Είναι τόσο καινοφανής όσο ισχυρίζονται οι New York Times η συμφωνία για τις 161 κυκλαδικές αρχαιότητες;

Έχει περάσει ένας μηνάς σχεδόν από τότε που ψηφίστηκε από τη Βουλή των Ελλήνων η συμφωνία για τις 161 κυκλαδικές αρχαιότητες που κατήρτισε το Υπουργείο Πολιτισμού με το Μetropolitan Museum of Art της Νέας Υόρκης και το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης της Αθήνας. Έτσι, οι αρχαιότητες αυτές θα εκτεθούν σε ειδική αίθουσα στο ΜΕΤ για 50 χρόνια, ενώ 15 εξ αυτών θα ταξιδέψουν στην Αθήνα για να παρουσιαστούν για πρώτη φορά στην έκθεση του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης που θα ξεκινήσει την 1η Νοεμβρίου και θα διαρκέσει έναν χρόνο.

Είναι αλήθεια όλο αυτό μία ευρηματική, σχεδόν πρωτοφανής, συνεργασία που επιτρέπει την προβολή στο κοινό μιας ιδιωτικής συλλογής 161 αρχαίων έργων; Μία συνεργασία που “δωρίζει” στην Ελλάδα από το πουθενά αρχαιότητες ανεκτίμητης αξίας, όπως χαρακτηριστικά αναφέρει δημοσίευμα των «New York Times», αλλά και σχεδόν πανομοιότυπο δελτίο Τύπου που κυκλοφόρησε από το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης;

Παράλληλα, έχουν περάσει 10 μέρες περίπου που βρέθηκε αντικείμενο λαθρανασκαφής και παράνομης διακίνησης ανάμεσα στις 161 αυτές αρχαιότητες. Πιο συγκεκριμένα, από έρευνα του αρχαιολόγου Δρ Χρήστου Τσιρογιάννη προέκυψε πως το ειδώλιο με αριθμό 29 της Συλλογής Στερν περιλαμβάνεται στο αρχείο φωτογραφιών του καταδικασμένου για αρχαιοκαπηλία αρχαιοπώλη και παράνομου διακινητή έργων τέχνης Gianfranko Becchina. Και το Υπουργείο Πολιτισμού τηρεί σιγή ιχθύος, καθώς ακόμη δεν έχουμε λάβει καμία επίσημη ενημέρωση σχετική με τις θέσεις του για το θέμα αυτό.

Αλλά ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή.

Θυμίζουμε πως ο Αμερικανός πολυεκατομμυριούχος Λέοναρντ Στερν που έχει και την ιδιότητα του Συλλέκτη (έχουμε γράψει τι εστί συλλέκτης και ποια η διαφορά του από τον κάτοχο), εμφάνισε ξαφνικά και δώρισε 161 ελληνικές αρχαιότητες του Κυκλαδικού Πολιτισμού στο «Ινστιτούτο Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού» με έδρα το Ντελαγουέρ. Δηλαδή το Ινστιτούτο αυτό έγινε αυτόματα κάτοχος των αρχαιοτήτων με την υπογραφή της Υπουργού Πολιτισμού στις 21 Ιουλίου 2022. Και αυτό έγινε χωρίς να έχει προηγηθεί κανένας έλεγχος ούτε του ποιο είναι το «Ίδρυμα» αυτό, ούτε ποια είναι η προέλευση των αρχαιοτήτων. Τουτέστιν, δεν ελέχθηκε από κανέναν αν οι αρχαιότητες αυτές αποτελούν προϊόντα αρχαιοκαπηλίας.

Ξύπνησε δηλαδή μία ωραία μέρα ένας ζάμπλουτος και “φιλάνθρωπος” συλλέκτης – ο Λέοναρντ Στερν, δηλαδή, ο οποίος χαρακτηρίζεται ταυτόχρονα ως ο πιο αδίστακτος επιχειρηματίας της Νέας Υόρκης- και είπε, “αυτή την τόσο σπάνια και πολύτιμη συλλογή μου που με τόσο χρήμα δημιούργησα, ας τη δωρίσω σήμερα στο ελληνικό κράτος”;

Μήπως η πραγματικότητα δεν είναι αυτό που φαίνεται στα λαμπερά δημοσιεύματα και δελτία Τύπου; Μήπως τελικά πρέπει κάποιος να ακούσει τον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων που βροντοφωνάζει πως πρόκειται για ένα τεράστιο σκάνδαλο;

Τι αναφέρουν οι New York Times για τα “μαγικά αυτά αντικείμενα”

Στο δημοσίευμα της γνωστής εφημερίδας διαβάζουμε χαρακτηριστικά πως: “Μία από τις σημαντικότερες ιδιωτικές συλλογές κυκλαδικών αρχαιοτήτων στον κόσμο θα εκτεθεί στο Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης, ενώ ταυτόχρονα περνά μέσω μίας καινοφανούς συμφωνίας στην κυριότητα της Ελλάδας. Η συλλογή αυτή, άρχισε να συγκροτείται πριν περίπου 40 χρόνια από τον επιχειρηματία και φιλάνθρωπο Leonard N. Stern και αποτελείται από 161 κυρίως μαρμάρινα ειδώλια και αγγεία που δημιουργήθηκαν πριν από χιλιάδες χρόνια στις Κυκλάδες, ένα σύμπλεγμα νησιών στα ανοιχτά της Ελλάδας στο Αιγαίο”.

Και συνεχίζει το δημοσίευμα “η συμφωνία που έφερε τη συλλογή του Στερν αρχικά στο ΜΕΤ και ακολούθως στην Ελλάδα, επιτεύχθηκε σε μία εποχή, που η χώρα κάνει μια επιθετική πολιτική στο ζήτημα της επιστροφής αρχαιοτήτων, που έχουν εξαχθεί παράνομα. Ο Στερν δώρισε τη συλλογή του στο Ελληνικό Ινστιτούτο Αρχαίου Πολιτισμού του Ντέλαγουερ που θα προστατεύσει τις αρχαιότητες και θα τις καταστήσει διαθέσιμες για έκθεση. Το Ινστιτούτο διοικείται από ένα συμβούλιο του οποίου ο πρόεδρος και η πλειοψηφία των μελών διορίζονται από το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης, ένα ιδιωτικό ίδρυμα που ιδρύθηκε το 1986 για να στεγάσει τη συλλογή των Νικολάου και Αικατερίνης (Ντόλυ) Γουλανδρή και το οποίο εποπτεύεται από το ελληνικό υπουργείο Πολιτισμού.

Τα κυκλαδικά αυτά ειδώλια χαίρουν ιδιαίτερης εκτίμησης και ορισμένοι ειδικοί θεωρούν πως αντιπροσωπεύουν τη γένεση της δυτικής τέχνης. Τα λεία, αφαιρετικά τους περιγράμματα ενέπνευσαν καλλιτέχνες, όπως ο Κονσταντίν Μπρανκούζι, ο Αμεντέο Μοντιλιάνι και ο Πάμπλο Πικάσο, οι οποίοι τα ονόμασαν ‘‘μαγικά αντικείμενα’’».

Όπως διαβάζουμε “μέχρι τη Δευτέρα, σχεδόν όλα αυτά τα έργα – ανάμεσα στα οποία και μία από τις πιο γνωστές κυκλαδικές μορφές, ένα μαρμάρινο κυκλαδικό ειδώλιο χωρίς στόμα και χωρίς μάτια, που απεικονίζεται όρθιο με σταυρωμένα χέρια —θα έχουν μεταφερθεί στο μουσείο, όπου τα περισσότερα είναι ήδη αποθηκευμένα σε ξύλινα τελάρα”.

Ιδιαίτερη αίσθηση δε προκαλεί η παράγραφος του άρθρου που αναφέρει πως “ο Στερν, αναγνώρισε ότι θα ήταν δύσκολο να δωρίσει τη συλλογή του απευθείας στο Met, προσθέτοντας: «Κανένα από τα μεγάλα μουσεία δεν θέλει να προσβάλει την τιμή των χωρών αποδεχόμενος την κληρονομιά τους, εκτός εάν έχουν την ευλογία αυτών των χωρών»”.

Στο ίδιο δημοσίευμα τέλος διαβάζουμε πως σε λόγο της η υπουργός Πολιτισμού, Λίνα Μενδώνη, ανέφερε πως το υπουργείο δεν είχε αποδείξεις ότι αντικείμενα της συλλογής Στερν είχαν εξαχθεί παρανόμως.

Είναι τόσο ανιδιοτελής η δωρεά του Στερν και όντως η Ελλάδα θα αποφασίζει για το μέλλον αυτών των αρχαιοτήτων;

Και βέβαια υπάρχει ιδιοτέλεια και μάλιστα μεγάλη! Εκτός από το ότι η Συμφωνία έγινε χωρίς να ελεγχθεί ο χρόνος και ο τρόπος που ο Στερν απέκτησε τα αντικείμενα αυτά (με «αμνηστευση» δηλαδή), ο εκατομμυριούχος “φιλάνθρωπος” θα έχει τα τεράστια φορολογικά οφέλη που προβλέπει η αμερικανική νομοθεσία για τις «δωρεές», ενώ κοιτώντας κανείς το διοικητικό συμβούλιο της Ινστιτούτου του Ντέλαγουερ θα δει ανάμεσα στους «συνιδρυτές» και τους διοικούντες τον γιο του κύριου Στερν και τον Γενικό Διευθυντή των επιχειρήσεών του!

Κρατήστε μία απαραίτητη διευκρίνιση. Μετά τη δωρεά του Λέοναρντ Στερν, η κατοχή των αρχαιοτήτων δεν πέρασε στην Ελλάδα. Η Ελλάδα κρατάει την κυριότητα των αρχαιοτήτων, κάτι που όμως προβλέπει ο ελληνικός νόμος για όλες τις αρχαιότητες που έχουν ανασκαφεί σε ελληνικό έδαφος. Η κατοχή (που είναι ουσιαστικά η «νομή») πέρασε στο “Ινστιτούτο Αρχαίου Ελληνικού Πολιτισμού” με έδρα το Ντέλαγουερ και το Διοικητικό Συμβούλιο, όπου συμμετέχει ο γιος του δωρητή. Ο κάτοχος είναι αυτός που αποφασίζει τι θα γίνει με αυτά που κατέχει –το ελληνικό δημόσιο απλώς συναινεί ή όχι σε αυτό που θέλει ο κάτοχος. Αυτός που έχει την κυριότητα απλώς και μόνο εγκρίνει. Η τύχη της συλλογής δηλαδή υπόκειται στις υποδείξεις του Ινστιτούτου και η τύχη της θα αποφασιστεί ουσιαστικά το 2073 από αυτό. Να διευκρινίσουμε επίσης ότι η αναγνώριση της κατοχής δεν έχει ημερομηνία λήξης: πρακτικά για πάντα η τύχη των αρχαιοτήτων αυτών θα αποφασίζεται από το ΔΣ του Ιδρύματος.

Τι προβλέπει αυτή η περιβόητη συμφωνία για τον δανεισμό;

Στο δελτίο Τύπου του Μητροπολιτικού Μουσείου της Νέας Υόρκης διαβάζουμε πως αφού η συλλογή παρουσιαστεί στο σύνολό της στο Μουσείο για 10 χρόνια, επιλεγμένα έργα θα ταξιδεύουν περιοδικά στην Ελλάδα για 15 χρόνια για έκθεση, ενώ άλλα δάνεια κυκλαδικής τέχνης θα έρχονται στο Μουσείο. Μετά από αυτή την 25ετή περίοδο δανεισμού, σημαντικά έργα κυκλαδικής τέχνης θα συνεχίσουν να δανείζονται στο The Met από την Ελλάδα για επιπλέον 25 χρόνια. Μια επιλογή από 15 από τα πιο σημαντικά έργα της συλλογής θα εκτεθεί για πρώτη φορά στην Αθήνα για ένα χρόνο ξεκινώντας στις αρχές Νοεμβρίου πριν ταξιδέψει στο The Met.

Αναλυτικότερα, από το 2024 ως το 2033 το σύνολο της συλλογής θα εκτίθεται στη Νέα Υόρκη. Από το 2033 ως το 2044, ανά πενταετία δεκαπέντε αντικείμενα θα παραχωρούνται σταδιακά στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης και ως αντάλλαγμα θα δίνονται στο ΜΕΤ από ελληνικά μουσεία ως δάνειο ισάριθμα αντικείμενα «που θα έχουν αντίστοιχη αξία και σημαντικότητα με τις αρχαιότητες που αποστέλλονται για έκθεση στο Κυκλαδικό Μουσείο». Το 2049 είτε θα ανανεωθεί ο δανεισμός ως το 2073 είτε όλη η συλλογή θα επιστρέψει στην Ελλάδα, αλλά μόνο αν ελληνικά μουσεία παραχωρήσουν στο ΜΕΤ ως δάνειο για άλλα είκοσι πέντε χρόνια «122 αρχαιότητες του κυκλαδικού πολιτισμού από τις συλλογές του Κυκλαδικού Μουσείου και/ή άλλων μουσείων της Ελλάδας».

Ούτε το ΜΕΤ ούτε οι New York Times μιλούν για «επαναπατρισμό» της Συλλογής στην Ελλάδα, όπως ισχυρίστηκε η κυβέρνηση. Αντιθέτως πανηγυρίζουν για τα 50 χρόνια έκθεσης στη Ν. Υόρκη –πολύ καλό deal για το Μητροπολιτικό Μουσείο της Ν. Υόρκης, πράγματι. Η ελληνική κυβέρνηση, όμως, ποιο λόγο έχει να πανηγυρίζει;

Τι γίνεται τώρα που βρέθηκε αντικείμενο λαθρανασκαφής και παράνομης διακίνησης στη συλλογή;

Μέχρι στιγμής, όπως προαναφέραμε, τίποτα. Δεν έχουμε καμία ενημέρωση σχετικά με την αποκάλυψη της έρευνας του αρχαιολόγου Δρ Χρήστου Τσιρογιάννη, ο οποίος αναφέρει πως το ειδώλιο με αριθμό 29 της Συλλογής Στερν περιλαμβάνεται στο αρχείο φωτογραφιών του καταδικασμένου για αρχαιοκαπηλία αρχαιοπώλη και παράνομου διακινητή έργων τέχνης Gianfranko Becchina. Αυτό καθιστά σύμφωνα με το Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων πασιφανές ότι το εν λόγω ειδώλιο είχε παρανόμως εξαχθεί από την Ελλάδα και θα έπρεπε να διεκδικηθεί και να επιστραφεί άμεσα.

Ο ΣΕΑ είχε αποκαλύψει, πριν την ψήφιση της “Συμφωνίας” από την ελληνική Βουλή, ότι ο Leonard Stern είχε αγοράσει αντικείμενα από τον καταδικασμένο διεθνώς για αρχαιοκαπηλία Symes, αποδεδειγμένα προϊόντα λαθρανασκαφών που περιλαμβάνονταν στο αρχείο του επίσης καταδικασμένου για αρχαιοκαπηλία Giacomo Medicci, όπως αναφέρεται αναλυτικά στο Statement Fact της Εισαγγελίας της Νέας Υόρκης της 6/12/2021 (http://sea.org.gr/details.php?id=1279).

Επιπλέον, από την εξέταση των φωτογραφιών, που δόθηκαν στη δημοσιότητα από το Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού μετά την ψήφιση της «Συμφωνίας», υπάρχουν βάσιμες αμφιβολίες στην αρχαιολογική κοινότητα για τη γνησιότητα κάποιων από τα αντικείμενα της Συλλογής Στερν. Είναι απαράδεκτο αρχαιότητες από ελληνικά μουσεία να πηγαινοέρχονται στο Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης για 50 χρόνια ως «αντάλλαγμα» για κίβδηλα αντικείμενα ή κλεμμένες αρχαιότητες.

Στην ανακοίνωση που εξέδωσε ο Σύλλογος Αρχαιολόγων καταλήγει “είναι προφανές ότι η «Συμφωνία» που υπογράφηκε παράνομα από την Υπουργό Πολιτισμού και Αθλητισμού στις 22/7/2022 και έγινε νόμος του κράτους (νόμος 4968/2022) με την ψήφο των βουλευτών της κυβερνητικής πλειοψηφίας, οφείλει να ακυρωθεί”.

Είναι το ΜΕΤ το κατάλληλο μουσείο για να υποδεχθεί ελληνικές αρχαιότητες και μάλιστα πρωτοκυκλαδικές;

Το μεγαλύτερο μουσείο στις Ηνωμένες Πολιτείες, το Μητροπολιτικό Μουσείο Τέχνης της Νέας Υόρκης, έρχεται σε τακτικά χρονικά διαστήματα στο επίκεντρο, καθώς διαρκώς κατάσχονται από τις εκθέσεις του αρχαιότητες που έχουν αποκτηθεί παράνομα και αντιμετωπίζει αυξανόμενο έλεγχο από την αστυνομία και τους ομοσπονδιακούς πράκτορες που ερευνούν το διεθνές λαθρεμπόριο τέχνης. Επιπλέον, το MET εκθέτει ακόμη στη συλλογή του τον “Αρπιστή”, ειδώλιο που έχει αποδειχθεί από την έρευνα πως είναι κίβδηλος, έργο δηλαδή ενός σύγχρονου τεχνίτη που πουλήθηκε στο Μουσείο ως αρχαίο! Παρόλ’ αυτά το ΜΕΤ συνεχίζει να παραπλανεί το κοινό, εκθέτοντας το κίβδηλο ειδώλιο που αγόρασε.

Ο Χρήστος Τσιρογιάννης, αρχαιολόγος και ερευνητής παράνομων αρχαιοτήτων και διεθνών αρχαιοκαπηλικών κυκλωμάτων, ανέφερε χαρακτηριστικά στις 7/9/22 στο NEWS 24/7 για το ΜΕΤ και τα παράνομα του εκθέματα πως “έχω και εγώ δώσει ταυτίσεις και αποδεικτικά στοιχεία στην εισαγγελία του Μανχάταν για κάποιες από αυτές τις υποθέσεις, όπως τα αγάλματα Κάστορα και Πολυδεύκη με τα άλογα- που είχα ήδη στο διδακτορικό μου στο Κέιμπριτζ από το 2012. Οι συγκεκριμένες υποθέσεις είναι κάποιες από τις πολλές που πρόκειται να ακολουθήσουν, ενώ το Μητροπολιτικό Μουσείο της Νέας Υόρκης πιάνεται ξανά με παράνομες αρχαιότητες ήδη από το 2013, οπότε και εντόπισα τα πρώτα κλεμμένα εκεί”.

Σε ερώτησή μας για το αν η παραπάνω έρευνα στην οποία αναφέρεται περιλαμβάνει και 161 κυκλαδικές αρχαιότητες από τη «Συλλογή Στερν» ανέφερε πως “το Υπουργείο Πολιτισμού θα έπρεπε να αποφύγει τη συνεργασία με ένα μουσείο απ’ όπου συνεχώς κατάσχονται παράνομες αρχαιότητες. Το ότι δεν το κάνει, ενώ υποτίθεται ότι την ίδια ώρα μάχεται εναντίον της αρχαιοκαπηλίας, εγείρει πολλές ερωτήσεις, ηθικής και άλλης φύσεως. Άλλωστε, είναι το Υπουργείο που έχει την πλήρη ευθύνη να απαντήσει σε αυτό με κάθε λεπτομέρεια”.

Το Υπουργείο Πολιτισμού, πάντως, δεν απάντησε. Ούτε σε αυτό ούτε και σε κανένα από τα «άβολα» ερωτήματα…

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις