Δυό περιπλανώμενοι άντρες, μια ταινία

«Στις ταινίες μυθοπλασίας», έλεγε ο Χίτσκοκ, «ο σκηνοθέτης είναι ο Θεός. Στα ντοκιμαντέρ, ο Θεός είναι ο σκηνοθέτης». Ακούγεται χαριτωμένο και ευρηματικό, μόνο που, βέβαια, δεν είναι η πάσα αλήθεια. Κάθε αφήγηση ενέχει –θέλοντας και μη– την ματιά, την άποψη, το αξιακό σύστημα του αφηγητή, ακόμη κι όταν ο ίδιος (νομίζει πως) καταγράφει «αντικειμενικά» τις παραμέτρους που συνθέτουν το θέμα του. Μολαταύτα, το ντοκιμαντέρ παραμένει ένα πολύ ξεχωριστό κινηματογραφικό είδος που τουλάχιστον επιχειρεί να μιλήσει για κάτι –άνθρωπο, ζώο, τόπο, κατάσταση, γεγονός– που αντικειμενικά υπάρχει, ή υπήρξε εκεί έξω. Και να μιλήσει γι’ αυτό με τρόπο ας πούμε «ρεπορταζιακό» και όχι μυθοπλαστικό.

Το 23ο Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης, που τρέχει ήδη και θα ολοκληρωθεί στις 14 του μήνα, διεξάγεται, προφανώς, με τον μόνο τρόπο που η πανδημία και τα δεινά της επιτρέπουν: διαδικτυακά. Η διαδικασία είναι απλούστατη, μπαίνεις στο www.filmfestival.gr, δημιουργείς έναν προσωπικό λογαριασμό, επιλέγεις ταινία (ανάμεσα από καμιά 50αριά μικρού και μεγάλου μήκους), καταβάλλεις το εισιτήριο (3€ ανά ταινία, ενώ υπάρχουν και πακέτα ταινιών στα 20€ και 30€), και έχεις ένα 24ωρο για να δεις το ντοκιμαντέρ της επιλογής σου. Παράλληλα, μέσω σόσιαλ, το Φεστιβάλ δωρίζει καθημερινά προσκλήσεις προβολών. Και επειδή η ελπίδα πεθαίνει πάντα τελευταία, οι διοργανωτές εξαγγέλλουν πως, μεταξύ 24 Ιουνίου και 4 Ιουλίου, το Φεστιβάλ Ντοκιμαντέρ Θεσσαλονίκης θα διεξαχθεί και κανονικά, στους φυσικούς του χώρους, με το διαγωνιστικό του πρόγραμμα και τα ελληνικά ντοκιμαντέρ, τα οποία δεν περιλαμβάνονται στην τρέχουσα ονλάιν εκδοχή.

Ανάμεσα στα 20 ντοκιμαντέρ, που απαρτίζουν το φετινό αφιέρωμα «Προορισμός: Ταξίδι» ξεχωρίζει αναμφίβολα ένα, που μπορεί να καυχιέται πως διαθέτει ένα ηχηρό όνομα και πίσω και μπροστά από την κάμερα. Ο λόγος, για το «Νομάς: Στα βήματα του Μπρους Τσάτουιν» (Nomad: In the Footsteps of Bruce Chatwin, 2019, Ηνωμένο Βασίλειο), ένα όλως ιδιοσυγκρασιακό πορτρέτο του Μπρους Τσάτουιν δια χειρός Βέρνερ Χέρτσοκ. Πρόκειται για την πιο πρόσφατη ταινία του 78χρονου εμβληματικού γερμανού σκηνοθέτη/σεναριογράφου/ παραγωγού, που επιχειρεί να φωτίσει την ψυχή και τις θρυλικές περιπλανήσεις του Μπρους Τσάτουιν (1940-1989), του θεωρούμενου και πάπα της σύγχρονης ταξιδιωτικής λογοτεχνίας. Οι δυο άντρες, εκτός από φιλία (ο Τσάτουιν, μαθαίνουμε στο ντοκιμαντέρ, πεθαίνοντας από AIDS στα 48 του, κληροδότησε στον Χέρτσοκ το παροιμιώδες δερμάτινο σακίδιο που τον συντρόφευσε στα ανά την υφήλιο ταξίδια του), μοιράζονταν το ίδιο πάθος για την περιπλάνηση. Σε τόπους, τρόπους, ανθρώπους, κι εμπειρίες πολύ, πάρα πολύ έξω από την τουριστική πεπατημένη.

Ο Χέρτσοκ ταξιδεύει, μεταξύ άλλων, στην Παταγονία και την Αυστραλία –για τις οποίες ο Τσάτουιν έγραψε τα κλασικά και πολυβραβευμένα βιβλία του, «Παταγονία» και «Τα μονοπάτια των τραγουδιών»–, συνομιλεί με ανθρώπους που γνώρισαν τον συγγραφέα, αλλά και με τον βιογράφο του, Νίκολας Σαίξπηρ, τρυπώνει στα συρτάρια με τα παράδοξα ενθυμήματα που ο Τσάτουιν συνέλεξε στα ταξίδια του, μα πάνω απ’ όλα, τρυπώνει στην ίδια την ψυχή αυτού του ορκισμένου νομάδα και σπουδαίου λογοτέχνη. Κι επειδή το ντοκιμαντέρ υπογράφεται από μια ψυχή που επίσης ζει για την περιπλάνηση και την εξερεύνηση αθέατων εκφάνσεων της ανθρώπινης πραγματικότητας, το αποτέλεσμα είναι πολύ προσωπικό, φευγάτο και, τελικά, αποκαλυπτικό.

Και για να επιστρέψουμε, κλείνοντας, στην αρχική χιτσκοκική ρήση περί της υποτιθέμενης αντικειμενικότητας των ταινιών τεκμηρίωσης (των ντοκιμαντέρ, ντε), ας σημειώσουμε και το εξής ανεκδοτολογικό. Κάποτε, ο καναδός πολιτικός και ακαδημαϊκός, Μάικλ Ιγκνατίεφ, ρώτησε τον Τσάτουιν ποια, κατά τη γνώμη του, είναι η διάκριση μεταξύ μυθοπλασίας και αληθινού γεγονότος. Κι εκείνος απάντησε, «Δεν νομίζω πως υπάρχει».

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις