Μανούσος Μανουσάκης: Όταν η Χούντα απαγόρευσε την ταινία του – Όσα είχε πει στο NEWS 24/7

Θλίψη σκόρπισε η είδηση θανάτου του κορυφαίου Έλληνα δημιουργού, Μανούσου Μανουσάκη. Ο πολυτάλαντος σκηνοθέτης και σεναριογράφος, με μια σπουδαία καλλιτεχνική πορεία που άφησε ανεξίτηλο αποτύπωμα στην ελληνική τηλεόραση και τον κινηματογράφο, έφυγε από τη ζωή, αφήνοντας πίσω του ένα έργο γεμάτο ανθρωπιά, συναίσθημα και διαχρονικά μηνύματα. Οι δημιουργίες του αποτελούν παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές, ενώ ο ίδιος θα μείνει στη μνήμη όλων ως ένας άνθρωπος που υπηρέτησε με πάθος την τέχνη και τον πολιτισμό.

Ο Μανούσος Μανουσάκης μιλούσε πάντα με θάρρος και δίχως δεύτερες σκέψεις. Σε συνέντευξη που είχε παραχωρήσει στο NEWS 24/7 πριν από τέσσερα χρόνια, με αφορμή το κορυφαίο του έργο “Το Κόκκινο Ποτάμι”, είχε αναφερθεί σε μια από τις πλέον καθοριστικές στιγμές της επαγγελματικής του πορείας: την εποχή που η Χούντα είχε απαγορεύσει την ταινία του “Βαρθολομαίος”. Ο ίδιος είχε περιγράψει τη συγκεκριμένη εμπειρία ως ένα κομβικό σημείο, καθώς τον έφερε αντιμέτωπο με τις πιο σκληρές εκφάνσεις της λογοκρισίας και της καταπίεσης.

Παρά τις δυσκολίες, ο Μανουσάκης δεν σταμάτησε ποτέ να δημιουργεί με τόλμη και αλήθεια. Στην ίδια συνέντευξη είχε μιλήσει για την προσφυγιά και τους κατατρεγμένους ανθρώπους του κόσμου, εκφράζοντας την αταλάντευτη στάση του ενάντια στον ρατσισμό, τη βία και τη μισαλλοδοξία. «Δεν θα κουραστώ ποτέ να είμαι εναντίον του ρατσισμού, της βίας και της μισαλλοδοξίας», είχε δηλώσει, τονίζοντας τη δέσμευσή του απέναντι σε πανανθρώπινες αξίες.

Το έργο και οι δηλώσεις του Μανούσου Μανουσάκη αποκτούν ιδιαίτερη σημασία σήμερα. Σε μια εποχή γεμάτη προκλήσεις και διχασμό, τα λόγια του αντηχούν ως υπενθύμιση της ανάγκης για αλληλεγγύη, κατανόηση και ανθρωπιά. Η παρακαταθήκη του, γεμάτη δυνατές ιστορίες, καλλιτεχνική ακεραιότητα και κοινωνικά μηνύματα, θα παραμείνει ζωντανή, συνεχίζοντας να εμπνέει όσους πιστεύουν ότι η τέχνη μπορεί να αλλάξει τον κόσμο.

Ακολουθούν αποσπάσματα από τα λόγια του Μανούσου Μανουσάκη, στη συνέντευξη που είχε παραχωρήσει στο NEWS 24/7:

Τα σημαντικά “όχι” της καριέρας του

“Είναι σημαντικά τα «όχι» αλλά όχι για να φτάσεις ψηλά. Είναι σημαντικά τα «όχι» για να είσαι συνεπής με τον εαυτό σου, την συνείδησή σου σε κάθε φάση της ζωής σου. Είχα όμως, μέχρι τώρα, την τύχη να υλοποιώ αυτό που ήθελα και πρότεινα στα κανάλια με τα οποία έχω συνεργαστεί. Είναι θείο δώρο να πηγαίνεις στην δουλειά σου και να μην βαρυγκωμάς, να μην θέλεις να τελειώσει η μέρα, να γυρνάς σπίτι σου με τις εικόνες που αποτύπωσες και να σκέφτεσαι τις αυριανές.”

Το σινεμά, το θέατρο και η τηλεόραση

“Παλιότερα το σινεμά ήταν η μεγάλη οθόνη σε μεγάλη αίθουσα με πολύ κόσμο. Υπάρχει αυτό, ευτυχώς ακόμη, και μου αρέσει, ειδικά το καλοκαιρινό σινεμά. Αλλά τώρα όταν ρωτάς κάποιον εάν είδε την «τάδε» ταινία, και ο φίλος λέει «ναι» μπορεί να εννοεί την είδε σπίτι του με φίλους, είτε με DVD, είτε την κατέβασε πληρώνοντας ένα ελάχιστο ποσό και την βλέπει στην τηλεόρασή του. Όταν λέω κατέβασε δεν εννοώ παράνομα, γιατί θεωρώ εμετικό να κλέβεις τη δουλειά χιλιάδων οικογενειών και να πίνεις μπύρες στο σαλόνι σου με τα λάφυρά… σου. Σαν διάθεση και αξιολόγηση η υπευθυνότητα του δημιουργού και στο σινεμά και στο θέατρο και στην τηλεόραση πρέπει να είναι η ίδια. Δεν κατατάσσω αξιολογικά τα τρία αυτά είδη θεάματος. Για εμένα είναι και τα τρία σαγηνευτικά και σπουδαία. Κανένα δεν υπολείπεται του άλλου σε σημαντικότητα. Η ευθύνη απέναντι στον θεατή είναι η ίδια.”

Βαρθολομαίος: Η ταινία του Μανουσάκη που απαγορεύτηκε από τη Χούντα

Μία από τις πρώτες δουλειές του Μανουσάκη ήταν η ταινία Βαρθολομαίος το 1973. Στην ταινία αυτή είχε τριπλό ρόλο καθώς έγραψε το σενάριο και έκανε την σκηνοθεσία και την παραγωγή αυτής. Η ταινία απέσπασε ειδική μνεία στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Σαν Ρέμο του 1973, αλλά στην Ελλάδα απαγορεύτηκε αρχικά από τη Χούντα. H ταινία προβλήθηκε και σε κινηματογράφο της Θεσσαλονίκης το 1973 (οδός Βασ. Όλγας και οδός Μαρτίου), οι ηθοποιοί στο σύνολό τους σχεδόν ήταν κάτοικοι του Χιλιομοδίου Κορίνθιας. Στην είσοδο του κινηματογράφου υπήρχε αστυνομικός της Xoύντας.

“Έχω τις αναμνήσεις του εικοσάχρονου που ήμουν τότε. Η δύναμη και η ορμή του ιδεολόγου χωρίς την εμπειρία και την γνώση που αποκτάει αργότερα. Θα αλλάζαμε τον κόσμο αμέσως. Άγνοια κινδύνου. Ο θυμός του να μην μπορείς να εκφραστείς και να κοιτάς πίσω από τον ώμο σου μήπως σε ακούει κανείς, οι απαγορεύσεις βιβλίων, τραγουδιών, σκέψης, έκφρασης, γνώσης και μελέτης. Η καπηλεία της πατρίδας, της σημαίας μας, από ένα ολοκληρωτικό καθεστώς. Θυμάμαι τις προβολές στην Αλκυονίδα τότε, τις συζητήσεις με τον κόσμο μετά την προβολή, το αντιφεστιβάλ που οργάνωσα όταν η ταινία «κόπηκε» από το Φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης. Ο Μάνος Χατζηδάκης, ο Οδυσσέας Ελύτης, ο χαράκτης Τάσος που ήρθαν να παρακολουθήσουν την προβολή. Ήταν μαγικό – απρόσμενο. Η άδεια προβολής που τελικά δόθηκε… Οι προβολές αργότερα στην Θυμέλη στην Θεσσαλονίκη, η δημιουργία, μαζί με φοιτητές, της κινηματογραφικής λέσχης Θεσσαλονίκης στο θέατρο Αμαλία το 72’. Και βέβαια κορυφαίο γεγονός η γνωριμία με την Μαρία, τότε στη Θεσσαλονίκη.”

Για την πολιτική στην Ελλάδα

“Αχ… Η πολιτική… Αχ! Όλοι μαθαίνουμε μέσα από τα λάθη μας, αλλά μαθαίνουμε και μέσα από τις σωστές αποφάσεις που παίρνουμε στην ζωή μας. Βέβαια, το αν κάναμε το σωστό ή αν κάναμε λάθος το μαθαίνουμε «κατόπιν εορτής». Βέβαια κυρίως δεν μαθαίνουμε, ξεχνάμε, συγχωρούμε εύκολα. Είμαστε «μεγαλόθυμοι» δυστυχώς. Το να ξεχωρίζει κανείς την αλήθεια από το ψέμα είναι το πιο πολύπλοκο πράγμα την εποχή της άκρατης και ανεξέλεγκτης πληροφόρησης. Την εποχή της αυθαιρεσίας και της διαρραγής του κοινωνικού ιστού… Δεν θα κατέβαινα στην πολιτική σκηνή. Δεν έχω τις γνώσεις που χρειάζονται ούτε την θέληση να ασχοληθώ με κάτι άλλο από το επάγγελμά μου. Αυτό όμως που με ευχαριστεί και, όταν έχω καιρό, συνεργάζομαι ενεργά είναι με πολιτιστικά δρώμενα που προωθούν την χώρα και τα αγροτικά προϊόντα που παράγονται στην πατρίδα μας. Επί δεκαπέντε χρόνια διοργάνωνα την Γιορτή Ελιάς και Λαδιού στην Σελλασία της Λακωνίας, μια γιορτή προώθησης των Λακωνικών αγροτοκτηνοτροφικών προϊόντων. Μια γιορτή που ταξιδεύουμε σε όλη της Ελλάδα. Επίσης ασχολήθηκα με τα πολιτιστικά του Δήμου Σπάρτης για τρία χρόνια. Όμως δεν κουράζομαι και δεν θα κουραστώ ποτέ να είμαι εναντίον του ρατσισμού, της βίας και της μισαλλοδοξίας και να το εκφράζω με όποιον τρόπο μπορώ.”

Δημιουργώντας “Το Κόκκινο Ποτάμι”, μια σειρά που πραγματεύεται τον πόλεμο, την προσφυγιά

“Η προσφυγιά είναι ένα πολυσύνθετο και επαναλαμβανόμενο ιστορικό γεγονός μέσα στους αιώνες. Τι θα πει σύγχρονη προσφυγιά; Η προσφυγιά είτε παλαιότερη είτε τωρινή είναι προσφυγιά. Άνθρωποι κατατρεγμένοι, βασανισμένοι, απαξιωμένοι, από τα επιχειρηματικά μεγάλα συμφέροντα. Άντε να καταλάβει κανείς τι γίνεται στην διεθνή πολιτική σκηνή για να μπορεί έγκαιρα να πάρει τα μέτρα του.”

Όσα του έδιναν δύναμη και κίνητρο για ζωή

“Δύναμη και κίνητρο για ζωή μου δίνει η προετοιμασία της επόμενης δουλειάς, το σπίτι μου, οι φίλοι, το διάβασμα, ο ουρανός, τα άστρα, η θάλασσα, το οξυγόνο που αναπνέω. Και η Μαρία…”