“Διά να μην εξευτελιζόμεθα – Αι εορταί της Δωδώνης”

Το 1960 αναβίωσε για πρώτη φορά στη σύγχρονη εποχή το θέατρο της Δωδώνης, το μεγαλύτερο σωζόμενο θέατρο της αρχαιότητας, χωρητικότητας 18.000 θέσεων, χτισμένο τον 3ο αι. π.Χ. Το έργο που παρουσιάστηκε πρώτο τον Αύγουστο εκείνης της χρονιάς από την Εταιρεία Ηπειρωτικών Μελετών, ήταν η “Ηλέκτρα” του Σοφοκλή από το Πειραϊκό Θέατρο του Δημήτρη Ροντήρη.

Μέχρι και το 1998 το θέατρο φιλοξενούσε αδιαλείπτως παραστάσεις, ώσπου έκλεισε προκειμένου να γίνουν αναγκαίες εργασίες αποκατάστασης. Επαναλειτούργησε συντηρητικά από το 2015 για να ανοίξει και πάλι για το κοινό πέρυσι, 22 χρόνια από την έναρξη έργων, και 12 χρόνια μετά την έναρξη εργασιών στο κάτω διάζωμα του θεάτρου, όπου και αποδόθηκαν οι συνολικά εννέα κερκίδες 2000 θέσεων, οι οποίες αυτή τη στιγμή είναι και οι μόνες που διατίθενται από την Εφορεία Αρχαιοτήτων προς χρήση.

Βρέθηκα στα Γιάννενα και παρακολούθησα τα δημοσιεύματα του τοπικού Τύπου για το 7o φεστιβάλ Δωδώνης που ολοκληρώθηκε πριν λίγες μέρες. Ένα φεστιβάλ που, όπως πληροφορήθηκα, φιλοδοξεί να καταστεί πολιτιστικό γεγονός με διεθνή προσανατολισμό, και στόχο την ανάδειξη της περιοχής όσο και την πολιτιστική, τουριστική και οικονομική ανάπτυξή της. Φιλοξενεί, αδιευκρίνιστο βάσει ποιου σχεδιασμού, με ποια αξιολογικά κριτήρια, ποιους καλλιτεχνικούς άξονες από πλευράς διεύθυνσης και τι είδους στόχευση ακριβώς, ποικίλα θεάματα όπως παραστάσεις αρχαίου δράματος, συναυλίες, μουσικά δρώμενα, κτλ., οι οποίες λαμβάνουν χώρα όχι μόνο στο θέατρο αλλά και στο στάδιο, καθώς και σε γύρω περιοχές, όπως π.χ. στον Αχέροντα, Λίμνη Βηρού, κτλ. (Άκαρπες ήταν οι προσπάθειές μου στην αναζήτηση σχετικής ιστοσελίδας με πληροφοριακό υλικό για την ταυτότητα του Φεστιβάλ Δωδώνης, τη χρηματοδότησή του, το προσωπικό και όλες τις συναφείς πληροφορίες.)

Στη συνέντευξη Τύπου, πριν την φετινή έναρξη, ο δήμαρχος και πρόεδρος του πνευματικού κέντρου Δωδώνης, κ. Χρήστος Ντακαλέτσης, περιαυτολόγησε, και μάλιστα υπέρ το δέον: «Η συνταγή επιτυχίας του Φεστιβάλ Δωδώνης συνίσταται στο συνδυασμό ενός προγράμματος εκδηλώσεων που δένει αρμονικά με το φυσικό χώρο που τις φιλοξενεί και το οποίο πρόγραμμα σέβεται απόλυτα τα υψηλά αισθητικά και πολιτιστικά δεδομένα (!) που θέσαμε ως δημοτική αρχή εξ αρχής, με τη συγκεκριμένη διοργάνωση. Το Φεστιβάλ Δωδώνης στοχεύει όλο και ψηλότερα. Το Φεστιβάλ Δωδώνης είναι ένα πανελλήνιας εμβέλειας πολιτιστικό γεγονός που έχει καταγραφεί στην καλοκαιρινή ατζέντα πολλών Ελλήνων, οι οποίοι θα έλθουν και φέτος να παρακολουθήσουν κάποιες από τις προγραμματισμένες εκδηλώσεις μας […]Το 7ο Φεστιβάλ Δωδώνης είναι η απτή απόδειξη της ικανότητάς μας ως διοίκησης του Δήμου Δωδώνης, κατά τα τελευταία οκτώ χρόνια, να οργανώσουμε μια από τις σημαντικότερες πολιτιστικές διοργανώσεις της χώρας μας που θα αποτελέσει παρακαταθήκη για το μέλλον του Δήμου μας».

