Μία πλάτη που έγινε καμβάς, συλλεκτικό “αντικείμενο”, έκθεμα και πολιτική ταινία

The Man Who Sold His Skin. «Ο Άνθρωπος που Πούλησε το δέρμα του», δηλαδή. Αυτός είναι ο τίτλος της ταινίας του Τυνήσιου σκηνοθέτη Καουθέρ Μπεν Χάνια, η οποία έκανε παγκόσμια πρεμιέρα ενταγμένη στο πρόγραμμα των «Οριζόντων» του 77ου Φεστιβάλ των Καννών, (εξασφαλίζοντας βραβείο α’ ανδρικού ρόλου για τον πρωταγωνιστή Γιαχία Μαχιανί) και είναι βέβαια και η πρώτη ταινία από την Τυνησία που επελέγη στις υποψηφιότητες για Όσκαρ ξένης ταινίας (Το πήρε; Όσο γραφόταν αυτό το κομμάτι, η τελετή απονομής μετρούσε ακόμα μερικές ώρες..)

Η πλοκή; Αντιγράφουμε την περίληψη μια που δεν έχουμε δει ακόμα την ταινία: «ο Σαμ Αλή και η Αμπήρ είναι αρραβωνιασμένοι, τους χωρίζει όμως ο εμφύλιος πόλεμος της Συρίας. Ενώ εκείνος αναζητά καταφύγιο στον Λίβανο, η οικογένεια της Αμπήρ, την αναγκάζει να παντρευτεί έναν πλούσιο άνδρα και να μετακομίσει μαζί του στις Βρυξέλλες. Στην απεγνωσμένη αναζήτηση χρημάτων και των απαραιτήτων εγγράφων για να ταξιδέψει στην Ευρώπη και να την ξαναβρεί, ο Σαμ δέχεται ένας από τους πιο αμφιλεγόμενους σύγχρονους καλλιτέχνες στη Δύση να του κάνει τατουάζ στην πλάτη ένα έργο. Το σώμα του μετατρέπεται σε ζωντανό έργο τέχνης και εκτίθεται αμέσως σε μουσείο και ο Σαμ σύντομα συνειδητοποιεί ότι πούλησε πολύ περισσότερα από το δέρμα του».

Το εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι ότι η ταινία βασίζεται σε πραγματική ιστορία, στην ιστορία του ζωγραφικού έργου με τίτλο «Τιμ» του σύγχρονου, ρηξικέλευθου Βέλγου «νέο-εννοιολογικού» καλλιτέχνη Βιμ Ντελβουά.

Όπως λοιπόν αναφέρει σε δημοσίευμά του το Artnet, η σκοτεινή σάτιρα του Μπεν Χάνια βασίζεται σε έργο που έκανε ο Ντελβουά το 2007, όταν «χτύπησε» με τατουάζ μία ολόκληρη ζωγραφική σύνθεση στην πλάτη ενός άνδρα, του Τιμ Στάινερ και μετά πούλησε το έργο έναντι 150.000 ευρώ σ΄έναν Γερμανό συλλέκτη. Ο Στάινερ αποζημιώθηκε με το ένα τρίτο της τιμής αγοράς (με 50.000 ευρώ δηλαδή), με την προϋπόθεση όμως ότι θα κάθεται σε γκαλερί και μουσεία κατά τη διάρκεια των εκθέσεων του Ντελβουά και ότι μετά θάνατον το δέρμα του θα συντηρηθεί και θα παραδοθεί στον συλλέκτη ή στους κληρονόμους του.

Στην ταινία, βέβαια «ζωντανός καμβάς» γίνεται ο νεαρός Σύριος πρόσφυγας «Σαμ Αλη» και ο Ντελβουά μετονομάζεται σε «Τζέφρυ Γκοντφρουά», κατά την πλοκή τον «ακριβότερο εν ζωή καλλιτέχνη στον κόσμο, ο οποίος μόνο με την υπογραφή του μετατρέπει άχρηστα αντικείμενα σε έργα που κοστίζουν εκατομμύρια δολάρια». Πάντως οι γνώστες των εικαστικών που θα δουν την ταινία θα εντοπίσουν και το πραγματικό έργο του Ντελβουά σε μία σκηνή προς το τέλος όπου ο Σαμ αναγκάζεται να εκθέσει για ώρες την πλάτη του σ΄ένα μουσείο. Η πλάτη σ΄αυτά τα πλάνα είναι ο πραγματικός «ζωντανός καμβάς» της πλάτης του Τιμ, ενώ σε μία άλλη σκηνή εμφανίζεται αυτοπροσώπως και ο Ντελβουα υποδυόμενος έναν ασφαλιστικό πράκτορα που διαπραγματεύεται την συλλεκτική ασφάλεια του έργου-το οποίο καθώς είναι ζωντανό έργο Τέχνης θέτει και απρόβλεπτα ζητήματα συντήρησης, όπως την αντιμετώπιση της ακμής στην πλάτη του Σαμ Αλή).

Πέρασμα από την ταινία κάνει και η Μόνικα Μπελούτσι στο ρόλο της εμπόρου Τέχνης «Σοράγια» που πετάει τον Σαμ Αλή έξω από μία γκαλερί, όταν εκείνος σε μία από τις πρώτες σκηνές κατορθώνει να τρυπώσει για να επωφεληθεί από την πολυκοσμία των εγκαινίων κάποιας έκθεσης και να ανακουφίσει την πείνα του στον μπουφέ της δεξίωσης.

«Ζούμε σε μια πολύ σκοτεινή εποχή κι αν κάποιος είναι Σύριος, Αφγανός ή Παλαιστίνιος είναι και persona non grata», λέει ο «Τζέφρυ» (το κινηματογραφικό άλτερ-έγκο του Ντελβουά) σε μία άλλη σκηνή του έργου. Και προσθέτει: «Μόλις έκανα τον Σαμ ένα εμπόρευμα, έναν καμβά, οπότε τώρα μπορεί να ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο: σήμερα, η κυκλοφορία των εμπορευμάτων είναι πολύ πιο ελεύθερη από την κυκλοφορία των ανθρώπων». Και αλλού πάλι λέει «μερικές φορές νομίζω ότι είμαι ο Μεφιστοφελής» και δεν έχει άδικο καθώς ο Σαμ σύντομα αντιμετωπίζεται περισσότερο σαν αντικείμενο, παρά ως άτομο. Αυτονόητο και δυνατό το μήνυμα του σκηνοθέτη. Το The Man Who Sold His Skin έχει χαρακτηριστεί «μια συναρπαστική, μοναδική προσέγγιση για την προσφυγική κρίση του 21ου αιώνα, καθώς και μια διεισδυτική ματιά στον σύγχρονο κόσμο της τέχνης.

Όσο για τον πραγματικό «ζωντανό καμβά» του Ντελβουά Τιμ Στάινερ όχι μόνον ζει, αλλά με αφορμή την ταινία έδωσε και συνέντευξη στο BBC, αφηγούμενος πώς γνώρισε τον Βέλγο εικαστικό μέσω της τότε φίλης του. Πως αποδέχτηκε αμέσως την πρόταση (αν και τα κίνητρά του δεν ήταν ούτε επιβίωσης, ούτε ρομαντικά όπως του «Σαμ» στην ταινία). Πώς το έργο δημιουργήθηκε στην πλάτη του σταδιακά επί δύο χρόνια με αλλεπάλληλα τατουάζ. Και πώς το τελευταίο από αυτά ήταν η υπογραφή του καλλιτέχνη κάτω δεξιά στον κορμό του. Όταν η δημοσιογραφική ερώτηση ήρθε και στους φρικτούς όρους που αποδέχτηκε προκειμένου να εισπράξει το ένα τρίτο της τιμής πώλησης του έργου, ο ίδιος απαντά πως «το φρικτό είναι σχετικό». Το σίγουρο είναι πώς η πλάτη του και η ιστορία του ενέπνευσαν μία ταινία που στέκεται αρκετά επικριτικά στον «πολιτισμό» της Δύσης.

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις