Μαρίνα Λαμπράκη – Πλάκα: Από το Αρκαλοχώρι της Κρήτης στην Εθνική Πινακοθήκη

H Διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα ΧΡΗΣΤΟΣ ΜΠΟΝΗΣ//EUROKINISSI

Γεννήθηκε το 1939 στο Αρκαλοχώρι της Κρήτης. Ο πατέρας της ήταν σιδηρουργός και για εκείνη το σιδηρουργείο ήταν το μυθικό εργαστήριο του Ηφαίστου. Έζησε, όπως έχει πει η ίδια, πολύ όμορφα παιδικά χρόνια. Ωστόσο, αν και αγαπούσε πολύ τη μάθηση, αναγκάστηκε να σταματήσει νωρίς την εκπαίδευσή της (τελείωσε μόνο τις δύο πρώτες τάξεις του Γυμνασίου), καθώς Γυμνάσιο δεν υπήρχε στο χωριό της και έπρεπε να πηγαίνει στην Κρήτη.

Όταν άνοιξε κοινοτικό γυμνάσιο στο Αρκαλοχώρι, διορίστηκε εκεί ως καθηγητής ο μετέπειτα σύζυγός της, Δημήτρης Πλάκας. Εκείνη ήταν 15 χρόνων – είχαν 10 χρόνια διαφορά – και από την πρώτη στιγμή τους ένωσε η αγάπη για τα βιβλία και τη γνώση. Δύο χρόνια μετά το ζευγάρι παντρεύεται, αλλά με την προϋπόθεση ότι η ίδια θα τελείωνε το Γυμνάσιο και θα σπούδαζε.

Η ίδια μάλιστα σε συνέντευξή της είχε αποκαλύψει πως τα πρώτα χρόνια έμεναν μαζί με τους γονείς της, ώστε να μην ασχολείται με το νοικοκυριό και να μπορεί να διαβάζει.

Η ομότιμη καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης και διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα Eurokinissi-ΣΤΕΛΙΟΣ ΜΙΣΙΝΑΣ

Ακολούθησαν σπουδές σε Αθήνα και Σορβόννη με υποτροφίες από το ΙΚΥ, ενώ το ζευγάρι τα έβγαζε δύσκολα πέρα και όσα χρήματα κέρδιζαν τα δαπανούσαν σε βιβλία και παραστάσεις. Όπως έχει δηλώσει η ίδια δεν απέκτησαν ποτέ παιδιά γιατί πίστευαν ότι η αφοσίωση στην τέχνη και η ακούραστη εργασία σε αυτό τον τομέα δεν θα της επέτρεπε να γίνει “καλή μητέρα”.

Ο Δημήτρης Πλάκας πέθανε τον Ιούνιο του 1992 και τάφηκε στον οικογενειακό τάφο της μητέρας του στη Σύρο.

Σπουδές και διακρίσεις

Η Μαρίνα Λαμπράκη – Πλάκα διετέλεσε αναπληρώτρια υπουργός Πολιτισμού-Παιδείας και Θρησκευμάτων της Υπηρεσιακής κυβέρνησης με πρωθυπουργό την Βασιλική Θάνου την περίοδο 28 Αυγούστου με 23 Σεπτεμβρίου 2015.

Σπούδασε στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών (1959-1964) και έκανε μεταπτυχιακές σπουδές στο ίδιο τμήμα στην Κλασική Αρχαιολογία με υποτροφία του Ιδρύματος Κρατικών Υποτροφιών (Ι.Κ.Υ.) και με θέμα: “Προσωκρατική Φιλοσοφία και Τέχνη”.

Παρακολούθησε τα μαθήματα Ιστορίας της Τέχνης του Καθηγητή Παντελή Πρεβελάκη στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (1965-1968). Κατά τα έτη 1968-1971, και με υποτροφία του Ι.Κ.Υ., πραγματοποίησε μεταπτυχιακές σπουδές Ιστορίας και Κοινωνιολογίας της Τέχνης στο Παρίσι, στο Πανεπιστήμιο της Σορβόννης (Paris I). Το 1973 έλαβε “Κρατικό Διδακτορικό Δίπλωμα” (“Doctorat d’ Etat es Lettres”) με άριστα (Paris I, Σορβόννη), με τίτλο: “Bourdelle et la Grece” ( “Ο Μπουρντέλ και η Ελλάδα”).

H ομότιμη καθηγήτρια Ιστορίας της Τέχνης και διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα σε διάλεξη στο αμφιθέατρο του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου με θέμα τη συνομιλία της γλυπτικής του Ροντέν με την τέχνη της αρχαίας Ελλάδας ΣΤΕΛΙΟΣ ΜΙΣΙΝΑΣ / Eurokinissi

Το 1975 εξελέγη παμψηφεί Τακτική Καθηγήτρια στην έδρα της Ιστορίας της Τέχνης της Ανωτάτης Σχολής Καλών Τεχνών της Αθήνας (Πρώτη γυναίκα καθηγήτρια στην ιστορία της ΑΣΚΤ). Παράλληλα, ήταν επισκέπτρια ερευνήτρια στο Πανεπιστήμιο Princeton των Η.Π.Α. με υποτροφία Fulbright, ενώ δίδαξε ως επισκέπτρια καθηγήτρια σε ξένα πανεπιστήμια της Γαλλίας, των ΗΠΑ και στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Κρήτης στο Ρέθυμνο.

Η θητεία της στην Εθνική Πινακοθήκη

Στη διάρκεια της θητείας της η Εθνική Πινακοθήκη εκσυγχρονίστηκε, ίδρυσε νέα παραρτήματα (Κέρκυρα, Ναύπλιο, Γλυπτοθήκη, Άλσος Στρατού, Γουδί, Μουσείο Καπράλου, Αίγινα), απέκτησε 3.000 νέα έργα, μεταξύ των οποίων δύο πίνακες του Δομήνικου Θεοτοκόπουλου (El Greco), διοργάνωσε σημαντικές εκθέσεις Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών και γνώρισε μεγάλη ανταπόκριση στο κοινό με περίπου 5.500.000 επισκέπτες. Όλες αυτές οι δράσεις καλύφθηκαν κατά ποσοστό 60-100% από χορηγίες.

Επί των ημερών της πολλές εκθέσεις γνώρισαν επιτυχία, εκείνη όμως που θα μείνει στη μνήμη όλων ήταν η μνημειώδης έκθεση “Από τον Θεοτοκόπουλο στον Σεζάν“, που πραγματοποιήθηκε (1992-1993) στο πλαίσιο μιας επιτυχημένης πολιτικής ανταλλαγής ανάμεσα στην Ελλάδα και στις ΗΠΑ – με την ευκαιρία της επετείου των 2.500 χρόνων από την γέννηση της Ελληνικής Δημοκρατίας. Η έκθεση γνώρισε πρωτοφανή επιτυχία, καταρρίπτοντας κάθε προηγούμενο ρεκόρ επισκεπτών, που ξεπέρασαν τις 600.000. Οι ουρές του κοινού έξω από την έκθεση αποτέλεσαν πρωτοσέλιδη είδηση, που απασχόλησε επί μήνες τα μέσα μαζικής ενημέρωσης.

Ύστερα από πολυετείς προσπάθειες, εκπονήθηκε μελέτη επέκτασης του κτιριακού συγκροτήματος της ΕΠΜΑΣ, που υπερδιπλασιάζει τους χώρους της, εκσυγχρονίζει τη λειτουργία της και αναβαθμίζει αισθητικά τη μορφή της. Το έργο, που χρηματοδοτείται από το ΕΣΠΑ και από χορηγία του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος, πραγματοποιείται, με την επίβλεψη των τεχνικών υπηρεσιών του ΥΠ.ΠΟ.Α., και προβλέπεται να ολοκληρωθεί εντός του 2018.

Δημοσιεύσεις

Έχει συμμετάσχει σε πολλά επιστημονικά συνέδρια στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Έχει δημοσιεύσει 21 βιβλία και περισσότερες από διακόσιες μελέτες και άρθρα σε επιστημονικά περιοδικά και εφημερίδες και έχει συγγράψει περισσότερα από εκατό εισαγωγικά κείμενα σε καταλόγους εκθέσεων.

Τιμητικές διακρίσεις

• Ταξιάρχης Γραμμάτων και Τεχνών της Ιταλικής Δημοκρατίας (2007)
• Ιππότης Γραμμάτων και Τεχνών της Γαλλικής Δημοκρατίας (1997)
• Ταξιάρχης Γραμμάτων και Τεχνών της Γαλλικής Δημοκρατίας (2005)
• Ιππότης της Λεγεώνας της Τιμής της Γαλλικής Δημοκρατίας (2011)
• Παράσημο του Αλφόνσου του Σοφού της Ισπανίας (2000)
• Χρυσός Σταυρός του Τάγματος της Τιμής της Ελληνικής Δημοκρατίας (2004)
• Βραβείο ΤΕΙ Κρήτης (2005)
• Βραβείο International Lions (2006)
• Βραβείο XENIA (2006)
• Βραβείο “Αριάδνη” από την Παγκρητική Ένωση Αμερικής (2009)
• Εκλέγεται Αντιπρόεδρος του διεθνούς τμήματος της Διεθνούς Ένωσης Κριτικών Τέχνης (AICA).
• Εκλέγεται Ελληνίδα υποψήφια για τον τίτλο “Γυναίκα της Ευρώπης” (1997).
• Διορίζεται Αν. Υπουργός Πολιτισμού της Υπηρεσιακής Κυβέρνησης (Σεπτ. 2015).
• Ιππότης Γραμμάτων και Τεχνών της Ιταλικής Δημοκρατίας (1994)
• Α΄ Κρατικό Βραβείο Μελέτης-Δοκιμίου για το βιβλίο “Περί Ζωγραφικής-Αλμπέρτι και Λεονάρντο” (1988)
• Βραβείο Καζαντζάκη του Δήμου Ηρακλείου Κρήτης (1985)

“Αφιέρωσε τη ζωή της στην προώθηση της ελληνικής τέχνης”

H Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα πάντα περιτριγυρισμένη από τέχνη! Papadakis press

Με θλίψη και συγκίνηση, η Πρόεδρος της Δημοκρατίας Κατερίνα Σακελλαροπούλου αποχαιρέτησε την Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, υπογραμμίζοντας ότι “αφήνει πλούσια παρακαταθήκη, αλλά και μεγάλο κενό“. Η κ. Σακελλαροπούλου επισημαίνει ότι η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα αφιέρωσε τη ζωή της στην προώθηση της ελληνικής τέχνης και την ανάδειξη των δεσμών και των παραλληλιών της με τα διεθνή ρεύματα, τόσο ως διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης, όσο και με το πλούσιο επιστημονικό, συγγραφικό και διδακτικό της έργο και υπογραμμίζει ότι «η γόνιμη παρουσία της, το πάθος της, η ενέργειά της, δεν θα επιτρέψουν στη σκόνη του χρόνου να θαμπώσει την ανεξίτηλη σφραγίδα της».

Ο ζωγράφος Γιώργος Ρόρρης, που την είχε καθηγήτρια στην Ανωτάτη Σχολή Καλών Τεχνών (ΑΣΚΤ) είπε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ για την Μαρίνα Λαμπράκη Πλάκα: “Είχε γερή και ευρεία παιδεία και σε αυτό το θεμέλιο βασίστηκε για να βγάλει σε πέρας το έργο της ως διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης. Είχα την τύχη σαν φοιτητής της ΑΣΚΤ να διδαχτώ Αναγέννηση όταν δίδασκε Ιστορία της τέχνης. Είχε μια αγάπη για τους φοιτητές της, ενδιαφερόταν με θέρμη όχι απόμακρα για την δουλειά των νέων ανθρώπων. Το Αμφιθέατρο ήταν γεμάτο επειδή το μάθημα της δεν ήταν μια απλή παράθεση παράξενων ιταλικών ονομάτων, ρυθμών, κοκ.

Βέβαια, το μεγάλο της έργο είναι η Εθνική Πινακοθήκη. Και σήμερα, όποιος περνά μπροστά από την Πινακοθήκη οφείλει να σκεφτεί πώς ήταν η Πινακοθήκη το 1992 όταν ανέλαβε η Μαρίνα Λαμπράκη και πώς είναι σήμερα. Τι εκθέσεις διενεργήθηκαν – ‘Από τον Θεοτοκόπουλο στον Σεζάν’, την μεγαλειώδη περιοδεύουσα έκθεση ‘El Greco, Ταυτότητα και Μεταμόρφωση’ που κατάφερε να φέρει στην Πινακοθήκη. Εκθέσεις με τεράστια επισκεψιμότητα, παραρτήματα που ίδρυσε και φυσικά το νέο κτίριο.

Η Μαρίνα Λαμπράκη – Πλάκα ευτύχησε να πεθάνει επί των επάλξεων, ήταν διευθύντρια της Εθνικής Πινακοθήκης. Την ερχόμενη Δευτέρα θα εγκαινίαζε την έκθεση που ετοίμασε για τον Παρθένη. Ο καινούργιος διευθυντής θα έχει πιο εύκολο έργο να εκπονήσει, έχει πολλούς περισσότερους χώρους άρτιους για εκθέσεις γιατί πλέον με το καινούργιο κτίριο έχει μπει το νερό στο αυλάκι. Κι αυτό το χρωστάμε στη Μαρίνα Λαμπράκη- Πλάκα. Προσωπικά, της χρωστάω πάρα πολλά. Αν είμαι εδώ στο ατελιέ, το οφείλω και σ’ εκείνη“.

Ο διευθυντής εικαστικού προγράμματος του Ιδρύματος Β. & Μ. Θεοχαράκη, ιστορικός τέχνης Τάκης Μαυρωτάς στο ΑΠΕ-ΜΠΕ:

“Η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα είναι η γενναία γυναίκα που αγωνίστηκε με όλες τις δυνάμεις της για να ολοκληρώσει το όραμα της: την ανακαίνιση και την επέκταση της Εθνικής Πινακοθήκης, μιας Πινακοθήκης ισάξιας των άλλων μεγάλων κρατών. Σε όλη της τη ζωή υπηρέτησε με ανιδιοτέλεια την τέχνη, προβάλλοντας και προωθώντας όλους τους μεγάλους και άξιους δημιουργούς. Εύχομαι το παράδειγμα της, το ήθος της, το πολύμοχθο έργο της, να αποτελέσουν πυξίδα για τις νεότερες γενιές“.

Συγκλονισμένος και ο Γιάννης Μετζικώφ από την είδηση του θανάτου της Μαρίνας Λαμπράκη Πλάκα, δασκάλας και φίλης του. Ο ζωγράφος, ενδυματολόγος, σκηνογράφος Γιάννης Μετζικώφ, ο “μάγος των ψευδαισθήσεων” όπως τον αποκαλούσε η Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα, είπε με συγκίνηση:

“Ήταν μια γυναίκα πολύτιμη όχι μόνο για μένα. Ήταν πολύτιμη για όλο τον κόσμο. Εν καιρώ θα το καταλάβουν ακόμα κι αυτοί που δεν συμφωνούσαν μαζί της. Ήταν η δασκάλα μου, πριν από μισό αιώνα ήμουν φοιτητής της. Ό,τι ξέρω το οφείλω σ’ εκείνην. Ένας άνθρωπος που ήξερε πάρα πολύ καλά να δίνει -κι αναφέρομαι σε θέματα αγάπης και πνεύματος. Δεν χρειάζονται πολλά λόγια, είμαι βαθιά στενοχωρημένος. Έχω τόσα να θυμηθώ… βιβλία ολόκληρα. Γνώσεις και μόνο καλό είδα σε όλη μου τη ζωή από την Μαρίνα Λαμπράκη-Πλάκα. Μια γυναίκα που ξεκίνησε από το μηδέν και πρέπει να γίνει παράδειγμα προς όλους, ότι αν θέλουμε όλα θα τα καταφέρουμε“.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις