Μήπως η κυρία Μενδώνη μάς οφείλει μία συγγνώμη για την Ακρόπολη;

Το υπουργείο Πολιτισμού πανηγυρίζει για την Ακρόπολη, ο Πρωθυπουργός μάς καλεί να ζητήσουμε συγγνώμη από την Υπουργό Πολιτισμού. Αλήθεια, διάβασε κανείς την έκθεση της UNESCO και τα όσα λέει για την Ακροπολη;

ΓΕΩΡΓΙΑ ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ
20 Απριλίου 2023 13:23

Πολλά είναι τα ερωτήματα που προκύπτουν από την αναλυτική έκθεση της UNESCO σχετικά με την Ακρόπολη των Αθηνών, μνημείο ενταγμένο στον Κατάλογο Παγκόσμιας Κληρονομιάς από το 1987. Έκθεση για την οποία το ΥΠΠΟΑ πανηγύρισε το θετικά διακείμενο πνεύμα της κι έστειλε ένα πανηγυρικό δελτίο Τύπου θριαμβολογώντας για τα πορίσματά του, ενώ ο Πρωθυπουργός Κυριάκος Μητσοτάκης αναρωτήθηκε αν τώρα “οποίοι διαδήλωναν εξοργισμένοι για μια παρέμβαση, η οποία κρίθηκε από την ίδια την UNESCO, σήμερα, υποδειγματική, αν θα ζητήσουν συγγνώμη στη Λίνα Μενδώνη”.

Αν κάποιος, ωστόσο, διαβάσει προσεκτικά την έκθεση της UNESCO, θα διαπιστώσει πως μάλλον η υπουργός εξακολουθεί οφείλει μία “συγγνώμη” κι όχι εμείς σε αυτήν.

Μία απαραίτητη διευκρίνιση

Το ΥΠΠΟΑ επιλέγει στον τίτλο του δελτίο Τύπου που έστειλε, να τονίσει ότι η Ακρόπολη είναι πρότυπο συντήρησης κληρονομιάς σε παγκόσμιο επίπεδο. Η έκθεση της UNESCO αναφερόμενη σε αυτό, αναφέρεται γενικά στο έργο αναστήλωσης και όχι στα πεπραγμένα της υπουργού Πολιτισμού Λίνας Μενδώνη. Το αναστηλωτικό έργο της Ακρόπολης είναι μια διαρκής επιστημονική διαδικασία από τη δεκαετία του ’70 και όντως αποτελεί πρότυπο αποκατάστασης και συντήρησης.

Και τώρα ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή: Ποιος συναντήθηκε με ποιον;

Καταρχάς, η Εκθεση βασίστηκε στα πορίσματα μιας Μικτής Συμβουλευτικής Αποστολής (Joint Advisory Mission) αποτελούμενης από δύο εκπροσώπους του διεθνούς ICOMOS και ενός του Κέντρου Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO, οι οποίοι πραγματοποίησαν πέρσι, το διάστημα 27-29 Απριλίου 2022, τριήμερη επίσκεψη στον αρχαιολογικό χώρο της Ακρόπολης, κατόπιν πρόσκλησης του Υπουργείου Πολιτισμού.

Η επίσκεψη οργανώθηκε λόγω της κατακραυγής για τις τσιμεντένιες διαστρώσεις στην Ακρόπολη και των ερωτημάτων που τέθηκαν για το αν είχε ενημερωθεί για οποιαδήποτε εργασία η UNESCO. Η έκθεση είναι σαφής σε αυτό: η UNESCO δεν είχε ενημερωθεί για τα έργα πριν αυτά ολοκληρωθούν.

Πιο συγκεκριμένα, το ΥΠΠΟΑ κάλεσε μια Επιτροπή Εμπειρογνωμόνων, η οποία είδε τα άτομα που επέλεξε το ίδιο το Υπουργείο να δει. Ξέρουμε πως συναντήθηκε με τον Πρόεδρο της ΕΣΜΑ Μ. Κορρέ, και με τη Διευθύντρια της Εφορείας Αθηνών και στενή συνεργάτιδα της Υπουργού Ε. Κουντούρη και τη στενή συνεργάτιδα της Υπουργού και αρμόδια για θέματα UNESCO Ε. Γερούση. Κανείς, ωστόσο, δεν συναντήθηκε με τον Σύλλογο Ελλήνων Αρχαιολόγων ή με τον Σύλλογο Ελλήνων Αρχιτεκτόνων που είχαν εκφράσει εμπεριστατωμένες αντιρρήσεις ή και με άλλους επιστημονικούς και συνδικαλιστικούς φορείς. Τουτέστιν, αντίλογος στη συνάντηση αυτή δεν υπήρξε, παρά μόνο θριαμβολογίες και ευλογία της γενειάδας μας. Ο μόνος αντίλογος διατυπώθηκε από το ελληνικό ICOMOS σε μία συνάντηση που κράτησε μόλις μισή ώρα, γιατί τόσο επέτρεψε το ΥΠΠΟΑ!

Η Ακρόπολη Menelaos Myrillas / SOOC

Τελικά η Unesco ήταν ενήμερη για το τι μέλλει γενέσθαι στον Αρχαίο Βράχο;

Η αλήθεια είναι πως 70σελιδη έκθεση της Unesco είναι εξαιρετικά ευγενικά διατυπωμένη, ωστόσο βρίθει παρατηρήσεων. Το ΥΠΠΟΑ από την πλευρά του επέλεξε να παρουσιάσει ένα μόνο μέρος της, αποσιωπώντας το υπόλοιπο και πιο σημαντικό.

Διαβάζουμε στο δελτίο Τύπου που λάβαμε πως “όπως είθισται σε παρόμοιες αποστολές της UNESCO, διατυπώθηκαν παρατηρήσεις, συστάσεις και επισημάνσεις”. Ναι, όντως αυτές διατυπώθηκαν, μόνο που αυτό έγινε εκ των υστέρων. Κάτι το οποίο δεν είθισται σε μνημεία τέτοιας σημασίας, όπως σε πολλά σημεία, προσπαθεί να πει ευγενικά η Έκθεση.

Η Επιτροπή της UNESCO κάνει σαφές με όλους τους τρόπους σε πολλά σημεία της 70σελιδης έκθεσής της πως: το πρόγραμμα για την αποκατάσταση και τη διατήρηση της αρχαιολογικής περιοχής πρέπει να κοινοποιηθεί στο Κέντρο Παγκόσμιας Κληρονομιάς για αξιολόγηση από τα Συμβουλευτικά Όργανα πριν από την προώθηση της υλοποίησης του και όχι εκ των υστέρων! Ζητά δε να στέλνονται ολοκληρωμένες μελέτες στην UNESCO για τα έργα που έπονται να γίνουν, διαψεύδοντας με τον τρόπο αυτό το ΥΠΠΟΑ που ισχυρίζεται κατά καιρούς είτε ότι δεν απαιτείται ενημέρωση της UNESCO είτε ότι η UNESCO έχει ήδη ενημερωθεί.

Και το σημαντικότερο όλων: η Επιτροπή αναφέρει πως πριν από κάθε παρέμβαση, θα πρέπει να διεξάγεται μια μελέτη των επιπτώσεων που θα μπορούσε να έχει η κάθε επέμβαση στην διατήρηση των χαρακτηριστικών που συνιστούν την Οικουμενική Αξία του μνημείου. Καμία σχέση δηλαδή με τον σχεδιασμό που ως τώρα υλοποίησε το Υπουργείο στην Ακρόπολη.

Οι νευραλγικές παρατηρήσεις που έγιναν και αποσιωπήθηκαν

Η έκθεση όντως επισημαίνει ότι οι νέοι διάδρομοι επίσκεψης, το νέο αναβατόριο και το έργο φωτισμού «δεν έχουν αρνητική επίπτωση στην Εξέχουσα Οικουμενική Αξία της Ακρόπολης» και πως η γενική κατάσταση των μνημείων είναι εξαιρετική και προστατεύεται επαρκώς.

Είναι προφανές ότι το Συμβούλιο δεν ήθελε να συγκρουστεί με το Ελληνικό Κράτος -Μέλος όσον αφορά τα ήδη υλοποιημένα έργα. Ωστόσο πάμε να δούμε τις επί της ουσίας παρατηρήσεις που αφορούν μεταξύ άλλων τα προβλήματα της εφαρμογής των αποστραγγιστικών έργων ως προς τη μελέτη και την υλοποίηση, αλλά και αυτά που πρέπει επιπλέον να γίνουν ώστε να καταστεί ο βράχος προσβάσιμος από ανθρώπους με διαφορετικά είδη αναπηρίας, παρατήρηση που επίσης είχε κάνει εμπεριστατωμένα ο Σύλλογος Αρχιτεκτόνων από την επίσκεψή του στην Ακρόπολη. Σημαντικότερο όλων η έλλειψη ενός διαχειριστικού σχεδίου ελέγχου της ροής των επισκεπτών, το οποίο θα έπρεπε να είναι ενσωματωμένο στο γενικό διαχειριστικό σχέδιο (που επίσης η επιτροπή επισημαίνει πως δεν υπάρχει).

Ενδεικτικές είναι οι παρατηρήσεις για την πρόσβαση των ατόμων με προβλήματα όρασης. Η κουπαστή είναι μεν σε γραφή Braille, ωστόσο όλη η υποδομή είναι επικίνδυνη για ατυχήματα.

Διαβάζουμε πως ο αρχαίος βράχος προστατεύεται επαρκώς, καθώς η επίστρωση φέρει προστασία και δεν έρχεται σε απευθείας επαφή με την επιφάνεια του βράχου. Ωστόσο, διαβάζουμε και πως “ο βράχος της Ακροπόλεως χρειάζεται προστασία, εξαιτίας του στάσιμου νερού και των υψηλών επιπέδων υγρασίας που μπορούν να προκαλέσουν ανάπτυξη μούχλας στις επιφάνειές του. Η γεωτεχνική μελέτη σχετικά με το σύστημα αποστράγγισης των ανακαινισμένων διαδρόμων που βρίσκεται σε εξέλιξη από το Κράτος Μέλος πρέπει να κοινοποιηθεί στο Κέντρο Παγκόσμιας Κληρονομιάς για αναθεώρηση από τα συμβουλευτικά όργανα”.
Παράλληλα αναφέρεται ξεκάθαρα πως: “Οι εργασίες αποκατάστασης και συντήρησης πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους το βάρος των οχημάτων που μεταφέρουν υλικά για την προστασία του ευαίσθητου αρχαίου βράχου. Θα πρέπει να εξεταστούν εναλλακτικοί τρόποι οργάνωσης του σημερινού χώρου αποκατάστασης προκειμένου να μειωθεί η κίνηση βαριών μηχανημάτων και εξοπλισμού στο βράχο της Ακρόπολης”.
Παρατηρήσεις γίνονται και αναφορικά με τους χρωματισμούς των διαδρόμων, αλλά και την πρόσβαση των ΑΜΕΑ, που για την UNESCO δεν είναι μόνο τα άτομα με αμαξίδια, αλλά και οι τυφλοί (μάλιστα επισημαίνουν με φωτογραφίες και την προχειρότητα στον σχεδιασμό της διαδρομής των τυφλών).
Αναφορικά με το νέο έργο φωτισμού συστήνεται μία πιο διακριτική τοποθέτηση των ειδικών προβολέων για να μην προσβάλλεται οπτικά το μνημείο. Διαβάζουμε πως “κατά τη διάρκεια της ημέρας, μέσα στον αρχαιολογικό χώρο της Ακροπόλεως, η παρουσία των εγκαταστάσεων φωτισμού προσφέρει στους επισκέπτες μια σειρά από μεταλλικά κουτιά λαμπτήρων και καλωδίων. Ο σχεδιασμός των εγκαταστάσεων φωτισμού πρέπει να ενσωματωθεί καλύτερα στην αρχιτεκτονική και το τοπίο για να είναι πιο διακριτικός κατά τη διάρκεια της ημέρας”.
Αναφορικά με τον νέο ανελκυστήρα, που αντικατέστησε τον ανελκυστήρα του 2004, διευκρινίζεται πως δεν έχει αρνητική επίπτωση στην Εξέχουσα Οικουμενική Αξία της Ακρόπολης και πως η επέμβαση αυτή φαίνεται να είναι πλήρως αναστρέψιμη. Ωστόσο, κανείς δεν έδωσε βάση στο σημείο που αναφέρεται πως η Επιτροπή δεν έχει στα χέρια της την έκθεση αυτής της μελέτης. “Καθώς έχει ανατεθεί Μελέτη Επιπτώσεων στην ανανεωμένη κατασκευή των διαδρόμων και στον ανελκυστήρα, η Αποστολή θα περιμένει την έκθεση αυτής της μελέτης πριν προτείνει επιπλέον συστάσεις” , αναφέρεται.

Απαραίτητο ένα ολοκληρωμένο Σχέδιο Διαχείρισης

Ένα ολοκληρωμένο Σχέδιο Διαχείρισης για την Ακρόπολη είναι επείγον και απαραίτητο. Αυτό διατυπώνεται με όλους τους τρόπους στην έκθεση. Πιο συγκεκριμένα, η διαχείριση του μεγάλου αριθμού των επισκεπτών πρέπει να ρυθμιστεί με την κατανομή της ροής των επισκεπτών, ακόμη και αν αυτό στενοχωρήσει τους πράκτορες των κρουαζιερόπλοιων που καταφθάνουν στον Πειραιά. Το θέμα αυτό εξαρχής το έθετε ο Σύλλογος Ελλήνων Αρχαιολόγων, μόνο που η Υπουργός κωφεύει για κάποιο λόγο.

Η Unesco ωστόσο, ενθαρρύνει το Κράτος Μέλος να προτείνει λύσεις διαχείρισης των ροών των επισκεπτών που λαμβάνουν υπόψη όλους τους χώρους που περιλαμβάνονται στη ζώνη προστασίας (buffer zone), προκειμένου να μειωθεί η πίεση στον Ιερό Βράχο και να υπάρξει καλύτερη διαχείριση στις ροές των επισκεπτών κατά τις ώρες λειτουργίας. Γι΄ αυτό και είναι σημαντικό να συμπεριληφθεί σε αυτήν τη διαδικασία ένας διάλογος με τον τουριστικό κλάδο, προκειμένου να καταστούν οι ενδιαφερόμενοι περισσότερο ενήμεροι για την εύθραυστη φύση του Ιερού Βράχου και να συμμετέχουν στον καθορισμό και την υλοποίηση λύσεων για τη βελτίωση της παρουσίας και της κατανομής των επισκεπτών κατά τις ώρες λειτουργίας.

Με τη Δυτική Πρόσβαση τι γίνεται;

Η Επιτροπή είναι σαφής: οποιοσδήποτε σχεδιασμός σχετικά με την Δυτική Πρόσβαση (σημ. την αναστήλωση της κλίμακας των Προπυλαίων) πρέπει να ενσωματωθεί σε ένα γενικό Διαχειριστικό Σχέδιο για την Ακρόπολη», το οποίο θα ενσωματώνει επίσης σχεδιασμούς για τον τουρισμό, για την κυκλοφορία των οχημάτων και τη στάθμευση, ασφάλεια, σχέδια καταστροφών και εκκένωσης, ύδρευση, αποχέτευση κλπ., καθώς επίσης και τις σχέσεις με άλλα μνημεία και χώρους.

Η Επιτροπή επισημαίνει ότι η μελέτη για την Δυτική Πρόσβαση βρίσκεται σε «πρώιμο στάδιο». Να θυμίσουμε εδώ πως το ΥΠΠΟΑ όχι μόνο έχει ανακοινώσει το έργο αυτό, επίσης με θριαμβευτικό δελτίο τύπου, αλλά το έχει ήδη εντάξει, χωρίς καν μελέτη, στα κονδύλια του Ταμείου Ανάκαμψης! Τώρα που η Επιτροπή ζητά να σταλούν τελικές μελέτες στην UNESCO πριν την πραγματοποίηση οποιασδήποτε παρέμβασης στη Δυτική Πρόσβαση (Προπύλαια) και διατυπώνει παρατηρήσεις όπως η διατήρηση των διαχρονικών φάσεων του μνημείου, τι έχει να πει η κ. Μενδώνη;

Και το συμπέρασμα ποιο είναι;

Αυτό που συνάγεται ως συμπέρασμα και ίσως έχει τη μεγαλύτερη βαρύτητα από όλη αυτήν την έκθεση είναι ότι στο εξής, πριν από κάθε παρέμβαση, θα πρέπει να διεξάγεται μια μελέτη των επιπτώσεων που θα μπορούσε να έχει η κάθε επέμβαση στην διατήρηση των χαρακτηριστικών που συνιστούν την Οικουμενική Αξία του μνημείου.

Η μελέτη αυτή θα πρέπει να περιλαμβάνει πλήρη τεκμηρίωση με επιχειρήματα, κατόψεις και πλήρη σχέδια. Στη συνέχεια, ολόκληρος ο φάκελος θα πρέπει να κοινοποιείται στο Κέντρο Παγκόσμιας Κληρονομιάς (World Heritage Center) προκειμένου να εξετασθεί σε συνεργασία με συμβουλευτικούς οργανισμούς όπως το ICOMOS.

Παράλληλα, επειδή ποτέ δεν έχει κατατεθεί για την Ακρόπολη ένα Σχέδιο Διαχείρισης, ούτε Σχέδιο Τουριστικής Διαχείρισης, θα πρέπει να γίνει και να κατατεθεί το συντομότερο, και μάλιστα σε συνάρτηση με τον ευρύτερο σχεδιασμό διαχείρισης των αρχαιολογικών τόπων και της πόλης της Αθήνας.

Δυστυχώς, για άλλη μια φορά αποδεικνύεται πως το ΥΠΠΟΑ και η παρούσα κυβέρνηση γνωρίζουν πάρα πολύ καλά πώς να διαχειρίζονται επικοινωνιακά ακόμη και εκθέσεις/δημοσιεύσεις που είναι αρνητικές για την Ελλάδα. Και δυστυχώς η πλειοψηφία των ΜΜΕ στην Ελλάδα αναπαράγει τα διθυραμβικά δελτία Τύπου χωρίς καν να διαβάσει τις πρωτογενείς πηγές τους. Τουτέστιν όλοι χάνονται στη μετάφραση και μένουν στους πηχαίους τίτλους που προωθούν σκοπίμως τα γραφεία Τύπου. Ακόμη και ο ίδιος ο Πρωθυπουργός μας καλεί να ζητήσουμε συγγνώμη από την κ. Μενδώνη. Αλήθεια ο Πρωθυπουργός τη διάβασε την έκθεση της Unesco;