Στον προγραμματισμό, μεταξύ άλλων, περιλήφθηκε για φέτος συναυλία του Γκόραν Μπρέγκοβιτς, ενώ από πλευράς αρχαίου δράματος, ήρθαν οι περιβόητες «Σφήκες» (ΕΘΝ. ΘΕΑΤΡΟ), οι «Τρωάδες» (ΚΘΒΕ) και ο «Οιδίπους Τύραννος» (ΙΑΣΜΟΣ).

Με το πέρας του φεστιβάλ ο απολογισμός δεν δικαίωσε τα ηχηρά ταραταντζούμ της διοργανώτριας αρχής, αφού κατά τη διάρκειά του αναδείχθηκαν αστοχίες και κακοί χειρισμοί τόσο ως προς τη διοργάνωση καθαυτή όσο και ως προς την χρήση του αρχαίου θεάτρου.

Για να τα βολέψουν οι διοργανωτές, γέμισαν τον στάδιο πλαστικές καρέκλες, δίνοντας στην όλη εκδήλωση μια “πανηγυρτζίδικη” ατμόσφαιρα αρπαχτής που πρόσβαλε, σύμφωνα με κάποια δημοσιεύματα, τον αρχαιολογικό χώρο της Δωδώνης.

Ήδη με την εναρκτήρια εκδήλωση, στις 28 Ιουλίου, άρχισαν τα ευτράπελα, και η προγραμματισμένη συναυλία του Μπρέγκοβιτς, παρόλο που σύμφωνα με τις εξαγγελίες των αρμοδίων του φεστιβάλ και όπως αναγραφόταν και στα εισιτήρια θα λάμβανε χώρα στο θέατρο, πραγματοποιήθηκε τελικά στο αρχαίο στάδιο, λόγω υπεράριθμων θεατών και απαγόρευσης χρήσης του μη αποκαταστημένου άνω διαζώματος του θεάτρου. Όπως-όπως και για να τα βολέψουν οι διοργανωτές, γέμισαν τον στάδιο πλαστικές καρέκλες, δίνοντας στην όλη εκδήλωση μια «πανηγυρτζίδικη» ατμόσφαιρα αρπαχτής που πρόσβαλε, σύμφωνα με κάποια δημοσιεύματα, τον αρχαιολογικό χώρο της Δωδώνης.

Στις 3 Αυγούστου, κατά τη διάρκεια της παράστασης των «Τρωάδων», σημειώθηκε σοβαρό ιατρικό περιστατικό. Παρόλο που οι διοργανωτές όφειλαν –όπως προβλέπεται πάντα σε τέτοιες διοργανώσεις – να μεριμνήσουν για την παρουσία ασθενοφόρου στο χώρο, αποδείχτηκε πως τέτοια μέριμνα δεν είχε ληφθεί. Σύμφωνα με ανακοίνωση του Ελληνικού Ερυθρού Σταυρού, εθελοντές βρέθηκαν στην παράσταση και πρόσφεραν μαζί με γιατρό που βρισκόταν τυχαία εκεί, τις πρώτες βοήθειες σε γυναίκα που υπέστη ανακοπή, μέχρις ότου φθάσει το ΕΚΑΒ για να αναλάβει το περιστατικό.

Στις 8 Αυγούστου, ημερομηνία που το φεστιβάλ έριχνε αυλαία με την παράσταση «Οιδίπους Τύραννος», σημειώθηκε πλήρης αδυναμία ελέγχου των προσερχομένων θεατών στο αρχαίο θέατρο, οι οποίοι σύμφωνα με μαρτυρίες ήταν υπεράριθμοι, έλαβαν θέσεις στο άνω διάζωμα, παρόλο που δεν υπήρχε σχετική άδεια, καθώς επίσης και στα σκαλιά μεταξύ των εδωλίων, με όλους τους κινδύνους που αυτά συνεπαγόταν τόσο για την ασφάλεια των θεατών όσο και για το ίδιο το μνημείο. Ωστόσο ο δήμαρχος διαβεβαίωσε ότι η Εφορεία Αρχαιοτήτων Ιωαννίνων ενέκρινε να ανοίξει το άνω διάζωμα.

Είναι μνημείο ανευθυνότητας και ανεπίτρεπτης άγνοιας κινδύνου εκ μέρους των διοργανωτών αυτού του είδους η αντιμετώπιση, ενώ χαρακτηριστική ήταν και η ανακοίνωση που εξέδωσε ο Δήμος Δωδώνης: «Αναφορικά με σχόλια στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, τα οποία εντελώς ανεύθυνα υιοθέτησαν, όπως συνηθίζουν άλλωστε, οι γνωστοί καταγγελιομανείς, εχθροί της επιτυχίας και της προόδου του Δήμου μας, οφείλουμε να κάνουμε κατηγορηματικά ξεκάθαρο πως δεν υπήρξε καμία υπέρβαση στον αριθμό των εισιτηρίων που εκδόθηκαν για την παράσταση της Τρίτης.

Τα εισιτήρια ήταν 1.830 και 120 ήταν τα άτομα που διέθεταν προσκλήσεις. Εισήλθαν ωστόσο στο θέατρο με τις οικογένειες τους και πολλά παιδιά που δεν είχαν υπολογιστεί και αυτό δημιούργησε κάποιους υπεράριθμους θεατές, οι οποίοι, όπως έχει γίνει κατ’ επανάληψη και στο παρελθόν, διοχετεύθηκαν στο άνω διάζωμα. Τους τελευταίους ακολούθησαν και λίγοι ακόμα θεατές, γεγονός που δημιούργησε την εντύπωση της κανονικής χρήσης του άνω διαζώματος, κάτι που δε θα μπορούσε επ’ ουδενί να συμβεί. Κανένας λόγος ανησυχίας τέλος, δεν υπήρξε για την ασφάλεια των θεατών και ουδένας κίνδυνος για το μνημείο δημιουργήθηκε από τους θεατές που ελεγχόμενα, τονίζουμε, πέρασαν στο χώρο του άνω διαζώματος, υπό την επίβλεψη πάντα των διοργανωτών.» (!)

«Διά να μην εξευτελιζόμεθα – Αι εορταί της Δωδώνης» ήταν ο τίτλος χρονογραφήματος του Χατζή, το μακρινό 1936, με αφορμή το μεγαλεπήβολο σχέδιο της Λέσχης Ιωαννίνων να παρουσιάσει στο αρχαίο θέατρο της Δωδώνης τον «Ιππόλυτο» του Ευριπίδη, με την αξίωση μάλιστα το γεγονός να λάβει πανελλήνιο χαρακτήρα.

Η ιστορία με τον έναν ή τον άλλο τρόπο επαναλαμβάνεται, και όλο αυτό μου έφερε στο νου μια, παλαιότερη, χαριτωμένη περίπτωση, άκρατου ανεδαφικού ενθουσιασμού για την αναβίωση της Δωδώνης, από κύκλους της λογιοσύνης των Ιωαννίνων, την οποία στηλίτευσε με πάθος ο συγγραφέας Δημήτρης Χατζής, μέσα από την εφημερίδα «Ήπειρος».

«Διά να μην εξευτελιζόμεθα – Αι εορταί της Δωδώνης» ήταν ο τίτλος χρονογραφήματος του Χατζή, το μακρινό 1936, με αφορμή το μεγαλεπήβολο σχέδιο της Λέσχης Ιωαννίνων να παρουσιάσει στο αρχαίο θέατρο της Δωδώνης τον «Ιππόλυτο» του Ευριπίδη, με την αξίωση μάλιστα το γεγονός να λάβει πανελλήνιο χαρακτήρα. Το υπερφιλόδοξο του εγχειρήματος, που συνεισέφερε στο πρόταγμα της εποχής για την «αναγέννηση» της Ηπείρου, θα εντασσόταν στον γενικότερο σχεδιασμό των Εορτών της Δωδώνης, στα πρότυπα των Δελφικών Εορτών του Σικελιανού, την δόξα και την αίγλη των οποίων είχαν ζηλώσει φιλολογικοί και λοιποί καλλιτεχνικοί κύκλοι των Ιωαννίνων.

Οι προετοιμασίες είχαν ξεκινήσει από την άνοιξη και προέβλεπαν τη συμμετοχή αξιόλογων καλλιτεχνών της εποχής: ο ηθοποιός Μήτσος Μυράτ θα αναλάμβανε τη διδασκαλία των πρωταγωνιστών, ο Κλεόβουλος Κλώνης, σκηνογράφος του Βασιλικού Θεάτρο, την σκηνογραφία, ενώ η Εύα Σικελιανού θα ήταν προτεινόμενη από τη Λέσχη, να δώσει οδηγίες για τις εμφανίσεις. Τις χορογραφίες θα δίδασκε η Αντιγόνη Καμβασινού, καθηγήτρια γυμναστικής, ενώ τα χορικά θα τονίζονταν από το παράρτημα του Ωδείου. Τη μετάφραση του έργου είχε κάνει ο λόγιος Γιαννιώτης, Δημήτριος Σάρρος.

Ο Δήμος Ιωαννιτών, ενθαρρύνοντας την πρωτοβουλία, κατάρτισε επιτροπές που θα αναλάμβαναν να φέρουν σε πέρας το όλο εγχείρημα, από την παρακολούθηση της διδασκαλίας του δράματος και της σκηνοθεσίας, μέχρι το οικονομικό και διαφημιστικό σκέλος, καθώς και τις εργασίες ταχύτερης διάνοιξης της οδού Ιωαννίνων-Δωδώνης.

Η προσπάθεια, με προχειρότητα και βιασύνη, ομολογουμένως, στόχευε στην αναβίωση της Δωδώνης, αξιώνοντας πανελλαδική εμβέλεια, αφού θα καλούνταν να την παρακολουθήσουν ο Βασιλιάς, η Κυβέρνηση, το Πανεπιστήμιο, ο Δήμος Αθηναίων, κ.α.

Ο Χατζής με το εν λόγω χρονογράφημα, προέβλεπε καθολική αστοχία του εγχειρήματος, εξαιτίας της έλλειψης βασικών προϋποθέσεων, όχι μόνο για την οργάνωση «μιας άρτιας από πάσης απόψεως παράστασης, δυνάμενης ν’ανθέξη εις την οιανδήποτε κριτικήν», αλλά ούτε καν μιας ερασιτεχνικής παράστασης, αντιπροσωπευτική της «Ηπειρωτικής διανοήσεως». […] από την άλλη, θεωρούσε ανεπαρκή την κατάρτιση των κοριτσιών που θα λάμβαναν μέρος τόσο από πνευματικής όσο και από καλλιτεχνικής πλευράς. Υποδείκνυε η οργάνωση της παράστασης να μην λάβει ηπειρωτική διάσταση, αλλά να την επωμιστεί – ως ερασιτεχνική και μόνο – η Λέσχη Ιωαννίνων. Τέλος, υπενθύμιζε ότι το θέατρο της Δωδώνης δεν ήταν εφικτό να φιλοξενήσει θεατρικές παραστάσεις, και πως ένα τέτοιο εγχείρημα θα είχε ως αποτέλεσμα «να κάνωμεν γελοίας παραστάσεις, και απάτας προχείρων μπαλωμάτων […] χωρίς βάθρα πνευματικά, […]».

Η δημόσια συζήτηση επί του θέματος συνεχίστηκε μέσα από τις στήλες των εφημερίδων, και διαφάνηκαν, τέλος, όλες οι δυσχέρειες και το ανέφικτο του πράγματος. Έτσι, τόσο οι γιορτές όσο και η παράσταση του Ιππόλυτου ματαιώθηκαν.

Δεν θα έβλαπτε να ανοίξει εκ νέου ένας διάλογος που κατ’αρχάς θα έθετε το ερώτημα «τι είναι ένα φεστιβάλ τέχνης», ώστε να διερευνηθούν τα ζητούμενα, οι προϋποθέσεις και ένας σοβαρός σχεδιασμός σ’έναν χώρο όπως το αρχαίο θέατρο της Δωδώνης.

Ακολουθήστε το News 24/7 στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις