Τζόκερ εναντίον Βαρουφάκη στις αίθουσες

Οι κριτικές της εβδομάδας:

Ενήλικοι στην Αίθουσα

*****

(Κώστας Γαβράς, 2ω8λ)

Καστ: Χρήστος Λούλης, Αλέξανδρος Μπουρδούμης, Βαλέρια Γκολινο

Βασισμένο στο ομώνυμο βιβλίο του Γιάνη Βαρουφάκη από την περίοδο των διαπραγματεύσεων του Eurogroup έως και το δημοψήφισμα του Αλέξη Τσίπρα, το φιλμ του Κώστα Γαβρά επιχειρεί να ανασυστήσει μια καθοριστική σύγχρονη πολιτική μας στιγμή ώστε να μιλήσει για κάτι ευρύτερο, τη χαμένη κατεύθυνση της Ευρώπης και τη σαρωτική εξαφάνιση των ιδεολογιών κάτω τον οδοστρωτήρα μιας σκιώδους τραπεζικής κυριαρχίας.

Ο Γαβράς χάνει σε πολλά σημεία την ταινία από τον έλεγχό του, καθώς ιδίως οι στιγμές ανεκδοτολογικής αναπαράστασης (από τη βραδιά των εκλογών μέχρι το συμβάν με το διαβόητο πουκάμισο του Βαρουφάκη) μοιάζουν οριακά ερασιτεχνικά στημένες και σχηματικά γραμμένες. Όμως όταν ο θρυλικός σκηνοθέτης καταφέρνει να εστιάσει σε αυτό που αποδεικνύεται πως είναι το αληθινό του όραμα για το φιλμ, πετυχαίνει κάτι απρόσμενα συναρπαστικό σαν αποτέλεσμα. Οι σκηνές διαδικασίας, πολυλογάδικες, αργόσυρτες, βαρετές, απρόσωπες, αποτυπώνουν με στεγνό χιούμορ και προσδίδοντας μια καφκική χροιά στον αδιέξοδο παραλογισμό του κυρίαρχου συστήματος σκιώδους διακυβέρνησης, δίχως κανόνες, ισχύ και ανθρωπισμό.

Ο fictional Βαρουφάκης είναι χρήσιμος ήρωας για μια τέτοια ιστορία, αν και αποπροσανατολιστικός τελικά έχοντας φουσκώσει τον εαυτό του σε σχεδόν υπερηρωικές διαστάσεις- ο Γαβράς δανείζεται τη ματιά του γιατί είναι απαραίτητη στο θεώρημά του, κι ο Λούλης δίνει μια ερμηνεία με πραγματικό βάρος και έλεγχο, σε μια ταινία που ωστόσο κερδίζει μόνο όταν απομακρύνεται από τα πρόσωπα και εστιάζει σε θεσμούς και διαδικασίες. Όταν δε ο Γαβράς αφήνει εντελώς πίσω τον κειμενικό του μπούσουλα, αποτυπώνοντας κομβικές στιγμές ως περφόρμανς αρτ (η σκηνή του σιωπηλού πλήθους στο εστιατόριο, το δαλιανιδικά στημένο φινάλε), παίρνει ένα αισθητικό ρίσκο που μας κάνει να ευχόμαστε η ταινία να έπαιρνε περισσότερες ελευθερίες. Ως έχει, αποτελεί ένα θαρραλέο, απαραίτητο, εξοργιστικά άνισο αποτύπωμα του ιδεολογικού αδιεξόδου μιας ολόκληρης ιστορικής στιγμής.

Τζόκερ

*****

(“Joker”, Τοντ Φίλιπς, 2ω2λ)

Καστ: Χοακίν Φίνιξ, Ρόμπερτ Ντε Νίρο, Ζάζι Μπιτς, Φράνσις Κόνροϊ

O Άρθουρ Φλεκ (Χοακίν Φίνιξ) θέλει να κάνει τον κόσμο να γελά όμως η κοινωνία του φέρεται σκληρά. Πρέπει να φροντίζει τη μητέρα του, πρέπει να τα βγάζει πέρα έχοντας μια σπάνια πάθηση που τον κάνει να γελά συνεχώς στις χειρότερες στιγμές, του αρέσει κι η γειτόνισσα και δεν ξέρει τι να κάνει για αυτό. Και μέσα σε όλα, τα πάντα γύρω του μοιάζουν απάνθρωπα. Δύσκολοι καιροί για γελαστούς πρίγκιπες του εγκλήματος. Τι να κάνει- θα στραφεί στη βία.

Ρετρό ‘80s επαναπροσέγγιση της μυθολογίας του Τζόκερ, του βασικού αντιπάλου του Μπάτμαν, όχι πια ως κομμάτι κάποιου ευρύτερου κινηματογραφικού σύμπαντος, όσο μια αυτόνομη ιδέα στημένη πάνω σε αναγνωρίσιμες κινηματογραφικές αναφορές, από τον “Ταξιτζή” και το “Fight Club” ως το “V for Vendetta” και τον σκορσεζικό “Βασιλιά για μια Νύχτα”, ταινία της οποίας το “Τζόκερ” ουσιαστικά αποτελεί λίγο-πολύ απευθείας ριμέικ. Ο Τοντ Φίλιπς, σκηνοθέτης του “Hangover” και του “Στάρσκι και Χατς”, αφήνει πίσω του την κωμωδία (η ταινία δεν είναι καθόλου αστεία και στην πραγματικότητα ούτε ιδιαίτερα ειρωνική) και αφοσιώνεται σε μια πασιφανώς προσποιητή αναπαραγωγή παλιότερων, πλουσιότερων φιλμικών κειμένων, σε ένα φιλμ όχι τόσο πολύ σχόλιο, όσο αγνό παράγωγο της εποχής. Είναι επίπεδο και αντιδραστικό και τεχνικά άρτιο σε βαθμό σχεδόν αποστομωτικό. Η σκορσεζική αύρα, η βαρύνουσα μουσική της Χίλντουρ Γκοναντοτίρ (“Chernobyl”), η εντυπωσιακή φωτογραφία και καλλιτεχνική διεύθυνση (που στοχεύουν κατευθείαν στην τουιτερική αναπαραγωγή χρωματικών συνθέσεων που ανοίγουν το μάτι), η παρουσία και μόνο του οσκαρικά σίγουρου Χοακίν Φίνιξ δίνουν στο “Τζόκερ” την όψη ενός κάποιου βάθους, αλλά στην πραγματικότητα δεν έχει ιδιαίτερα διάθεση να μιλήσει- ή να αστειευτεί. Σε ένα σημείο της ταινίας ακούγεται κυριολεκτικά η φράση “Ζούμε σε μια κοινωνία” κι αυτό είναι το εύρος της ματιάς της.

Ο Άθρουρ λέει κακά αστεία και εξοργίζεται επειδή κανείς δε γελά (σε ένα παράξενο αντικατοπτρισμό του σκηνοθέτη Τοντ Φίλιπς, που δηλώνει πως σταμάτησε να κάνει κωμωδίες επειδή “άντε να κάνεις κωμωδία στη σημερινή κουλτούρα”), είναι ψυχικά ασθενής αλλά η ταινία δεν έχει τίποτα να πει για αυτό, και είναι θύμα, όπως όλοι μας, την εξοργιστικής κοινωνικής ανισότητας, την οποία οι σεναριογράφοι Τοντ Φίλιπς και Σκοτ Σίλβερ χρησιμοποιούν περισσότερο ως κουρτίνα παραθύρου παρά ως ουσιαστική εκκίνηση πολιτικής σκέψης. Αυτό που ΕΧΕΙ μεγάλο ενδιαφέρον στην αποτελεσματικά, καθηλωτικά εφιαλτική τρίτη πράξη αυτού το παράξενου φιλμικού κατασκευάσματος, είναι η ιδέα του πώς μια κοινωνία έτοιμη να σκάσει εκμεταλλεύεται και υιοθετεί πολιτικά το οποιοδήποτε σύμβολο, ακόμα κι όταν το εν λόγω σύμβολο κάνει εντελώς σαφές πως δεν κρύβει μέσα του την παραμικρή πολιτική σκέψη. Κάπως σαν την ίδια την ταινία.

(H ταινία βραβεύτηκε με το Χρυσό Λιοντάρι στο Φεστιβάλ Βενετίας σε μια από τις πιο σοκαριστικές βραβεύσεις της πρόσφατης μνήμης, και όλα δείχνουν πως θα αποτελέσει τεράστιο οσκαρικό φαβορί σε πολλές κατηγορίες μεταξύ των οποίων Α’ Ανδρικού Ρόλου για τον Φίνιξ. Η συζήτηση τώρα ξεκινάει.)

Επίσης κυκλοφορούν

Η Σιωπή

*****

(“Tystnaden”, Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, 1ω45λ)

Σε επανέκδοση ένας κλασικός Μπέργκμαν του ‘63, για δυο αδελφές που κάνουν στάση σε ένα ξενοδοχείο ύστερα από ταξίδι στο πατρικό τους. Εκεί θα αποκαλυφθεί σταδιακά το μίσος που κρύβει η μία για την άλλη, σε μια από τις πιο περίτεχνα διαπροσωπικές δουλειές του σκηνοθέτη, του οποίου πάντα η λεπτομερής ματιά στον ανθρώπινο ψυχισμό κάνει κάθε δράμα χαρακτήρων του τουλάχιστον καθηλωτικό.

Το Αυγό (“Öndög”, Κουαν’αν Γουάνγκ, 1ω40λ). Ένας νεαρός αστυνομικός που φυλάει σκηνή εγκλήματος και μια ντόπια γυναίκα κάνουν σεξ κι εκείνη μένει έγκυος. Τι ακριβώς έχει συμβεί και γιατί; Ταινία μυστηρίου από τη Μογγολία από βραβευμένο με Χρυσή Άρκτο σκηνοθέτη.

Αμερικάνικο Όνειρο (“Lemonade”, Ιοάνα Ουρικάρου, 1ω28λ). Μια γυναίκα από τη Ρουμανία εργάζεται ως αποκλειστική νοσοκόμα στις ΗΠΑ και προσπαθώντας να πάρει πράσινη κάρτα αποφασίζει να παντρευτεί τον ασθενή της.