Μιχαήλ Μαρμαρινός στο NEWS 24/7: “Δεν τολμάμε να κοιτάξουμε στα μάτια τα πράγματα”

Αφορμή για την τηλεφωνική κουβέντα με τον Μιχαήλ Μαρμαρινό ήταν η παράσταση μουσικού θεάτρου που έγραψε και σκηνοθέτησε μαζί με τον Ακύλλα Καραζήση για λογαριασμό της Εναλλακτικής Σκηνής της Εθνικής Λυρικής Σκηνής στο πλαίσιο των εκδηλώσεών της για τα 200 χρόνια από το 1821. Παρεμπιπτόντως, η ΕΛΣ είναι ίσως ο μόνος επίσημος πολιτιστικός φορέας της χώρας που μπήκε στον κόπο να εκπονήσει ένα πλούσιο, συμπαγές και συχνά ρηξικέλευθο σύνολο εκδηλώσεων, οι οποίες καθ’ όλη την διάρκεια της γιορταστικής κορονοχρονιάς πραγματικά καταπιάστηκαν με την Ελληνική Επανάσταση και τις ποικίλες πτυχές της.

Η παραγωγή των Μαρμαρινού-Καραζήση, υπό τον αλλόκοτο τίτλο «Ο Κολοκοτρώνης ατενίζει το μέλλον / Γυναίκες προετοιμάζονται για την επανάσταση / κι εγώ, κάτι θα σκέφτομαι» έκανε πρεμιέρα στις 9 Οκτωβρίου, ενώ απομένουν ακόμη τρεις παραστάσεις, στις 14, 15 και 16 του μήνα.

Αλήθεια, όμως, προς τι τέτοιος σχοινοτενής τίτλος; «Δεν ξέρω να σας το πω,» ομολογεί ο κ. Μαρμαρινός με εκείνον τον μειλίχιο, «πολιτισμένο» τρόπο που χαρακτηρίζει την ομιλία του. «Αισθάνομαι ότι έχει να κάνει με το ότι δεν υπάρχει ένα χονδρό κεντρικό νόημα. Έχει [η παράσταση] διάφορα ποτάμια που την διατρέχουνε, διάφορα ρεύματα που τρέχουν από κάτω, τα οποία τυχαίνει να είναι όλα σχετικά. Για να είμαι ειλικρινής, μου αρέσει ο τίτλος πάρα πολύ –αν και δεν είναι πολύ διευκολυντικός, φυσικά… Αποτελείται από δυο σκέλη πιο αντικειμενικότροπα [Ο Κολοκοτρώνης ατενίζει το μέλλον / Γυναίκες προετοιμάζονται για την επανάσταση], και τελειώνει με την φράση “Κι εγώ κάτι θα σκέφτομαι”, ένα κομμάτι που αφορά πια την υποκειμενική ιστορία. Μπαίνει, δηλαδή, και το προσωπικό, ένα “Τι γίνεται, ρε παιδιά;” Έχει και την απαιτούμενη δόση χιούμορ, που θέλαμε να υπάρχει λίγο στην παράσταση.»

Μια στοχαστική και αθεόφοβη παράσταση

Λίγες ώρες μετά την τηλεφωνική μας συνδιάλεξη, είδα την παράσταση. Την έχει πράγματι αυτήν την «απαιτούμενη δόση χιούμορ» το ιδιότυπο έργο. Τόσο όσο, όμως. Μπορείς ξερωγώ να γελάσεις αρχικά με τα ερζάτς τσαρούχια των ανώνυμων ηρώων. Ίσως και με κάνα-δυό ατάκες. Ή με τον πειραγμένο άηχο τσάμικο στον οποίο επιδίδονται κάθε τόσο. Ή με την βουβή φιγούρα της μαμάς Ελλάδας, ένα κράμα από γκομενίτσα της δεκαετίας του ’80 και (ξανθιά) Ανεργίτσα του Μποστ…

Εκείνο, ωστόσο, που κυριαρχεί είναι μάλλον ένα πικρό χαμόγελο. Γιατί πίσω από όλα τα αρκούντως αντισυμβατικά και φαινομενικά προχώ που συμβαίνουν επί σκηνής, συνοδεία μινιμαλιστικής μουσικής που ερμηνεύει ζωντανά ο συνθέτης Αντώνης Ανισέγκος, τρέχει σαν άυλη ραχοκοκαλιά ένα αδιάκοπο σχόλιο για όσα συναποτελούν την Ελλάδα –συν ή πλην 200 χρόνια. Η σκηνή όπου οι επτά χαρακτήρες, πίσω από την «αγγελοπουλική» ρετρό τζαμαρία του σκηνικού, «συνεδριάζουν» διαφωνώντας αενάως και μεγαλοφώνως είναι τόσο, μα τόσο οικεία. Και διαχρονική.

Έχει, από την άλλη, και τις σχεδόν συγκλονιστικές στιγμές της η παράσταση –δυό-τρεις νότες από τον εθνικό ύμνο εδώ, η λιμοκτονία των πολιορκημένων (κι αφημένων στην τύχη τους) Μεσολογγιτών παραπέρα… Κι από κοντά, αποσπάσματα από πηγές της εποχής να σου σηκώνεται η τρίχα –κι ας τα διαβάζουν οι ηθοποιοί από τάμπλετ. «Κανονικά, θα έπρεπε να κάνουμε μια παράσταση που να έχει διάρκεια ενός μήνα, αδιάκοπα νύχτα-μέρα για να πεις ότι κάτι είπαμε. Είναι η περίληψη της περίληψης, πιο πολύ νύξεις,» λέει ο κ. Μαρμαρινός αναφερόμενος στον πολυσήμαντο σχολιασμό που επιχειρεί το έργο.

Ελλάς, χτες, σήμερα, αύριο…

Αισθάνεστε ότι η 200η επέτειος μάς έβαλε σε μια διαδικασία ενδοσκόπησης;

Όλες αυτές οι μεγάλες επέτειοι έχουν πάνω τους πάρα πολλά ιδανικά «θέλω» που συνήθως δεν τα πετυχαίνεις. Πρέπει να είσαι πιο ήσυχος, πιο χαλαρός. Δυστυχώς, στην συγκεκριμένη περίπτωση νομίζω πως μας διέφυγε [το πράγμα]. Γιατί όντως υπάρχουν κάποιες στιγμές της ιστορίας των εθνών που είναι κρίσιμες για την ανάπτυξή τους, για την ανάπτυξη των ιδεών, την ανάπτυξη του επόμενου μέλλοντος. Μία απ’ αυτές ήταν το 1821. Μετά από 400 χρόνια είχε αρχίσει ένας βαθμός αφομοίωσης επικίνδυνος με έναν τρόπο. Βέβαια, υπήρχαν πράγματα που [μας] στήριξαν λίγο. Η γλώσσα: δεν υιοθετήσαμε την τουρκική, άντεχε ακόμα η ελληνική με όλες τις επιμιξίες της, που είναι φυσιολογικό να συμβαίνουν. Κι απ’ την άλλη, ήταν η θρησκεία: υπήρχε ένα… Τείχος του Βερολίνου ανάμεσα στους κατακτητές και τους κατακτημένους. Γιατί η Ορθοδοξία με το Ισλάμ έχει διαφορές.

Είναι ενδιαφέρον ότι, κατά κάποιο τρόπο, έχουμε κάνει έναν πλήρη κύκλο, και το πόσο καθοριστικό στοιχείο ταυτότητας έμοιαζε να είναι τότε η θρησκεία, 200 χρόνια αργότερα επιστρέφει, αν όχι στον ελλαδικό χώρο, σίγουρα διεθνώς.

Έτσι είναι. Είναι τρομερά κρίσιμος παράγοντας [η θρησκεία]. Ή σε πολλές περιπτώσεις, κι ένα κρίσιμο άλλοθι για όλες τις γεωπολιτικές διεκδικήσεις που υπάρχουν. Είναι και τα δύο, ένα κράμα μυστήριο που κάνει ακόμα πιο ισχυρό, ακόμα πιο αξεδιάλυτο το sudoku. Το 1821, όμως, ήταν όντως μια τρομακτική στιγμή, και μάλιστα για την ιστορία της Ευρώπης. Διότι ξεκίνησε μια, θα τολμούσε κανείς να πει, μια αναρχική εξέγερση, χωρίς ουσιαστική οργάνωση. Μια έκρηξη, που βέβαια είχε και το υπόστρωμα για να ξεκινήσει κάποια στιγμή.

Έτσι! Βέβαια, υπάρχει και μια άλλη αιτία που ήταν πάντα λίγο άλλοθι : δεν τολμάμε να κοιτάξουμε στα μάτια τα πράγματα. Δεν είναι εύκολο να κοιτάξεις στα μάτια κάποιους ήρωες που φέρουν και κομμάτια σοβαρής αμφισβήτησης, ας πούμε. Αλλά πρέπει να τους κοιτάξουμε, γιατί οι άνθρωποι είναι αντιφατικοί. Οι ιστορικές συνθήκες είναι πολύ συχνά αντιφατικές.

Πρόκειται για εθνικό μας κουσούρι, ή είναι κάτι που καταγράφεται σε μεγαλύτερη ή μικρότερη κλίμακα και στις εθνικές ιστορίες άλλων λαών;

Κοιτάξτε, παντού συμβαίνει. Είναι, όμως, και λίγο συμπλεγματικό να τα φορτώνουμε όλα στο DNA μας. Το ότι συμβαίνει και σε άλλους [λαούς] δεν σημαίνει ότι εμείς δεν θα πρέπει να κάνουμε αυτό που καταλαβαίνουμε ως καλύτερο. Αισθάνομαι, όμως, ότι δεν έγινε αυτό το «αντίκρισμα». Αισθάνομαι ότι δεν έχουμε την αλήθεια των πραγμάτων με όλη, ή έστω με το μεγαλύτερο μέρος της αντίφασής της, της εσωτερικής της αντίστιξης. Αν την είχαμε, θα ήμασταν πιο υπερήφανοι για τα πράγματα [του 1821], ακόμα κι εάν πολλά απ’ αυτά ήταν κάπως πιο τραυματικά.

Το επίσημο κράτος, είτε δια μέσου της εντεταλμένης ειδικής επιτροπής, ή και ευρύτερα, έκανε το καλύτερο δυνατό για την επέτειο, θεωρείτε;

Πιθανόν να έκανε το καλύτερο δυνατό που μπορεί ένα κράτος. Αλλά ένα κράτος είναι απρόσωπη ιστορία, μοιραία. Ψάχνει πάντα για το λεγόμενο θετικό ιδεολόγημα. Το οποίο είναι βασικό και σημαντικό να υπάρχει, προφανώς. Αλλά δεν μπορείς και να ψαλιδίζεις τα κομμάτια ή τις αλήθειες που είναι η άλλη πλευρά της πραγματικότητας και επίσης κομμάτι της σύνθεσης. Ε, εμείς είμαστε ακόμα στην θέση. Δεν έχουμε καν συναντήσει την αντίθεση, για να πάμε στην σύνθεση, που λέει και η Διαλεκτική. Αυτό το ιδεολόγημα που θέλει να αναδείξει το κράτος είναι που αφαιρεί τον πραγματικό ηρωισμό. Θαμπώνει ακριβώς το πραγματικά ηρωικό κομμάτι, που υπάρχει σε όλο αυτό το πράγμα… Και το ηρωικό, ξέρετε, πολλές φορές προκύπτει από υψηλό βαθμό απελπισίας. Γιατί μόνο η απελπισία σε σπρώχνει στα μεγάλα πράγματα, όποια κι αν είναι αυτά.

Ευτυχώς όχι. Αν και, όπως λέει και η παράσταση, «τα βουνά προηγούνται». Δηλαδή, η παρουσία των βουνών στον ελληνικό χώρο, και ευρύτερα στον βαλκανικό, έχει λειτουργήσει σαν ένα απομονωτικό σύστημα σε μεγάλο βαθμό. Αλλά τότε που το λέγαμε αυτό υπήρχαν ακόμη και ιστορικές ή πολιτικές συνθήκες που δημιουργούν το κλείσιμο, δεν είχαμε ξεκολλήσει ακόμα. Επίσης, δεν υπήρχε το ίντερνετ -πολύ βασικό. Δεύτερον, δεν υπήρχε η παγκοσμιοποίηση στον βαθμό που βιώνεται σήμερα. Οπότε με αυτήν την έννοια τα σύνορα αυτού του τύπου έχουν μάλλον καταργηθεί. Μάλλον, έχουν υποσκελιστεί -δεν καταργούνται εύκολα. Ακόμα κρατάμε, έτσι, παλιές παραδόσεις, ας πούμε. Να σας πω ένα παράδειγμα; Το αρχαίο δράμα, [που] θεωρούμε ότι μόνο εμείς μπορούμε να το διδάξουμε. Ότι εμείς έχουμε το δαχτυλίδι των Νιμπελούνγκεν…

Αυτό χωράει πολλή συζήτηση, γιατί από την άλλη καταπίνουμε αμάσητους τους Οστερμάγιερ και λοιπούς πρωτίστως επειδή είναι ονομαστοί ξένοι…

Φυσικά, φυσικά, δεν τίθεται θέμα. Απλώς, κι αυτό εμπίπτει στην ίδια περίπτωση, γιατί καταπίνουμε αμάσητους και ελληνικούς και ξένους Οστερμάγιερ. Από την άλλη, πρέπει να θυμηθούμε ότι έχουμε διδαχτεί πράγματα για το αρχαίο δράμα από ξένες παραστάσεις. Γενικά, πάντως, δεν σημαίνει ότι μόνο οι Άγγλοι έχουν το δαχτυλίδι για τον Σαίξπηρ. Ειδάλλως θα λέγαμε, εσύ πάρε τον Σαίξπηρ, εμείς θα πάρουμε το αρχαίο δράμα και όλα μια χαρά. Δεν είναι αυτό. Και ειδικά στην τέχνη δεν είναι αυτό –ευτυχώς! Γιατί η τέχνη είναι αυτό που διευρύνει τα σύνορα από κάθε πλευρά. Τα συνειδησιακά, τα πολιτισμικά, τα πολιτικά με ένα τρόπο πολλές φορές. Οπότε πρέπει να είμαστε λίγο πιο ανοιχτοί, να παίρνουμε αυτό που είναι ωραίο, πολύτιμο και χρήσιμο, και να πετάμε τα άλλα που δεν χρειάζονται. Γιατί το άλλο, είναι κομπλεξισμός. Ναι, θέλαμε να είμαστε πρώτοι σε κάτι, αλλά δεν είναι τώρα ζητούμενο αυτό…

Δεν με απασχολεί, δεν θέλω να μπω σε αυτήν την συζήτηση. Γιατί σημαίνει ότι θέλω να είμαι πρώτος σε κάτι, επειδή σε όλα τα άλλα είμαι στον πάτο. Αυτό υπονοεί αυτή η σκέψη.

Ή επειδή αναζητώ απεγνωσμένα μια ταυτότητα για τον εαυτό μου.

Ακριβώς. Που να μου επιτρέπει να σταθώ με πρόσωπο στην κενωνία [γέλια] του κόσμου και της Ευρώπης. Νομίζω πως έχει πράγματα η Ελλάδα να επιδείξει, και έχει πράγματα να διορθώσει. Έτσι είναι η ροή της Ιστορίας. Και έτσι προχωράνε όλες οι χώρες. Ναι, υπάρχουν πράγματα στα οποία, συγκρινόμενοι, λέμε, «α, είμαστε πολύ καλύτερα εμείς εδώ». Και είναι κι άλλα που λέμε, «αμάν! Στον πάτο είμαστε πάλι σ’ αυτό». Το θέμα είναι κανείς να κάνει όπως αισθάνεται καλύτερα, ελεύθερα, με συνείδηση, με γνώση, και πολλές φορές με στήριξη την δουλειά του. Έτσι προχωρούν τα πράγματα.

► Πληροφορίες: Στις 14, 15 και 16 Οκτωβρίου, ώρα 20:30 στην Εναλλακτική Σκηνή της ΕΛΣ. Εισιτήρια 20 και 15€, μειωμένο 10€

► Συντελεστές: Σκηνοθεσία και δραματουργία: Μιχαήλ Μαρμαρινός, Ακύλλας Καραζήσης / Μουσική: Αντώνης Ανισέγκος / Σκηνικά: Κέννυ ΜακΛέλλαν / Κοστούμια: Κάτριν Κρούμπαϊν / Φωτισμοί: Αλέκος Αναστασίου / Ερμηνεύουν: Λάμπρος Γραμματικός, Ακύλλας Καραζήσης, Ευαγγελία Καρακατσάνη, Έκτορας Λυγίζος, Ηλέκτρα Νικολούζου, Μάριος Σαραντίδης, Μαρία Σκουλά, Μιχαήλ Μαρμαρινός (guest), Μαίρη Καραζήση (συμμετοχή), Αντώνης Ανισέγκος (πιάνο, ηλεκτρονικά)

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις