Κική Δημουλά στο Ραδιόφωνο 24/7: Φοβάμαι πως η Ελλάδα δεν πρόκειται να σηκώσει κεφάλι

Καλεσμένη στην εκπομπή ” Πεζοί στον αέρα” με την Ιωάννα Κλεφτόγιαννη και τη Φωτεινή Λαμπρίδη, στο Ραδιόφωνο 24/7 ήταν το απόγευμα της Τετάρτης η τιμημένη με το Μεγάλο Κρατικό Βραβείο Λογοτεχνίας και το Ευρωπαϊκό Βραβείο Λογοτεχνίας (Prix Européen de Littérature) για το σύνολο του έργου της, με το Βραβείο Ιδρύματος Κώστα και Ελένης Ουράνη της Ακαδημίας Αθηνών και με το Α΄Κρατικό Βραβείο Ποίησης ποιήτρια Κική Δημουλά.

Πριν λίγες ημέρες, η κα. Δημουλά αναγορεύτηκε διδάκτωρ του Τμήματος Αγγλικής Γλώσσας και Φιλολογίας της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών.

“Έχω περάσει μόνο έξω από το Πανεπιστήμιο και τώρα, μέσα σε μια μόνο στιγμή, πήρα και διδακτορικό” είπε η Κ. Δημουλά αμέσως μετά την αναγόρευσή της.

“Η τιμή την οποία μου έκανε το Πανεπιστήμιο μου φέρνει συγκίνηση: συγκίνηση ρωμαλέα, σφοδρή και άφθαρτη. Και μαζί αμηχανία, ταραχή, ακόμα και φόβο. Γιατί είμαι αυτοδίδακτη και αυτοδίδακτες είναι και οι επιδόσεις μου στην ποίηση. Αφελώς πίστεψα στην αρχή πως θα μπορούσα να ανιχνεύσω τους κανόνες που διέπουν τη λειτουργία της ποίησης. Όσο για την πανεπιστημιακή τιμή, τα 180 χρόνια που συμπληρώνονται φέτος από την ίδρυση του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών συμπίπτουν με τα 86α γενέθλιά μου – κάτι που επισπεύδει την προσωρινότητα της ύπαρξής μου. Είμαι παρόλα αυτά ακόμη μια τελειόφοιτη που πιστεύει στα ανεκπλήρωτα όνειρά της. Αυτός είναι κατά πάσα πιθανότητα και ο λόγος που γράφω ποίηση”.

Κυρία Δημουλά, τι σημαίνουν οι τιμές για εσάς;

Είναι σημαντικές οι τιμές. Απλώς έχω λίγο μυαλό και συγκρατούμαι. Δεν με παρασύρει αυτό σε έπαρση και μέθη. Είναι πολύ μεγάλη ασφαλώς η τιμή του Πανεπιστημίου Αθηνών.  Έχω ζήσει εξωφρενικά πράγματα έξω από το Πανεπιστήμιο και ξαφνικά το να γίνομαι διδάκτωρ μου προκάλεσε ευχάριστη έκπληξη.

Είστε αυτοδίδακτη ποιήτρια.

Ναι δεν έχω παράδοση στην ποίηση. Στο σόι μου δεν είχαμε άλλα “κρούσματα”, μόνο εγώ βγήκα με αυτή την περίεργη ανησυχία. Δεν έχω “γονείς” στην ποίηση.

Ένας καημός είναι η ποίηση

Είναι ανάγκη σας να γράφετε;

Ποίηση γράφω και θα γράφω γιατί αυτό με συντηρεί, αυτό με ευχαριστεί, αυτό πετυχαίνω όταν το πετυχαίνω. Είναι ανάγκη βέβαια, αλλά δεν είναι εύκολο. Για τον καθένα φαντάζομαι είναι ένα κοπιαστικό πράγμα. Δεν είναι απόλαυση. Καταβάλλονται μεγάλες προσπάθειες για αυτό και η διαδικασία εμπεριέχει και απογοήτευση και παραίτηση.

Έχετε δηλώσει ότι η ποίηση δεν συνδυάζεται με την ευτυχία.

Δεν μπορώ να φανταστώ έναν ευτυχισμένο άνθρωπο -εάν αυτοί υπάρχουν- να διακόπτει την ευφορία που του φέρνει η ευτυχία για να γράψει ένα ποίημα και μάλιστα χαρούμενο. Τα ευτυχισμένα ποιήματα γενικά δεν εκτιμώνται. Ένας καημός είναι η ποίηση.

Η απώλεια είναι συστατικό της ποίησης;

Φυσικά. Η απώλεια υπήρξε και στη ζωή μου.

Έχετε στερηθεί τον έρωτα;

Βέβαια. Όταν μεγαλώνει κανείς είναι ερωτευμένος; Μπορεί να ερωτεύεται; Δεν υπάρχει πιο ασταθές αίσθημα. Δεν είναι σύνηθες ένας άνθρωπος να ερωτεύεται κάποιον και εκείνος να αισθάνεται ακριβώς το ίδιο. Έχουμε ένα κενό μέσα μας, υπάρχει ένα κενό στην ανταπόκριση αυτή. Υπάρχουν κάποια ελάχιστα ζεύγη που είναι ερωτευμένα αλλά αυτό κρατάει για λίγες ημέρες.

Έχετε χαρακτηρίσει στο παρελθόν τον εαυτό σας “τεμπέλη”

Πράγματι. Εννοώ που δεν σπούδασα. Αυτό μου στοιχίζει πάρα πολύ. Παρόλο που το 1971 πήγα στο Λονδίνο και παρακολούθησα μαθήματα σε ένα κολέγιο. Με ενδιέφεραν πολύ τα γράμματα και η επέκτασή τους σε πολλά πράγματα, αλλά δεν κάθισα. Δεν ήμουν μελετηρός άνθρωπος που μαθαίνει τα μαθήματά του.

Ποια η σχέση σας με τις λέξεις;

Η σχέση με τις λέξεις είναι βαθύτητα. Είναι σαν εγώ η ίδια να είμαι φτιαγμένη από λέξεις. Εξαρτώμαι από αυτές απολύτως. Ένα ποίημα αυτό που χρειάζεται πρώτα είναι οι λέξεις, όχι το αίσθημα, το συναίσθημα ή οι παραφθορές. Παλεύω άσχημα, απελπιστικά και εξοντωτικά (για τα ποιήματά μου). Αυτή η πάλη δεν φέρνει πάντα θαυμάσια αποτελέσματα, αλλά όταν τα φέρνει είναι μεγάλη ηδονή.

Έχετε πει σε μια ομιλία σας ότι η “ποίηση είναι κάτι το απρεπές”.

Δεν το είπα εγώ, είναι φράση του (Τσέσλαφ) Μίλος, Εννοεί ότι υπάρχουν πράγματα που κρύβουμε μέσα μας χωρίς να ξέρουμε την ύπαρξη τους και αίφνης, μέσα από την ποίηση ξεπετάγονται αυτά σαν μια πελώρια τίγρη που τινάζει μπροστά μας την ουρά της.

Κουβαλούν οι ποιητές το βάρος του κόσμου;

Δεν ξέρω αν κουβαλούν το βάρος του κόσμου πάντως ο κόσμος δεν κουβαλά το βάρος του εκάστοτε ποιητή. Ο κόσμος είναι για εμένα ένα όνειρο, ένα πράγμα που δεν μπορείς να το αγγίξεις. Όσο και αν σε πικραίνει, όσο και αν εξαρτάσαι από αυτόν, είναι φευγαλέο πρόσωπο ο κόσμος.

Από πού πιστεύετε προερχόμαστε; Και πού καταλήγουμε;

Έρχεσαι από τη μοίρα και πας στη μοίρα. Το ερώτημα είναι βάσει ποιας εντολής ξεκινάμε την εγκατάστασή μας σε αυτή τη ζωή; Και όταν φεύγουμε, ποιος μας διώχνει από εδώ, τι μας διώχνει; Ποιος δίνει εντολές στον θάνατο για φύγουμε. Βασανιστικά ερωτήματα αλλά πολύ τετριμμένα για να τα σχολιάσουμε.

Η σχέση σας με τον χρόνο;

Δεν έχω συμφιλιωθεί με τον χρόνο βεβαίως. Το γήρας είναι προανάκρουσμα ενός τέλους της ζωής και για αυτό δεν συμφιλιώνομαι με τον χρόνο.

Είστε θα λέγατε χορτασμένη από τη ζωή;

Κανείς δεν είναι χορτασμένος από τη ζωή. Ακόμη και ο άνθρωπος που πιστεύει ότι είναι χορτασμένος από τη ζωή, δεν θέλει να φύγει από αυτή. Ενδεχομένως τον τρομάζει το άγνωστο και προτιμά το γνωστό που είναι η ζωή και ας είναι εφιαλτικά επώδυνο.

Δεν είναι ωραίο να πάρουμε τις σάρκες και να τις κάνουμε ποίηση, δε σημαίνει ότι συμπονούμε

Πώς περάσατε τη ζωή σας; Έχετε μετανιώσει για κάτι;

Δεν έχω μετανιώσει για τίποτα απολύτως. Έχω πικραθεί που πέθανε εδώ και 35 χρόνια ο Άθως Δημουλάς. Δεν διανοήθηκα ποτέ να τον αναπληρώσω και μου λείπει ακόμα. Δεν ήταν ρόδινη η ζωή μου, θέλω να το ξεκαθαρίσω αυτό, οι συνθήκες είναι κατάφωρα καταπιεστικές. Αλλά θα έδινα πολλά να ξαναζήσω τις ίδιες και τρισχειρότερες στιγμές.

Σας απασχολεί η υστεροφημία;

Καθόλου δε με απασχολεί. Ό,τι δεν γνωρίζω δε με ενδιαφέρει. Θα ξέρω ότι έχω φήμη μετά; Τι να το κάνω αυτό, δε με ενδιαφέρει.

Η σχέση σας με τη μουσική.

Είναι καιρός πολύς που δεν ακούω καθόλου μουσική. Και πότε πότε ακούω.

Η καθημερινότητά σας πώς είναι;

Η καθημερινότητά μου περιλαμβάνει εργασία. Επειδή είμαι μέλος της Ακαδημίας Αθηνών, είμαι και στα ιδρύματα που υπάγονται σε αυτή και πηγαίνω σε αυτά ως πρόεδρος. Βρίσκομαι στον δρόμο πάρα πολύ συχνά και αυτό δε με αφήνει ούτε να διαβάσω όσο θέλω ούτε να είμαι συνεπής στους ανθρώπους που μου στέλνουν (να διαβάσω) βιβλία τους. Είναι πάρα πολλά και ούτως ή άλλως δεν θα μπορούσα να αντεπεξέλθω σε όλους απαντώντας. 

Παρακολουθείτε όσα συμβαίνουν στην κοινωνία; Σας επηρεάζουν;

Δεν θα παρουσίαζα την επικαιρότητα ατόφια, όπως είναι, στην ποίηση μου. Με συγκλόνισε που σκοτώθηκε το αγοράκι στο Μενίδι αλλά δεν θα το κάνω ποίημα. Δεν είναι ωραίο να πάρουμε τις σάρκες και να τις κάνουμε ποίηση, δε σημαίνει ότι συμπονούμε. Εγώ τουλάχιστον δεν έχω την ορμή να κάνω αυτά τα γεγονότα ποιήματα. Κάνω την αδικία ποίηση, όχι την αδικημένο.

Παρακολουθείτε τις πολιτικές εξελίξεις;

Ασφαλώς και παρακολουθώ. Θλίβομαι και συντρίβομαι.

Τι πιστεύετε ότι συντελείται στην ελληνική κοινωνία σήμερα;

Ξέρουμε όλοι τι συντελείται. Πόσο αισιόδοξοι να είμαστε με όσα συμβαίνουν. Φοβάμαι πως η Ελλάδα δεν πρόκειται να σηκώσει κεφάλι. Είτε φταίει η ίδια η χώρα είτε φταίνε οι άλλοι, αυτό δεν μπορώ να το ξεκαθαρίσω.

Σας έχει επηρεάσει πρακτικά η κρίση;

Άλλοι άνθρωποι έχουν ζημιωθεί πιο πολύ. Και εμένα μια σύνταξη μου κόπηκε στη μέση αλλά δεν είμαι στο σημείο να κλαίω πώς θα ζήσω. Άλλοι βέβαια κλαίνε.

Υπάρχουν κάποια ποιήματά σας που ξεχωρίζετε;

Έχω ποίημα που ξεχωρίζω, το λένε “Πέρασα” από τη συλλογή “Το Λίγο του Κόσμου”. Το αγαπώ πάρα πολύ, είναι για την απώλεια του Άθω Δημουλά. Είναι πολύ ανεβασμένος ο τόνος της θλίψης χωρίς να επηρεάζει την ποιητικότητά του.

Θα λέγατε ότι ήσασταν καλή μητέρα;

Νομίζω ότι θα μπορούσα να είμαι καλύτερη χωρίς να ξέρω γιατί δεν ήμουν καλή. Με απορροφούσαν πολύ κάποια δικά μου βάσανα και ίσως δε με απασχόλησε να έχω μια καλή ατμόσφαιρα για τα παιδιά. Αλλά νομίζω ότι ήμουν πολύ αφοσιωμένη.

Πιστεύετε στον Θεό.

Πιστεύω στην ανάγκη να υπάρχει. Αυτή είναι η σχέση μου με τον Θεό. Δεν ξέρω τίποτα άλλο, δεν είμαι άθεη αλλά δεν τρέχω στην εκκλησία. Νομίζω ο Θεός είναι μέσα μας. Υπάρχει θέλουμε δεν θέλουμε. 

Η σχέση σας με το χιούμορ;

Χάρη στο χιούμορ επέζησα.

Ήσαστε φιλάρεσκη;

Θέλω να είμαι. Αλλά δεν είμαι, δεν χρησιμοποιώ κρέμες ομορφιάς, τίποτα από αυτά. Φυσική ασχήμια (γέλια).

Ακούστε ολόκληρη τη συνέντευξη της Κικής Δημουλά στο Ραδιόφωνο 24/7:

(Φωτό: Sooc)