Jonas Staal στο NEWS 24/7: “Απαιτούμε η ιδιοκτησία του Facebook να μεταβιβαστεί στους χρήστες του”

Με ένα πολύ ενδιαφέρον συμπόσιο το Σάββατο 19 Νοεμβρίου ολοκληρώνεται στο ΕΜΣΤ η έκθεση “Statecraft: Διαμορφώνοντας το κράτος”, την οποία έχει επιμεληθεί η Κατερίνα Γρέγου. Η κεντρική έκθεση που φιλοξενήθηκε στο Μουσείο από τις αρχές του περασμένου καλοκαιριού διερεύνησε μέσα από τα έργα της τους υποκείμενους μηχανισμούς στη διαμόρφωση του έθνους-κράτους, όπως το γνωρίζουμε σήμερα, καθώς και τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει στον σημερινό παγκοσμιοποιημένο και δικτυωμένο κόσμο.

Το συμπόσιο “Πέρα-από-το-Kράτος” (Other-Than-Statecraft) είναι ο καλύτερος τρόπος να ολοκληρωθεί νοηματικά η έκθεση “Statecraft”. Στο πλαίσιό του καλλιτέχνες, επιμελητές, συγγραφείς, νομικοί, πανεπιστημιακοί και ακτιβιστές καλούνται να διερευνήσουν τις διασταυρώσεις της τέχνης και της πολιτικής της χειραφέτησης, της τεχνολογίας και της νομικής επιστήμης, ώστε να οραματιστούν το κράτος αλλιώς, να διεκδικήσουν εκ νέου τα εργαλεία της κατασκευής του και να συζητήσουν τον αυξανόμενο αυταρχισμό, την παγκόσμια επισφάλεια και την κλιματική καταστροφή.

Η σύνθεση του συμποσίου βασίζεται σε ένα τρίπτυχο έργων του εικαστικού Jonas Staal – με τίτλους: New World Summit, Collectivize Facebook και New Unions – τα οποία απλώνονται και διαπλέκονται μεταξύ τους στους δύο ορόφους της έκθεσης Statecraft.

Ο Ολλανδός καλλιτέχνης Jonas Staal πραγματεύεται στο έργο του τη σχέση μεταξύ τέχνης, προπαγάνδας και δημοκρατίας. Η πρακτική του Staal περιλαμβάνει παρεμβάσεις στον δημόσιο χώρο, εκθέσεις, διαλέξεις και εκδόσεις. Έχει ιδρύσει και διευθύνει καλλιτεχνικές και πολιτικές οργανώσεις και εκστρατείες, όπως το New World Summit, τη New Union, τη New World Academy (σε συνεργασία με την καλλιτεχνική συλλογικότητα BAK), την ουτοπιστική προπαρασκευαστική εκπαίδευση Training for the Future (με τον Florian Malzacher), την Obscure Union (με τη Laure Prouvost) και το Court for Intergenerational Climate Crimes (με τη Radha D’Souza).

Πολυπράγμων και μαχητικός μίλησε στο NEWS 24/7 για όλους τους λόγους που μας κάνουν να αισθανόμαστε απελπισμένοι, αλλά και για το πώς μπορούμε να αντιδράσουμε και να πάρουμε τον έλεγχο.

Η ημερίδα που διοργανώνεται έχει τον τίτλο “Πέρα από το statecraft και τη διαμόρφωση του κράτους”. Στην έκθεση Statecraft έχετε ένα έργο με τα αστέρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης να “βυθίζονται” στο έδαφος. Μέχρι πριν από λίγο καιρό υπήρχε η αισιοδοξία ότι οι υπερεθνικοί οργανισμοί θα ήταν μια απάντηση στα αδιέξοδα του κράτους και στα προβλήματα που ένας κρατικός οργανισμός δεν μπορεί να λύσει μόνος του, πχ την κλιματική κρίση. Συμμερίζεστε την άποψη πως αυτή η ελπίδα έχει αποδειχθεί σε μεγάλο βαθμό μάταιη;

Όταν σήμερα αντιμετωπίζουμε αλλεπάλληλες κρίσεις με την άνοδο του απολυταρχισμού, με τη διεθνή ανασφάλεια και την κλιματική καταστροφή, καταλαβαίνετε ότι δεν είναι η στιγμή να μιλάμε για “ελπίδα”. Κατά την άποψή μου, έχουμε την τάση να ελπίζουμε όταν νιώθουμε ανίσχυροι. “Ελπίζουμε” ότι τα πράγματα θα πάνε καλύτερα γιατί έχουμε χάσει την αίσθηση ότι ελέγχουμε τις συνθήκες της ζωής μας. Πιστεύω ότι αυτή είναι η στιγμή να είμαστε απελπισμένοι, αλλά ταυτόχρονα αποφασισμένοι να αντισταθούμε σε αυτή την απελπισία. Είναι η στιγμή που πρέπει να χρησιμοποιήσουμε τη φαντασία μας, να οργανωθούμε και να δράσουμε συλλογικά, ώστε να ανακτήσουμε τον έλεγχο πάνω στα μέσα παραγωγής του κοινού μας μέλλοντος.

Όντως, η υπόσχεση του “υπερεθνισμού” (transnationalism) δεν εξελίχθηκε όπως περιμέναμε. Και το είδαμε αυτό στην καταστροφική πολιτική λιτότητας που ακολούθησε η Ευρωπαϊκή Ένωση, σπρώνοντας χώρες όπως η Ελλάδα σε μία φυλακή χρέους. Και το βλέπουμε και με τη μορφή υπερεθνικών εταιριών, που διαχειρίζονται τρισεκατομμύρια δολάρια και έχουν γίνει ακόμα πιο ισχυρές από τα κράτη, έχοντας τη δυνατότητα να διαμορφώνουν προς όφελός τους τα πολιτικά, οικονομικά και νομικά μας συστήματα.

Εμείς οι καλλιτέχνες δεν έχουμε εκτελεστική εξουσία, όπως έχουν οι πολιτικοί, αλλά έχουμε τη δύναμη της φαντασίας. Και αν δεν μπορούμε να φανταστούμε έναν κόσμο διαφορετικό, δεν μπορούμε να τον αλλάξουμε.

Όντως, λοιπόν, έχουμε πολλούς λόγους να νιώθουμε απελπισμένοι. Έχουμε άλλους τόσους, όμως, για να είμαστε αποφασισμένοι να “ξανακερδίσουμε” την υπόσχεση μιας υπερεθνικής, διεθνούς κλίμακας, πολιτικής. Πρέπει να έχουμε τη δυνατότητα να αντιμετωπίσουμε τις κρίσεις δρώντας στην ίδια κλίμακα με αυτές. Και είναι όλο και πιο παγκόσμιες από τη φύση τους. Νέα διεθνή κινήματα, όπως η Προοδευτική Διεθνής (Progressive International) και το Extinction Rebellion δείχνουν την αυξανόμενη αναγκαιότητα και επιθυμία να διαμορφωθεί μια παγκόσμια πολιτική πέρα από το κράτος.

Ένα μεγάλο μέρος της πολιτικής και του πολιτικού διαλόγου έχει μεταφερθεί στα κοινωνικά δίκτυα, πέρα από κάθε κανόνα δημοκρατικού δικαίου και θεσμών. Πώς μπορεί η δημοκρατία να διεκδικήσει να ρυθμιστούν μηχανισμοί που είναι ιδιωτικοί και φαίνεται να “ιδιωτικοποιούν” τη δημοκρατία;

Ένα από τα πρότζεκτ μου το οποίο εκτίθεται στο ΕΜΣΤ, είναι μία αγωγή την οποία ξεκίνησα το 2020 κατά του Facebook (Meta) μαζί με τον δικηγόρο για τα ανθρώπινα δικαιώματα, Jan Fermon, ο οποίος επίσης θα μιλήσει στο συμπόσιο στο ΕΜΣΤ. Η αγωγή ονομάζεται Collectivise Facebook (Συλλογικοποίηση του Facebook) και θα κατατεθεί στο Συμβούλιο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων των Ηνωμένων Εθνών στη Γενεύη για να απαιτήσουμε να αναγνωριστεί το Facebook ως κοινό κτήμα και να μεταβιβαστεί η ιδιοκτησία του στους 3 δισεκατομμύρια ενεργούς χρήστες του. Ο στόχος μας δεν είναι να “μεταρρυθμίσουμε” ή να κρατικοποιήσουμε το Facebook. Θέλουμε να το μετατρέψουμε σε έναν υπερεθνικό συνεταιρισμό που θα ανήκει και θα διοικείται από τους ίδιους τους χρήστες του.

Είναι ένας τρόπος να δημιουργηθεί ένα έννομο “μονοπάτι” με πολιτικές πέρα από τις εταιρίες και τα κράτη. Και αν το καλοσκεφτείς εμείς οι χρήστες του Facebook “χτίσαμε” την πλατφόρμα. Είμαστε άμισθοι συλλογείς δεδομένων, γιατί τα δεδομένα μας χρησιμοποιούνται από το Facebook και πωλούνται σε ιδιωτικές εταιρίες. Άρα δουλεύουμε για το Facebook, αλλά δεν έχουμε πληρωθεί ποτέ από το Facebook. Πρέπει να “κοινωνικοποιήσουμε” τα λεγόμενα μέσα κοινωνικής δικτύωσης, διεκδικώντας ξανά την κυριότητα των ιδιωτικών εταιρειών που στηρίχθηκαν στη δική μας απλήρωτη εργασία. Αυτός είναι ένας τρόπος να επιβάλλουμε δημοκρατικούς ελέγχους στο Facebook και σε εταιρείες τρισεκατομμυρίων δολαρίων, ενώ παράλληλα καλούμε το κοινό να στηρίξει την αγωγή μας σαν συνδιεκδικητές μέσα από τον ιστότοπο collectivize.org.

Πώς μπορούμε να σκεφτούμε μια πραγματικότητα “πέρα από το κράτος”, όταν τόσοι λαοί ακόμη δεν έχουν αυτοδιάθεση και δυνατότητα άσκησης της γλώσσας, της κουλτούρας, της ταυτότητάς τους. Πώς μπορεί να συνδυαστεί η επιθυμία υπέρβασης του κράτους με την ανάγκη δημιουργίας και νέων κρατικών οντοτήτων;

Ένα καλό παράδειγμα είναι το κουρδικό εθνικό κίνημα, που είναι γνωστό ως το μεγαλύτερο έθνος χωρίς κράτος. Στο ΕΜΣΤ εκτίθεται και ένα πρότζεκτ ενός εναλλακτικού κοινοβουλίου, που μου ανατέθηκε να δημιουργήσω για την αυτόνομη αυτο-διοικούμενη κυβέρνηση της Rojava (Ροζάβα), που είναι στο βόρειο τμήμα της Συρίας.

[Η Αυτόνομη Διοίκηση Βόρειας και Ανατολικής Συρίας, κοινώς γνωστή ως Ροζάβα που σημαίνει Δυτικό Κουρδιστάν, είναι de facto αυτόνομη κρατική οντότητα στη Βόρεια και Βορειοδυτική Συρία. Η περιοχή απέκτησε την αυτονομία της, τον Νοέμβριο του 2013 ως μέρος της συνεχιζόμενης Κουρδικής εξέγερσης και αντίστασης, για τη θέσπιση μιας κοινωνίας που βασίζεται στις αρχές της άμεσης δημοκρατίας, της ισότητας των φύλων και των εθνών, και της βιωσιμότητας.]

Το ερώτημα είναι, αν το έθνος-κράτος ήταν εξαρχής ο σωστός τρόπος να εξασφαλίσουμε το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης.

Αποκαλούμε την περιοχή “κοινοβούλιο χωρίς κράτος” γιατί το κουρδικό κίνημα, στο δυτικό και βόρειο Κουρδιστάν, απορρίπτει την ιδέα ενός ανεξάρτητου έθνους-κράτους. Αντ’ αυτού επιθυμούν μία “δημοκρατία χωρίς κράτος” βασισμένη σε τοπική αυτο-διακυβέρνηση, ισότητα των φύλων και κοινωνική οικονομία. Το κράτος, λένε οι Κούρδοι, ποτέ δεν έφερε ελευθερία στη Μέση Ανατολή, αντίθετα ήταν ένα όπλο των ξένων δυνάμεων για να κατέχουν και να “διαιρούν” την κουρδική πατρίδα. Και η “λογική του κράτους”, όπως λένε, έχει τις ρίζες της σε μία εθνικιστική και πατριαρχική οπτική, που πάντα θα θέτει το ζήτημα του δικαιώματος της αυτοδιάθεσης ενός λαού ενάντια σε έναν άλλον.

Αυτό το όραμα μιας δημοκρατίας χωρίς κράτος δείχνει ότι είναι πιθανό να μπουν σε εφαρμογή νέα πολιτικά μοντέλα που να εξασφαλίζουν την προστασία της γλώσσας ενός λαού, της κουλτούρας και της ταυτότητάς του σε συνύπαρξη με άλλους λαούς. Το ερώτημα είναι, αν το έθνος-κράτος ήταν εξαρχής ο σωστός τρόπος να εξασφαλίσουμε το δικαίωμα της αυτοδιάθεσης. Κοινοβούλια χωρίς κράτος και “συλλογικοποιημένες” εταιρείες τρισεκατομμυρίων δολαρίων μπορεί να αποδειχθούν πολύ πιο αποτελεσματικές λύσεις.

Μπορούμε να φανταστούμε μια υπέρβαση του κράτους που δε θα παγιδεύεται στην αντίληψη ενός αυταρχικού περιοριστικού θεσμού, αλλά θα λαμβάνει υπόψη της την παγκοσμιότητα ως θεσμική συνθήκη;

H αντίληψη της παγκοσμιότητας νομίζω πρέπει να αμφισβητηθεί, μιας και ανήκει στο αφήγημα του λεγόμενου δυτικού “διαφωτισμού”, κάτι που σε πολλές περιπτώσεις σήμαινε την υποδούλωση λαών και την αποικιοκρατία. Ήταν μία οικουμενικότητα που αφορούσε λίγους. Επιπλέον, η ανθρώπινη ιστορία στο μεγαλύτερο μέρος της ήταν χωρίς κράτη. Το μοντέρνο εθνικό κράτος αναδύεται μόλις τον 19ο αιώνα και συνεχίζει να έρχεται σε σύγκρουση με τις βιωμένες πραγματικότητες πολλών νομαδικών λαών – σκεφτείτε τους Sámi (Οι Σαάμι είναι αυτόχθων αρχαίος λαός που ζει στο βόρειο άκρο της Σκανδιναβικής χερσονήσου) ή τους Βερβέρους Tuareg (Οι Τουαρέγκ είναι νομαδικός λαός της κεντρικής και νότιας Σαχάρας και στο τμήμα του Σαχέλ στη δυτική Αφρική), ή άλλους λαούς που δεν ακολουθούν το μοντέλο “κράτος” για να έχουν αυτοδιάθεση.

Επίσης, η ιδέα ότι τα μοντέλα του μη-κράτους είναι λιγότερο εξελιγμένα ή λιγότερο πολιτισμένα είναι ιστορικά αναληθής. Οι Κούρδοι, για παράδειγμα, πάντα ανατρέχουν στην περίοδο πριν από τις μεσοποτάμιες πόλεις κράτη, όπου η κανονικότητα ήταν οι μητριαρχικές ομόσπονδες κοινωνίες. Αυτές ενέπνευσαν τις πρακτικές δημοκρατικής διακυβέρνησης, χωρίς την ύπαρξη κράτους., που ακολουθούν σήμερα.

Και αν παρατηρήσουμε τη δική μας καθημερινότητα, θα δούμε ότι οι περισσότεροι από εμάς ζούμε και επιβιώνουμε παρά την ύπαρξη του κράτους και όχι τόσο εξαιτίας του.

Εν τέλει, η φαντασία μπορεί να λειτουργήσει πέρα από τη φόρμα του κράτους. Η πρόκληση του 21ου αιώνα είναι να φέρουμε αυτές τις “φαντασίες” για τις νέες πολιτικές σε εφαρμογή, με στόχο να δράσουμε συλλογικά στην κλίμακα των κρίσεων που αντιμετωπίζουμε παγκοσμίως.

Πώς πιστεύετε ότι συνδυάζεται ο λόγος της τέχνης με τον λόγο της πολιτικής;

Η εξουσία δεν μπορεί να υπάρξει χωρίς τη φόρμα. Για παράδειγμα τι είναι ένα κοινοβούλιο; Ενα κοινοβούλιο είναι μία αρχιτεκτονική φόρμα, που έχει σχηματιστεί από σύμβολα τέχνης και ντιζάιν για να αποκτήσει μία αίσθηση νομιμότητας. Το σύνταγμα είναι ένα χειρόγραφο, που ερμηνεύεται από περφόρμερς, τους οποίους αποκαλούμε “πολιτικούς”. Το κοινοβούλιο είναι ένα θέατρο, οπότε γιατί να μην μετατρέψουμε τα θέατρα και τα μουσεία μας σε νέα κοινοβούλια για τις νέες πολιτικές μας;

Δεν μπορούμε να κατανοήσουμε την εξουσία χωρίς την τέχνη, και αυτή είναι η σχετικότητα της δύναμης (ή εξουσίας) της τέχνης. Εμείς οι καλλιτέχνες δεν έχουμε εκτελεστική εξουσία, όπως έχουν οι πολιτικοί εν ενεργεία, αλλά έχουμε τη δύναμη της φαντασίας. Και αν δεν μπορούμε να φανταστούμε έναν κόσμο διαφορετικό, δεν μπορούμε να τον αλλάξουμε.

Η τέχνη και το πολιτιστικό έργο θα πρέπει να βρίσκονται στην καρδιά των νέων πολιτικών του πλανήτη, και ελπίζω ότι η συνάντησή μας αυτό το σαββατοκύριακο στο ΕΜΣΤ θα είναι μια σεμνή συνεισφορά σε αυτή τη διαδικασία της συλλογικής δουλειάς, της φαντασίας και της οργάνωσης.

Το συμπόσιο “Πέρα-από-το-Kράτος” – Συνεδρίες και περφόρμανς

Η πρώτη συνεδρία πάνελ, με τίτλο “Κράτη χωρίς κρατική υπόσταση”, αναλαμβάνει μια κριτική του κράτους και των πατριαρχικών και εθνικιστικών νοοτροπιών του, αναδεικνύοντας σύγχρονες οικολογίες μιας πολιτικής χωρίς κράτος και του πολιτισμικού φαντασιακού της.

H δεύτερη συνεδρία, με τίτλο “Κολεκτιβοποιήσεις”, αναλύει τη νεοφεουδαρχική τάξη των εταιρειών των τρισεκατομμυρίων δολαρίων, όπως η Google και η Meta, και οραματίζεται μορφές κολεκτιβιστικών ψηφιακών κοινοτήτων.

Το τρίτο πάνελ, με τίτλο “Υπερεθνικές Ενώσεις”, αμφισβητεί τις πολιτικές του απομονωτισμού και προσπαθεί να φανταστεί πώς μια πανευρωπαϊκή και υπερεθνική πολιτική θα μπορούσε να δράσει στην κλίμακα των κρίσεων που αντιμετωπίζουμε συλλογικά σήμερα.

Συμμετέχουν: Αθηνά Αθανασίου· Hera Chan· Viviana Checchia· Jan Fermon· Vincent W.J. van Gerven Oei· Κυριακή Γονή· Paul Goodwin· Κατερίνα Γρέγου· Kawa Nemir· Mihnea Mircan· Urok Shirhan· Jonas Staal· Θεόφιλος Τραμπούλης · VΑSKOS (Βασίλης Νούλας και Κωστής Τζιμούλης).

Μεταξύ των συνεδριών θα λάβουν χώρα δύο περφόρμανς από τους VASKOS και την Urok Shirhan υπό τον τίτλο “Πέραν-του-Εθνικού-Ύμνου”, οι οποίες εξερευνούν τις αφηγηματικές και ηχητικές δυνατότητες ενός μελλοντικού πέρα-από-το-κράτος.

Info: Σάββατο 19/11. Το συμπόσιο θα γίνει στην Αγγλική γλώσσα χωρίς διερμηνεία στα ελληνικά και θα διεξαχθεί στο -1 μέσα στον χώρο της έκθεσης Statecraft. Είσοδος ελεύθερη. Θα τηρηθεί σειρά προτεραιότητας. Το Πρόγραμμα.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις