5 πράγματα που δε γνωρίζατε για τον σπουδαίο Μανώλη Καλομοίρη

Την Πέμπτη 10 Νοεμβρίου στις 8:30 το βράδυ θα λάβει χώρα στην Αίθουσα Χρήστος Λαμπράκης του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών συναυλία της Φιλαρμόνιας Ορχήστρας Αθηνών αφιερωμένη στις οδυνηρές μνήμες της Μικρασιατικής Καταστροφής, από την οποία συμπληρώνονται φέτος 100 χρόνια.

Στο πρόγραμμα περιλαμβάνονται αποκλειστικά έργα Ελλήνων συνθετών που γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στην Μικρά Ασία, όταν ακόμη ο Ελληνισμός ήταν ακμαίος και ανθηρός. Στα έργα τους μεταφέρονται και απηχούνται οι μνήμες και τα βιώματα της παιδικής και νεανικής τους ηλικίας, που καθόρισαν σε μεγάλο βαθμό την καλλιτεχνική τους φυσιογνωμία. Ταυτόχρονα περιλαμβάνονται σκοποί, τραγούδια, χοροί, μελωδίες και ρυθμοί από την ιδιαίτερη και πλούσια πολιτιστική παράδοση της Μικράς Ασίας, της Κωνσταντινούπολης και του Πόντου.

Ο Μανώλης Καλομοίρης και ο Καπετάν Λϋρας

Κεντρικό έργο του προγράμματος είναι η σύνθεση «Από τη ζωή και τους καημούς του Καπετάν Λύρα» του Μανώλη Καλομοίρη. Γράφτηκε από τον συνθέτη προς το τέλος της ζωής του και αποτελεί το «μουσικό απομνημόνευμά» του από τη μακρόχρονη καλλιτεχνική του διαδρομή. Ο «Καπετάν Λύρας» είναι ο ίδιος ο Καλομοίρης που κρατά στα χέρια του τη «λύρα» της μουσικής δημιουργίας και των αναμνήσεων, ξεκινώντας από τα παιδικά του χρόνια στη Σμύρνη, όπου και είχε γεννηθεί.

5 πράγματα που δε γνωρίζαμε για τον σπουδαίο αυτόν Έλληνα συνθέτη

• Πριν ακόμη εγκατασταθεί μόνιμα στη Ελλάδα το 1910, είχε λάβει μέρος στις πνευματικές συζητήσεις και προβληματισμούς της εποχής του. Ήδη από την πρώτη στιγμή τάχθηκε στο πλευρό του κινήματος του Δημοτικισμού ασπαζόμενος τις απόψεις του Γιάννη Ψυχάρη. Αρθρογραφούσε σε εφημερίδες και περιοδικά, σε ακραία δημοτική γλώσσα προκαλώντας συνειδητά τους συντηρητικούς κύκλους της εποχής του. Πολύ συχνά τα κείμενα του δημοσιευόταν στον Νουμά, το γνωστότερο περιοδικό των δημοτικιστών της εποχής. Στα κείμενά του πολύ συχνά ξεκινούσε από θέματα μουσικής για να επεκταθεί σε όλα τα θέματα που απασχολούσαν τότε μια Ελληνική κοινωνία σε στάδιο μετάβασης και εκσυγχρονισμού.
• Συνέδεσε το έργο του άρρηκτα με τις μεγαλύτερες μορφές της Νεοελληνικής Λογοτεχνίας. Σχεδόν όλα του τα έργα, ακόμη κι εκείνα που δεν βασίζονται σε ποίηση ή λογοτεχνία, έχουν άμεσες ή έμμεσες αναφορές σ’ αυτήν. Το σπουδαιότερο πρότυπό του ήταν ο Κωστής Παλαμάς, στο πρόσωπο του οποίου έβλεπε τον ανανεωτή της Ελληνικής γλώσσας και ποίησης. Η γνωριμία τους υπήρξε καθοριστική και για τους δύο και ο Παλαμάς εκτίμησε το ανανεωτικό μήνυμα του Καλομοίρη και του αφιέρωσε ένα ολόκληρο ποίημα. Ο Καλομοίρης, από την άλλη, συνέθεσε μερικά από τα γνωστότερα έργα του πάνω σε στίχους του Παλαμά, όπως τον κύκλο τραγουδιών για φωνή και ορχήστρα με τίτλο «Μαγιοβότανα», από τη συλλογή «Ίαμβοι και Ανάπαιστοι» και αφιέρωσε στον ποιητή την τρίτη και τελευταία συμφωνία του, που ονόμασε «Παλαμική».
• Εκτός από την ποίηση του Παλαμά, ο Καλομοίρης προσέγγισε την τέχνη και άλλων λογοτεχνών, όπως του Κωνσταντίνου Χατζόπουλου, του Γιάννη Καμπύση, του Λορέντζου Μαβίλη κ.α. Συγκρίσιμη με την αφοσίωσή του στον Παλαμά υπήρξε και η εργασία του στον Καζαντζάκη, πάνω σε κείμενα του οποίου συνέθεσε την πρώτη του και την τελευταία του όπερα.
  Η πρώτη φέρει το όνομα «Πρωτομάστορας» χρησιμοποίησε το κείμενο του θεατρικού έργου «Η Θυσία» του Καζαντζάκη, που επεξεργάζεται τον θρύλο του Γεφυριού της Άρτας. Η τελευταία του όπερα, ο «Κωνσταντίνος Παλαιολόγος» βασίζεται επίσης σε κείμενο του Καζαντζάκη, το οποίο ο συγγραφέας έδωσε στον συνθέτη όταν εκείνος τον επισκέφτηκε στο σπίτι του στην Αντίμπ της Νότιας Γαλλίας το 1953. Ο Καλομοίρης πήρε το κείμενο και το διάβασε ολόκληρο ταξιδεύοντας με το τρένο για το Παρίσι, κλαίγοντας από συγκίνηση, όπως ο ίδιος σημειώνει. Το έργο αυτό ολοκληρώθηκε ως το τελευταίο του έργο (το «στερνό του τραγούδι») το 1962 και πρωτοπαρουσιάστηκε στο Φεστιβάλ Αθηνών λίγους μήνες μετά τον θάνατο του συνθέτη.
• Ο Καλομοίρης πρωτοστάτησε στη δημιουργία των μουσικών θεσμών που λειτούργησαν και καθόρισαν τη μουσική ζωή στην Ελλάδα από τις αρχές του 20ού αιώνα. Πρωτοστάτησε στην ίδρυση της Ένωσης Ελλήνων Μουσουργών, της Εθνικής Λυρικής Σκηνής, της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών και άλλων. Από τις θέσεις που κατείχε δεν προσπάθησε να προωθήσει αποκλειστικά το δικό του έργο αλλά και το έργο άλλων συνθετών, ιδίως προς το εξωτερικό και τους διεθνείς θεσμούς. Εκτός αυτών, αρθρογραφούσε τακτικά ως μουσικοκριτικός σε εφημερίδες, διαμορφώνοντας έτσι σε μεγάλο βαθμό και το αισθητήριο του ελληνικού φιλόμουσου κοινού.
• Κατά τη διάρκεια της Κατοχής, ο Καλομοίρης στήριξε και βοήθησε πολλούς συνεργάτες του που κινδύνευαν από τις γερμανικές αρχές λόγω της προοδευτικής ιδεολογίας τους, κρύβοντάς τους στο σπίτι του και βοηθώντας τους και οικονομικά. Επίσης, τόσο η κόρη του, Κρινιώ, όσο και άλλα μέλη του συγγενικού του κύκλου συμμετείχαν σε αντιστασιακές οργανώσεις κατά των κατακτητών, κυρίως στη Γαλλία, όπου ζούσαν.
  Παρόλα αυτά, και παρόλη την πρόσδεσή του στο άρμα του Βενιζελισμού, ο Καλομοίρης κατηγορήθηκε κατά την περίοδο μεταξύ της απελευθέρωσης και του του Εμφυλίου Πολέμου ακόμη και συνεργάτης των Γερμανών και κλήθηκε σε απολογία από τη διοίκηση της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Ευτυχώς, τα ακραία πάθη της εποχής δεν εμπόδισαν την πανηγυρική απαλλαγή του, λίγο καιρό αργότερα.

Το πρόγραμμα εκτός από το έργο του Μανώλη Καλομοίρη περιλαμβάνει τα έργα: «Βυζαντινή θυσία» του Πέτρου Πετρίδη, ο οποίος γεννήθηκε στην Καππαδοκία και «Τρία ελληνικά παραδοσιακά τραγούδια» του Γεωργίου Πονηρίδη, που γεννήθηκε στη μικρασιατική ακτή της Κωνσταντινούπολης.

Η ημερομηνία της συναυλίας «Μνήμη Μικράς Ασίας» (10 Νοεμβρίου 2022) απέχει χρονικά λίγες μόνο εβδομάδες από την επέτειο της Καταστροφής της Σμύρνης και απευθύνεται, πριν από όλα, στους ανθρώπους που έλκουν την καταγωγή τους από τους εκατοντάδες χιλιάδες πρόσφυγες του 1922. Είναι εκείνοι που διατηρούν άσβεστες τις μνήμες και τα τεκμήρια της χρυσής εποχής του ελληνικού στοιχείου της Μικράς Ασίας και της Σμύρνης, αλλά και της ανείπωτης καταστροφής που ακολούθησε.

Στη συναυλία συμμετέχουν οι σολίστ: Νίνα Κουφοχρήστου (σοπράνο), Σοφία Κυανίδου (σοπράνο), Φίλιππος Μοδινός (τενόρος), Τάσης Χριστογιαννόπουλος (βαρύτονος).

Συμπαραγωγή: Φιλαρμόνια Ορχήστρα Αθηνών – Μέγαρο Μουσικής Αθηνών/Τιμές εισιτηρίων: 7 € (φοιτητές, νέοι έως 25 ετών, άνεργοι, ΑμεΑ, 65+, πολύτεκνοι) ● 10 € ● 15 €/Διάρκεια: 110 λεπτά περίπου (με διάλειμμα)/Eισιτήρια: 210 72 82 333 ● megaron.gr

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις