Μαίρη Κουκουλέ: Πέθανε η λαογράφος της “Νεοελληνικής Αθυροστομίας”
Διαβάζεται σε 4'
Η σπουδαία λαογράφος Μαίρη Κουκουλέ, η οποία την δεκαετία του ’80 κυκλοφόρησε το τρίτομο λαογραφικό ντοκουμέντο “Νεοελληνική Αθυροστομία“, πέθανε σε ηλικία 86 ετών.
- 29 Ιανουαρίου 2025 15:48
Έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 86 ετών η σημαντική λαογράφος Μαίρη Κουκουλέ. Γεννήθηκε το 1939 στο Παγκράτι και άφησε το στίγμα της μέσα από το έργο «Νεοελληνική Αθυροστομία» (εκδόσεις Νεφέλη), μια συλλογή η οποία βασίστηκε σε λαογραφικό υλικό απ’ όλη την Ελλάδα.
Η Μαίρη Κουκουλέ ήταν σύντροφος του συγγραφέα, ποιητή και μελετητή του ελληνικού λαϊκού πολιτισμού Ηλία Πετρόπουλου, ο οποίος ασχολήθηκε συστηματικά με το θεωρούμενο ως “κοινωνικό περιθώριο”, στο πλαίσιο του ευρύτατου γνωστικού αντικειμένου που ο ίδιος αποκαλούσε “λαογραφία του άστεως”.
Μαίρη Κουκουλέ – Έζησε στο πετσί της την εξέργεση του Μάη του ’68
Η Μαίρη Κουκουλέ σπούδασε ιστορία και αρχαιολογία στη Φιλοσοφική Σχολή της Αθήνας. Το 1960, μετακόμισε στο Παρίσι και συνέχισε τις σπουδές της στη Σορβόνη, στο Collège de France και στην École Pratique des Hautes Études.
Όπως αφηγήθηκε στον δημοσιογράφο Θοδωρή Αντωνόπουλο της Lifo, έζησε στο πετσί της την εξέργεση του Μάη του ’68 στην γαλλική πρωτεύουσα, καθώς βρέθηκε στον δρόμο, σε καταλήψεις, σε πορείες. Όταν την συνέλαβαν, ήρθε αντιμέτωπη με την απέλαση, αλλά την γλύτωσε χάρη ενός καθηγητή της ο οποίος υποστήριξε ενώπιον της αστυνομίας ότι ήταν βοηθός του.
Όμως, όταν επέστρεψε στα πάτρια εδάφη, οι ελληνικές αρχές κατέσχεσαν τον διαβατήριο της, με αποτέλεσμα να μην μπορεί να ταξιδέψει πίσω στην Γαλλία. Τα χρόνια που παρέμεινε εγκλωβισμένη στην Ελλάδα, γνώρισε τον μελετητή και ποιητή Ηλία Πετρόπουλο, μέσα από κοινές παρέες. Οι δυο τους επέστρεψαν στο Παρίσι το ’75.
«Για τέσσερα χρόνια δεν μπορούσα να ταξιδέψω πουθενά, έπρεπε επίσης να παρουσιάζομαι κάθε 15 μέρες στο οικείο αστυνομικό τμήμα – πήγα μία φορά, μετά τους είπα ότι είμαι μητέρα και δεν αδειάζω κι αν έχουν πρόβλημα ας έρθουν να με συλλάβουν. Ένιωθα, βέβαια, θηρίο στο κλουβί, χάρη όμως σε αυτή την εξέλιξη ήταν που γνώρισα τον Ηλία Πετρόπουλο. Με τον Γιάννη ήμασταν ήδη σε διάσταση, παραμείναμε ωστόσο πολύ αγαπημένοι μέχρι το τέλος, καθώς η σχέση μας ήταν σχεδόν αδελφική» ανέφερε στη συνέντευξη.
“Νεοελληνική Αθυροστομία”
Το 1981, ενθαρρυμένη από τον Gershon Legman, μοιράζοντας (μεταξύ άλλων) τον χρόνο της μεταξύ Ελλάδας και Γαλλίας άρχισε να συλλέγει το λαογραφικό υλικό που δημοσιεύεται στους τρεις τόμους της Νεοελληνικής Αθυροστομίας (1984, 1986 και 1988) -το οποίο αποδείχθηκε πως θα γινόταν μπεστ σέλερ.
Η «Νεοελληνική Αθυροστομία» περιλαμβάνει βωμολοχίες από μαθητικά τετράδια, προσωπικά ημερολόγια, γήπεδα, στρατώνες, σεξουαλικά υπονοούμενα, παροιμίες. Η ίδια είχε δηλώσει ότι εργάστηκε για τη συλλογή του υλικού περίπου μια δεκαετία.
«Βιβλίο καταπληκτικό… και σαν εμφάνιση και σαν περιεχόμενο· πολύ πρωτότυπα όλα, μια άλλη ανεξερεύνητη πλευρά της ελληνικής πραγματικότητας» έγραψε το 1983 ο Αλέκος Φασιανός για το θρυλικό λαογραφικό ντοκουμέντο «Νεοελληνική Αθυροστομία», με τον Κώστα Σταματίου να αναφέρει την ίδια χρονιά «ένα γλωσσολογικό μνημείο που περιέχει και διασώζει, στον αιώνα τον άπαντα, όλες τις παιδικές, εφηβικές, νεανικές, στρατιωτικές, πολιτικές κτλ. αισχρολογίες του ωραίου ελληνικού λαού»..
Θυμίζουμε ότι ο σύντροφος της Μαίρη Κουκουλέ, Ηλίας Πετρόπουλος πέθανε στις 3 Σεπτεμβρίου 2003, στο Παρίσι. Από τα τέλη της δεκαετίας του ’80 δεχόταν ανά καιρούς προσκλήσεις να επισκεφθεί την Ελλάδα ή να επιστρέψει για μόνιμη διαμονή, συνοδευόμενες από άτυπες διαβεβαιώσεις ελληνικών κυβερνήσεων ότι δεν θα υποστεί διώξεις. Σε αυτές τις προσκλήσεις απαντούσε πάντοτε αρνητικά. Σύμφωνα με την τελευταία του επιθυμία, την οποία υλοποίησε η σύντροφός του, η σορός του αποτεφρώθηκε.
