Η Εμμονή του Βλέμματος: Περιηγηθήκαμε στην αναδρομική έκθεση του Τέτση στην Πινακοθήκη

«Αυτό που ζωγραφίζω είμαι εγώ». Με αυτά τα λόγια του Παναγιώτη Τέτση, ο επισκέπτης καλείται να εισέλθει στην εικαστική διάσταση της έκθεσης “Η Εμμονή του Βλέμματος” που φιλοξενείται στην Εθνική Πινακοθήκη, εορτάζοντας την επέτειο των 100 χρόνων από τη γέννηση του μεγάλου αυτού Έλληνα ζωγράφου που με το έργο και τη διδασκαλία του διαμόρφωσε την Ελληνική μεταπολεμική ζωγραφική.

Η έκθεση παρουσιάζεται με αφορμή την επέτειο των 100 χρόνων από τη γέννηση του μεγάλου Έλληνα καλλιτέχνη που είναι συνυφασμένος με την ιστορία και τη φυσιογνωμία της Εθνικής Πινακοθήκης – είχε διατελέσει Πρόεδρος της Καλλιτεχνικής Επιτροπής και Πρόεδρος του Δ.Σ. της Εθνικής Πινακοθήκης, ενώ έχει δωρίσει δεκάδες έργα του σε αυτή.

Η «ματιά» του Τέτση, όπως υπογραμμίζει η επιμελήτρια της έκθεσης, Έφη Αγαθονίκου, που μας ξενάγησε στην έκθεση είναι αυτή που καλεί τον θεατή να «νιώσει» τον καλλιτέχνη και το έργο του.

Δεν πρόκειται  μόνο για μια αναδρομή στο έργο του Τέτση, αλλά και μια προσπάθεια να κατανοήσουμε τη βαθιά σύνδεσή του με την τέχνη και την ίδια την Ελλάδα, καθώς το έργο του αναδύεται από το φως και τις σκιές της καθημερινότητας και της ιστορίας. Γι’ αυτό και αντί να περιορίζεται σε μία αυστηρή χρονολογική προσέγγιση, η έκθεση παρουσιάζει τις θεματικές ομάδες του Τέτση ως μια σειρά εσωτερικών αναζητήσεων και παρατηρήσεων, που φέρνουν τον θεατή σε επαφή με τη μοναδική εικαστική γλώσσα του καλλιτέχνη.

Μπαίνοντας στο -2, στον χώρο των περιοδικών εκθέσεων, η «Λαϊκή Αγορά» (δωρεά του καλλιτέχνη στο Μουσείο Βασίλη και Ελίζας Γουλανδρή) που λάμβανε χώρα κάθε Παρασκευή έξω από το εργαστήριό του στην οδό Ξενοκράτους και η αγαπημένη του «Ύδρα» υποδέχονται το κοινό, δίνοντας τον τόνο σε μια εκ των πραγμάτων εικαστική αφήγηση -θυμίζουμε πως η έτερη Λαϊκή Αγορά του καλλιτέχνη (δωρεά στην Εθνική Πινακοθήκη) εκτίθεται στην είσοδο της Πινακοθήκης μόνιμα καλοσωρίζοντας τους επισκέπτες. Απέναντι ακριβώς μία γύψινη προτομή του εξόχως χαρακτηριστική και “ζωντανή”.

“Υπάρχει θέμα χωρίς να υπάρχει θέμα. Πρέπει να κάνω εδώ, σχεδόν μια δήλωση, να πω ότι αυτό [το έργο Λαϊκή Αγορά] είναι η έκφραση των πλαστικών μου αναζητήσεων και τίποτα άλλο. Το θέμα είναι το πρόσχημα” αναφέρει ο ίδιος.

 

Στόχος της μεγάλης αυτής έκθεσης είναι όχι μόνο να παρουσιάσει την καλλιτεχνική πορεία του καλλιτέχνη αλλά και να εστιάσει στην ιδιαίτερη «ματιά» με την οποία, δίνοντας έμφαση στο φως και το χρώμα, πραγματεύεται τα θέματά του. Θέλουμε να “νιώσει ο επισκέπτης την έκθεση και τον Τέτση” είπε χαρακτηριστικά η επιμελήτρια της έκθεσης Έφη Αγαθονίκου.

Και μάλλον αυτό το επιμελητικό στοίχημα πέτυχε, καθώς πραγματικά χάνεσαι ανάμεσα στα 160 έργα, τα περισσότερα πίνακες ζωγραφικής, χαρακτικά, ακουαρέλες, παστέλ. Θεματικές ομάδες, οι οποίες δεν χαρακτηρίζονται από μια χρονολογική συνέχεια, διαδέχονται η μία την άλλη προκειμένου να αποκαλύψουν στον θεατή το εικαστικό ιδίωμα του καλλιτέχνη, τον τρόπο με τον οποίο παρατηρεί τον κόσμο γύρω του και τον μετουσιώνει σε έργο τέχνης, πίνακα, χαρακτικό, υδατογραφία, παστέλ.

“Η Εμμονή του Βλέμματος”, ο τίτλος δηλαδή της έκθεσης υποδηλώνει πως η επιλογή των συγκεκριμένων έργων έχει σκοπό να προβάλλει είτε την «εμμονική» ματιά με την οποία παρατηρούσε το περιβάλλον του και το μετουσίωνε εικαστικά είτε να αποκαλύψει άγνωστες πτυχές της καλλιτεχνικής του παραγωγής και τεχνοτροπίας.

Κάθε έργο αποπνέει την προσωπική «εσωτερική ανάγκη» του Τέτση να καταγράψει τον κόσμο γύρω του, να τον ερμηνεύσει και να τον αποτυπώσει, όχι μόνο ως «εικαστικό πρότζεκτ», αλλά ως μια ζωή σε εικόνα.

Δε χορταίνεις να βλέπεις τα παιχνίδια με τις σκιές που κάνει στα πορτρέτα των φίλων του, τις επιρροές του από τον Ρέμπραντ και το Παρίσι και τα περίφημα “σφαχτά” του από τις γαλλικές γειτονιές, τις θαλασσινές του εικόνες, τις αποτυπώσεις των πεύκων, τους βράχους, την αγαπημένη του Ύδρα, τη Σίφνο, αλλά και τα επιβλητικά ασπρόμαυρα έργα του.

Δεν είναι λίγες οι φορές που οι θεματικές ενότητες συμπίπτουν και με χρονολογικές. Για μεγάλα χρονικά διαστήματα, που διαρκούν και τέσσερα αν όχι περισσότερα χρόνια, μελετάει, σχεδόν εμμονικά, ένα συγκεκριμένο θέμα. Έτσι, δημιουργούνται «σειρές», «ενότητες», όπως οι ποδοσφαιριστές, οι κήποι, οι μπαλκονόπορτες, οι καρέκλες, τα ναυπηγεία, τα τοπία της Σίφνου, η λαϊκή αγορά, τα τραπέζια, τα τοπία της Ύδρας, οι βάρκες, οι θάλασσες, τα πορτραίτα των φίλων, οι νεκρές φύσεις, τα πεύκα και τέλος τα βράχια της Ύδρας.

 

Η έκθεση αυτή είναι, χωρίς αμφιβολία, ένας φόρος τιμής στον καλλιτέχνη που έδωσε το στίγμα του στην ελληνική μεταπολεμική τέχνη και διαμόρφωσε, με τη διδασκαλία και το έργο του, γενιές καλλιτεχνών και θεατών. Και αυτό το εγχείρημα της Εθνικής Πινακοθήκης, δίνοντας χώρο στην «εμμονική» διάσταση του έργου του, προσφέρει μια μοναδική ευκαιρία στον επισκέπτη να κατανοήσει τη σημασία της ελληνικής τέχνης μέσα από τα μάτια του Παναγιώτη Τέτση.

Σημειώστε πως η πλειοψηφία των έργων προέρχεται από τη συλλογή της Εθνικής Πινακοθήκης, στην οποία περιήλθαν έπειτα από δωρεές που πραγματοποίησε ο καλλιτέχνης μεταξύ των ετών 1997 και 2015, ενώ 64 από τα εκτιθέμενα έργα ανήκουν σε ιδιωτικές ή θεσμικές συλλογές.

Και τα νεώτερα περί των βανδαλισμένων έργων

Στην ξενάγηση παρούσα ήταν και η διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, κ. Συραγώ Τσιάρα, η οποία και απαντώντας σε σχετική ερώτηση μας ενημέρωσε πως τα βανδαλισμένα έργα του Χριστόφορου Κατσαδιώτη θα επιστρέψουν στην έκθεση η “Σαγήνη του Αλλόκοτου” σε συνθήκες ασφαλείας στις αρχές Μαϊου και μάλιστα τις ημέρες εκείνες θα λάβει χώρα και μία ημερίδα αναφορικά με την ελευθερία της Τέχνης. Ίδωμεν…