είχε δημιουργήσει ο Λέοναρντ. Αν και ο ίδιος είχε αντιρρήσεις αρχικά για τον Τζον Τραβόλτα («Είναι αυτός ο τύπος που παίζει στις ταινίες με τα μωρά μου μιλάνε;»), ο Λέοναρντ λάτρεψε την ταινία, αποθέωσε τον Τραβόλτα και υπήρξε η σημαντικότερη αιτία για την οποία το «Get Shorty» έχει τη δική μικρή θέση στη σύγχρονη κινηματογραφική ιστορία.

Διαβάστε τη συνέχεια στο flix.gr