Μουσείο Ηρακλειδών: Η τεχνολογία των Αρχαίων Ελλήνων στο ψηφιακό σήμερα

Τα ηθικά διλήμματα της τεχνολογίας

Όταν διαβάσαμε για πρώτη φορά την ανακοίνωση του Μουσείου Ηρακλειδών, για τη διοργάνωση του κύκλου σεμιναρίων «Πληροφορική Ηθική και η Κοινωνία της Πληροφορίας», ιδιαίτερη εντύπωση μας έκανε η αναφορά στο Ινστιτούτο Φιλοσοφίας και Τεχνολογίας, επειδή δεν έχουμε συνηθίσει τις δυο λέξεις – Φιλοσοφία και Τεχνολογία – μαζί, στην ίδια πρόταση.

Το θέμα του σεμιναρίου καθ’ εαυτό είναι ιδιαίτερα προκλητικό και ενδιαφέρον, καθώς η ταχύτατη τεχνολογική εξέλιξη αναδιαμορφώνει την κοινωνική ηθική το ίδιο γρήγορα, σε βαθμό που η κοινωνία και η ηθική της να ακολουθούν πολλές φορές ασθμαίνοντας τις εξελίξεις. Ταυτόχρονα, τα κοινωνικά δίκτυα και η υπερπροσφορά πληροφορίας, αλλάζουν το χάρτη των διαπροσωπικών σχέσεων και των μέσων επικοινωνίας με τον άνθρωπο και ορίζουν εκ νέου την έννοια του πολίτη, εισάγοντας εκείνη του «ψηφιακού πολίτη», με μια νέα σχέση με τη δημόσια σφαίρα, προκλητική αλλά και τρωτή απέναντι σε επίσης νέες και νέου είδους απειλές. Ηλεκτρονικό έγκλημα, fake news, προσωπικά δεδομένα, τα όρια στη χρήση της πληροφορίας και της τεχνητής νοημοσύνης είναι προκλητικά ερωτήματα, τα οποία το σεμινάριο θα ανιχνεύσει. Ο κύκλος σεμιναρίων, ξεκινά την Παρασκευή 19 Νοεμβρίου και θα συνεχιστεί για τέσσερις συνεχόμενες Παρασκευές, μέχρι τις 10 Δεκεμβρίου. Εισηγητής στο σεμινάριο, ο Δρ. Γιάννης Σταματέλος, πρόεδρος του Ινστιτούτου Φιλοσοφίας και Τεχνολογίας.

Κι αυτό, μας ξαναφέρνει στην αρχική μας σκέψη, για να καταλήξουμε ότι σαφέστατα η Φιλοσοφία και η Τεχνολογία συνδέονται, αιώνες τώρα, παρά τη στερεοτυπική άποψη – προφανώς λανθασμένη – ότι πρόκειται για έννοιες αντιφατικές. Όπως συνδέεται η τεχνολογία με τον πολιτισμό, αφού η καθημερινότητα των κοινωνιών είναι κομμάτι του πολιτισμού των.

Το Μουσείο Ηρακλειδών

Κι αυτή ακριβώς τη σύνδεση τεχνολογίας και πολιτισμού, υπηρετεί με διάφορους τρόπους τα τελευταία 17 και πλέον έτη το Μουσείο των Ηρακλειδών. Με περισσότερους από 20.000 επισκέπτες κάθε χρόνο, με σχεδόν 16.000 μαθητές κατά της διάρκεια της σχολικής χρονιάς, με συνεχείς και διαρκώς ανανεούμενες παιδικές και οικογενειακές δραστηριότητες, με πρωτότυπο εκθεσιακό πρόγραμμα, αποτελεί, αναμφίβολα, ένα πολιτιστικό και μουσειακό success story στην «καρδιά» της Αθήνας, ικανοποιώντας το όραμα των ιδρυτών του, του Παύλου και της Μπελίντας Φυρού. Και τα καταφέρνει επιδιώκοντας και οικοδομώντας στρατηγικές συνεργασίες, όπως η πιο πρόσφατη με το Ινστιτούτο Φιλοσοφίας και Τεχνολογίας αλλά και όπως η παλαιότερη και σημαντικότατη, με την Εταιρεία Διερεύνησης Αρχαιοελληνικής και Βυζαντινής Τεχνολογίας (ΕΔΑΒυΤ).

Καρπός της συνεργασίας με την ΕΔΑΒυΤ εξάλλου, είναι και η μόνιμη έκθεση της συλλογής «ΕΥΡΗΚΑ, Επιστήμη, Τέχνη και Τεχνολογία των Αρχαίων Ελλήνων» που φιλοξενείται στα δύο όμορφα ανακαινισμένα κτίρια των τελευταίων χρόνων του 19^ου αιώνα. Μια συλλογή που εκτίθεται σχεδόν στο σύνολό της, μετά από την επιτυχημένη της περιοδεία στην Κίνα, το 2017-2018.

Σκοπός της έκθεσης είναι, αφ’ ενός να παρουσιάσει παραστατικά τα τεχνολογικά επιτεύγματα των Ελλήνων από την προϊστορία μέχρι τη Βυζαντινή εποχή και αφ’ ετέρου να συνδυάσει το τότε με το σήμερα, ικανοποιώντας την περιέργεια (μα, πως το κάνανε αυτό τότε; ) και ξυπνώντας το ερευνητικό πνεύμα.

Οι αναφορές του Μουσείου των Ηρακλειδών στην τεχνολογία δεν είναι ούτε ευκαιριακές ούτε σημειακές. Είναι μόνιμα ανοιχτό στη συνεργασία με φορείς για τη δοκιμή καινοτόμων τεχνολογιών που σχετίζονται με τη λειτουργία των μουσείων και στο πλαίσιο αυτής της πολιτικής του, έχει παραχθεί σημαντικό ερευνητικό και πρακτικό έργο, μέσα από διπλωματικές εργασίες, δοκιμές εφαρμογής, προσομοιώσεις λειτουργίας.

Το project του Άυλου Μουσείου

Αυτή την πολιτική εξυπηρετεί και το μεγαλόπνοο project του Άυλου Μουσείου, το οποίο αναμένεται να ολοκληρωθεί έως το 2023 (με μερική χρηματοδότηση για το 2021 από το υπουργείο Πολιτισμού) και το οποίο αποσκοπεί στη δημιουργία μιας ψηφιακής αποτύπωσης της έκθεσης «Εύρηκα, Επιστήμη, Τέχνη και Τεχνολογία στην Αρχαία Ελλάδα», και όχι μόνο.

Μια ψηφιακή έκθεση, προσβάσιμη από όλους και από οπουδήποτε. Σκοπός είναι, με τη βοήθεια των δυνατοτήτων που προσφέρει το διαδίκτυο, να αρθούν οι περιορισμοί στο χώρο, το χρόνο και τις αποστάσεις. Κάποιος να μπορεί να απολαύσει μια μουσειακή επίσκεψη όποτε θέλει, από όπου βρίσκεται, χωρίς την ανάγκη μετακίνησης.

Βέβαια, για να γίνει η μουσειακή επίσκεψη, όχι απλά παρακολούθηση ενός video αλλά πραγματικά ξεχωριστή εμπειρία, πρέπει να περιλαμβάνει πολλά. Γι’ αυτό, το Άυλο Μουσείο, στοχεύει στη συμπερίληψη και ενσωμάτωση στη διαδραστική περιήγηση, τρισδιάσατων απεικονίσεων εκθεμάτων, πολλών μικρής διάρκειας video που θα απευθύνονται σε κοινό όλων των ηλικιών και των μορφωτικών επιπέδων, ηχητικών αποσπασμάτων για όσους έχουν προβλήματα όρασης, υποτιτλισμού για όσους έχουν προβλήματα ακοής, πολυγλωσσικού περιεχομένου, computer graphicsanimation για την κατανόηση του τρόπου κατασκευής ή λειτουργίας επιλεγμένων εκθεμάτων. Το Άυλο Μουσείο είναι η περίπτωση κατά την οποία η τεχνολογία γίνεται αρωγός για ανθρώπους που μέχρι σήμερα είχαν προβλήματα ή περιορισμούς στην πρόσβαση σε χώρους πολιτισμού.

Φυσικά, το πεδίο του Άυλου Μουσείου είναι ανεξάντλητο, και καθώς ο χώρος και ο χρόνος σε ένα τέτοιο project δεν είναι πρόβλημα, μπορεί να είναι επεκτάσιμο στο διηνεκές

.

Η τεκμηρίωση στη βάση της έκθεσης και στην προμετωπίδα του μουσείου

Την επιστημονική αρτιότητα και τεκμηρίωση σχεδόν όλων των αντικειμένων που παρουσιάζονται με οποιονδήποτε τρόπο – φυσικό ή ψηφιακό – στην έκθεση, έχει αναλάβει η Εταιρεία Διερεύνησης Αρχαιοελληνικής και Βυζαντινής Τεχνολογίας (ΕΔΑΒυΤ. Με το αδιαμφισβήτητο κύρος του προέδρου της, ομότιμου καθηγητή Θεοδόση Τάσιου, την αντιπροέδρου, επίσης ομότιμης καθηγήτριας Κλαίρης Παλυβού και του γραμματέα της Κωνσταντίνου Γιαννακού, η ΕΔΑΒυΤ, στρατηγικός εταίρος του Μουσείου Ηρακλειδών, εγγυάται το περιεχόμενο της ΕΥΡΗΚΑ.

ΕΥΡΗκα, η οποία περιλαμβάνει εκθέματα, που φέρουν την υπογραφή στη μελέτη, τον σχεδιασμό και την κατασκευή επιφανών μελών της ακαδημαϊκής κοινότητας, πέραν των μελών του προεδρείου της ΕΔΑΒυΤ, όπως του Μανόλη Κορρέ, του Γιάννη Σειραδάκη, του Δημήτρη Καλλιγερόπουλου, του Κυριάκου Ευσταθίου, του Γιάννη Μπιτσάκη και πολλών άλλων.

Σημειώνουμε, κλείνοντας, ότι τα δύο κτίρια του Μουσείου βρίσκονται στο Θησείο, Ηρακλειδών 16 και Αποστόλου Παύλου 37, σε απόσταση 100 μέτρων μεταξύ τους. Η έκθεση είναι επισκέψιμη Τετάρτη έως Κυριακή, από τις 10.00 έως τις 18.00. Για τα σχολεία προβλέπονται ξεναγήσεις και επισκέψεις καθ’ όλη τη διάρκεια της εβδομάδας.

Για περισσότερες πληροφορίες μπορείτε να πατήσετε ΕΔΩ.