Danilo Perez – Ο “Βούδας” Wayne Shorter και ένα νέο κίνημα που λέγεται Global Jazz

Η πολύτιμη μουσική κληρονομιά ενός εμβληματικού σαξοφωνίστα και συνθέτη της Jazz, του μυθικού Wayne Shorter, παρουσιάζεται σε ένα ενδιαφέρον αφιέρωμα, σε συνέχεια της σειράς συναυλιών “In touch with the Jazz Masters”, τη Δευτέρα 31 Μαρτίου στο Θέατρο Παλλάς.

Oι στενότεροι – για πάνω από μία 20ετία συνεργάτες του στο κουαρτέτο του – ο σπουδαίος πιανίστας Danilo Pérez, o κορυφαίος μπασίστας John Patitucci και ο εκπληκτικός Brian Blade στα τύμπανα, που βρίσκονταν πλάι στον Wayne Shorter για πάνω από δύο δεκαετίες, γιορτάζουν την κολοσσιαία παρακαταθήκη που άφησε πίσω του, αυτός ο πραγματικός Jazz Master.  Μαζί τους ο σαξοφωνίστας Ravi Coltrane, γιος ενός άλλου μύθου, του John Coltrane!

Θα ήταν αδύνατο να ξεχωρίσει κανείς αν ο Wayne Shorter, ο θρύλος με τα 12 Grammy, άφησε το πιο βαθύ του αποτύπωμα στη jazz ως συνθέτης ή ως σαξοφωνίστας. Για πάνω από έξι δεκαετίες, υπήρξε φάρος έμπνευσης, οδηγώντας τη mainstream, τη modal και τη fusion jazz σε νέα, ανεξερεύνητα μονοπάτια. Η μουσική του δεν ήταν απλώς νότες· ήταν ιστορίες, συναισθήματα, όνειρα που ταξίδευαν ανάμεσα στον αυτοσχεδιασμό και τη σύνθεση, δημιουργώντας έναν ήχο που άλλαξε για πάντα την ιστορία της jazz.

Από τα 50’s, όταν έδινε πνοή στους Jazz Messengers του Art Blakey, μέχρι τα χρόνια δίπλα στον θρυλικό Miles Davis, και αργότερα ως συν-δημιουργός των Weather Report, που επαναπροσδιόρισαν το fusion, ο Wayne Shorter δεν ήταν ποτέ απλώς ένας ακόμα μουσικός. Και τις τελευταίες δύο δεκαετίες, με το κουαρτέτο του μαζί με τους Perez, Patitucci και Blade, συνέχισε να αποδεικνύει αδιάκοπα αυτό που όλοι ήξεραν γι’ αυτόν: ότι ήταν μια ιδιοφυΐα, ένας από τους κορυφαίους συνθέτες και ένας πραγματικός πρωτοπόρος της μουσικής.

Λίγο πριν δούμε το κουαρτέτο στη σκηνή ο βραβευμένος με Grammy Παναμέζος πιανίστας, συνθέτης, εκπαιδευτικός και κοινωνικός ακτιβιστής Danilo Pérez μας μίλησε για τα όσα αναμένεται να ακούσουμε στο Παλλάς.

Ο Danilo Pérez είναι Καλλιτέχνης για την Ειρήνη της UNESCO, Πολιτιστικός Πρέσβης στη Δημοκρατία του Παναμά, Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Berklee Global Jazz Institute και Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Φεστιβάλ Τζαζ του Παναμά. Τα προηγούμενα χρόνια, διετέλεσε πρεσβευτής καλής θέλησης της UNICEF.

Είναι επίσης η “ψυχή” του Ιδρύματος Danilo Pérez σκοπός του οποίου είναι η μουσική εκπαίδευση των νέων, ώστε να αναπτύξουν πλήρως τις δυνατότητές τους και να ζήσουν μια παραγωγική ζωή. Το Ίδρυμα προωθεί την εκπαίδευση και την ερμηνεία στη μουσική.

Να βιώσεις την αίσθηση “μηδενικής βαρύτητας”

– Η επιρροή του Wayne Shorter στην τζαζ είναι αδιαμφισβήτητη, αλλά πέρα από τις διακρίσεις και την αναγνώριση, τι τον έκανε πραγματικά εξαιρετικό ως μουσικό και άνθρωπο στα δικά σας μάτια;

Ο Wayne Shorter ήταν εξαιρετικός επειδή ζούσε τη μουσική του και δεν ήταν απλώς συνθέτης, σαξοφωνίστας ή επικεφαλής ορχήστρας – ήταν φιλόσοφος και αναζητητής, ένας αφηγητής ιστοριών που χρησιμοποιούσε τον ήχο ως μέσο για να μεταφέρει άπειρες δυνατότητες για τη ζωή.

Ως ηγέτης των συγκροτημάτων του, ποτέ δεν προώθησε πραγματικά τον ατομικισμό, αντίθετα ενθάρρυνε αυτό που ονομάζω «συλλογική ιδιοφυΐα». Μας ενέπνευσε να ακούμε βαθιά, να εμπιστευόμαστε το άγνωστο, να αποδεχόμαστε αυτό που αποκαλούσε «συνεχείς δημιουργικές διαμορφώσεις». Ποτέ δεν παίξαμε έτσι απλά μια μελωδία για να πάμε παρακάτω – έπρεπε να είμαστε πολύ παρόντες, πολύ αφοσιωμένοι και πάντα ανοιχτοί στη μεταμόρφωση.

Οι βουδιστικές του ιδέες διαχέονταν σε ό,τι έκανε. Γι’ αυτόν, όπου υπήρχε αντίσταση, δημιουργούνταν αξία. Μας έλεγε να γέρνουμε στην αβεβαιότητα, να αγωνιζόμαστε για τη χαρά της και να χρησιμοποιούμε τη μουσική ως τρόπο κατανόησης του εαυτού μας και του κόσμου.

Ο Wayne μας υπέβαλε επίσης βαριές ερωτήσεις: «Γιατί φοβάστε;», «Ποιος είναι ο σκοπός της μουσικής;», «Πώς η μουσική είναι για εσάς ένα εργαλείο για να ανοίξετε τον κόσμο;». Αυτές δεν ήταν πια φιλοσοφικές ερωτήσεις- έγιναν εκκλήσεις για δράση, ζητώντας μας να ζήσουμε και να παίξουμε με πρόθεση.

Για τον Wayne, πρώτα και κύρια, η μουσική σήμαινε την αφήγηση ιστοριών, όχι μόνο να λέμε τις δικές μας ιστορίες, αλλά να συγκεντρώνουμε και να μοιραζόμαστε ιστορίες θάρρους, αγώνα και αγάπης. Τίποτα από όσα έλεγε δεν ήταν απόμακρο, καμία ιδέα δεν πήγαινε χαμένη. Μας δίδαξε ότι ακόμα κι αν κάτι δεν λειτουργούσε τη δεδομένη στιγμή, τελικά θα έβρισκε το δρόμο του στο σύμπαν.

Δεν έπαιζε απλώς μουσική – διεύρυνε το τι θα μπορούσε να είναι η μουσική. Μας υπενθύμισε να γιορτάζουμε την ανθρωπότητα (και ανθρωπιά)- μέσω της τέχνης του, μας άφησε έναν χάρτη για να περιπλανηθούμε στο άγνωστο με θάρρος, περιέργεια και αστείρευτη φαντασία.

– Συχνά μιλούσε για την τζαζ ως μια τολμηρή και ατρόμητη μορφή τέχνης – «σε προκαλώ», όπως έλεγε. Είπε ότι το πιο σημαντικό εργαλείο είναι η φαντασία. Ποια ήταν μερικά από τα πιο πολύτιμα μαθήματα που πήρατε από αυτόν, τόσο μουσικά όσο και προσωπικά;

Ο Shorter με δίδαξε να κυνηγάω το άγνωστο και να ζω την κάθε στιγμή πλήρως. Με προκάλεσε να αγκαλιάσω τον φόβο και την αβεβαιότητα, θέτοντας βαθιές ερωτήσεις όπως: Γιατί φοβάσαι να παντρευτείς; Γιατί φοβάσαι το απροσδόκητο; Μέσα από τη σοφία του, έμαθα ότι η μουσική και η ζωή είναι βαθιά συνυφασμένες – αν η μουσική είναι η αφήγηση ιστοριών, τότε πρέπει να συσσωρεύω ιστορίες θάρρους, αγώνα, αποδοχής και αγάπης για να τις εκφράσω πραγματικά.

Συχνά έλεγε: «Σε προκαλώ», θυμίζοντάς μου ότι η τζαζ -και η ζωή- έχει να κάνει με την ατρόμητη εξερεύνηση. Με ενέπνευσε να χρησιμοποιώ τη δημιουργική διαδικασία σε όλες τις πτυχές της ζωής μου, να αναρωτιέμαι για τον σκοπό της μουσικής και να σκέφτομαι πέρα από τις συμβάσεις. Το πιο σημαντικό, ο Wayne με ενέπνευσε να παίζω και να συνθέτω μουσική για τον κόσμο που ήθελα να δω – έναν κόσμο που διαμορφώνεται από τη φαντασία, τις δυνατότητες και την απεριόριστη δημιουργικότητα. Οι διδασκαλίες του μου εμφύσησαν μια βαθιά αίσθηση αδελφοσύνης και οικογένειας, διαμορφώνοντας το ταξίδι μου τόσο σε προσωπικό όσο και σε καλλιτεχνικό επίπεδο. Μέσω του Wayne, έμαθα ότι το κλειδί για τη δημιουργικότητα είναι να μπαίνεις στο άγνωστο με ανοιχτή καρδιά, θάρρος και απεριόριστη φαντασία.

– Ο αυτοσχεδιασμός και η σύνθεση ήταν βαθιά συνυφασμένες στη μουσική του.Πώς προσεγγίζετε αυτή τη λεπτή ισορροπία στο δικό σας παίξιμο, ιδιαίτερα σε αυτό το αφιέρωμα στην κληρονομιά του;

Ο αυτοσχεδιασμός και η σύνθεση, κατά την άποψή μου, είναι το ίδιο νόμισμα με δύο όψεις. Αν σκέφτομαι μια παράσταση, πολύ συχνά συμβαίνει να γίνεται αυτοσχεδιασμός με βάση τη δομή της σύνθεσης. Σε αυτό το αφιέρωμα, θα τιμήσουμε το γεγονός ότι η μουσική του Wayne θα επιτρεπόταν να λάβει χώρα μόνο μέσα στη δομή μιας σύνθεσης, ενώ αφήνει χώρο για το πνεύμα του αυτοσχεδιασμού. Το ονομάζουμε αυτό comprovisation (!) με μια προσέγγιση “zero gravity”. Ο Wayne ήταν τόσο σπουδαίος στο να τα διαμορφώνει μαζί, και πιστεύω ότι η μουσική του λάμπει με το να κατοικεί πραγματικά σε αυτό το σημείο τομής όπου η σύνθεση γίνεται μια ζωντανή, αναπνέουσα οντότητα, που εξελίσσεται συνεχώς και δεν δεσμεύεται από τη μονιμότητα.

– Μπορείτε να θυμηθείτε μια συγκεκριμένη στιγμή, εντός ή εκτός σκηνής, όπου νιώσατε την απόλυτη μαγεία της παρουσίας και της καλλιτεχνίας του;

Υπήρχαν πολλές στιγμές κατά τη διάρκεια των εμφανίσεών μας με τον Wayne, τον John και τον Brian που το κουαρτέτο φαινόταν να βρίσκεται σε τέλεια αρμονία. Ήταν σαν να βρισκόμασταν όλοι σε μια βαθιά, διαλογιστική κατάσταση, με τον Wayne να λειτουργεί ως πνευματικός οδηγός που μας καθοδηγούσε. Υπήρχε μια σπάνια, σχεδόν μυστικιστική σύνδεση που πήγαινε πέρα από τις νότες που παίζαμε – κάθε ήχος φαινόταν σκόπιμος, συνδεδεμένος με κάτι πολύ μεγαλύτερο. Η παρουσία του Wayne στη σκηνή ήταν σαγηνευτική, και για μια σύντομη στιγμή, αισθανθήκαμε σαν να σταμάτησε ο χρόνος και να ήμασταν μέρος κάποιου πράγματος πέρα από εμάς τους ίδιους. Ήταν καθαρή μαγεία. Θυμάμαι έντονα μια συναυλία στο Φεστιβάλ Τζαζ του Μόντρεαλ, όπου κυριολεκτικά αιωρήθηκα.

– Ποια είναι η πιο συγκινητική στιγμή για εσάς στο ντοκιμαντέρ «Wayne Shorter: Zero Gravity»;

Μια από τις πιο συγκινητικές στιγμές στο “Wayne Shorter: Zero Gravity” είναι όταν ο Wayne αναλογίζεται τις βαθιές προσωπικές του απώλειες, ιδιαίτερα το θάνατο της κόρης του, Iska, και αργότερα της συζύγου του, Ana Maria, στην τραγωδία της πτήσης 800 της T.W.A.. Παρά τον τεράστιο πόνο, ο Wayne μιλάει με φιλοσοφική ισορροπία, βρίσκοντας παρηγοριά στην ιδέα ότι «η τραγωδία είναι προσωρινή», ενώ μια  (υπερβατική) «σταθερά» περιμένει την κατανόησή μας.

Αυτή η στιγμή αναδεικνύει την εξαιρετική προσαρμοστικότητα και την πνευματική διορατικότητα του Wayne, δείχνοντας πώς ξεπέρασε τη θλίψη για να συνεχίσει να μοιράζεται τη μουσική του και να εμπνέει τους άλλους. Ο (Αμερικανός μουσικός της τζαζ, διευθυντής ορχήστρας και συνθέτης) Herbie Hancock προσθέτει ένα άλλο επίπεδο περιγράφοντας πώς, ακόμη και στη δική του θλίψη, ο Wayne ήταν συχνά αυτός που παρηγορούσε τους φίλους του. Η ικανότητά του να παρέχει παρηγοριά και σοφία, ακόμη και όταν πάλευε με την προσωπική απώλεια, αντανακλά την ανιδιοτέλεια και τη βαθιά ενσυναίσθηση του Wayne, κάνοντας την επίδρασή του στους άλλους ακόμη πιο βαθιά.

 

“H τζαζ θα έχει πάντα να κάνει με το γκρέμισμα των τειχών”

– Με ποιους τρόπους οι βουδιστικές πεποιθήσεις του Shorter διαμόρφωσαν την οπτική του για τη μουσική και το μήνυμά της για την ανθρωπότητα;

Οι βουδιστικές πεποιθήσεις του Wayne αποτέλεσαν τη βάση της προσέγγισής του στη μουσική. Θεωρούσε τη μουσική ως έναν τρόπο έκφρασης της διασύνδεσης όλων των πραγμάτων. Η φιλοσοφία του επικεντρωνόταν στην ενσυνειδητότητα, την παρουσία και τη μη προσκόλληση και πίστευε ότι η μουσική μπορούσε να ξεπεράσει το εγώ και να εισέλθει σε μια συλλογική συνείδηση, όπου οι άνθρωποι θα βίωναν ότι είναι ένα. Η πρακτική του τον οδηγούσε περαιτέρω στο να είναι πολύ πιο παρών στη στιγμή, και έτσι θα μεταφερόταν στη μουσική -κάθε νότα, η σιωπή επίσης- θα ήταν αυτή η έκφραση του “τώρα”. Μια τέτοια ταύτιση της εμπειρίας καθιστούσε τη μουσική κάτι περισσότερο από ήχο, αλλά μάλλον ένα μέσο για την κατανόηση και, ιδανικά, για το μοίρασμα μιας εμπειρίας του να είσαι άνθρωπος. Μας δίδαξε ότι στη ζωή δεν υπάρχει αρχή ή τέλος και ότι η μόνη σταθερά είναι η αλλαγή.

– Η συναυλία σας δεν είναι μόνο ένας εορτασμός της κληρονομιάς του Wayne Shorter, αλλά και της ίδιας της σύγχρονης τζαζ. Πώς πιστεύετε ότι το είδος έχει εξελιχθεί με τα χρόνια και πού το βλέπετε να κατευθύνεται στο μέλλον;

Δεν αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι η τζαζ ανέκαθεν αναπτυσσόταν με την καινοτομία και την υπέρβαση των ορίων – ήταν η ουσία του είδους για πολύ καιρό.

Με την πάροδο των χρόνων, η τζαζ εξελίχθηκε παράλληλα με την κοινωνία και την τεχνολογία. Σήμερα, βλέπουμε μια συγχώνευση διαφορετικών ήχων, από την ηλεκτρονική μέχρι την παγκόσμια μουσική. Πιστεύω ότι η τζαζ θα έχει πάντα να κάνει με το γκρέμισμα των τειχών – να συνδέεται με νέα ακροατήρια, να αγκαλιάζει τις νέες τεχνολογίες και να αντανακλά την ποικιλομορφία και την πολυπλοκότητα του κόσμου στον οποίο ζούμε. Βλέπω την τζαζ να ενσωματώνει φρέσκες φωνές από όλες τις γωνιές του πλανήτη, δημιουργώντας ένα νέο κίνημα γνωστό ως Global Jazz. Υπάρχουν τεράστιες δυνατότητες σε αυτή τη μουσική, καθιστώντας την ένα διαρκώς συναρπαστικό και απρόβλεπτο ταξίδι.

– Τι να περιμένει το ελληνικό κοινό από την εμφάνισή σας στο Θέατρο Παλλάς και πώς ελπίζετε ότι θα βιώσουμε την κληρονομιά του Wayne μέσα από τη μουσική σας;

Θα είναι μια παράσταση που θα σας ταξιδέψει μέσα από τη δική μας ερμηνεία της μουσικής του Wayne Shorter – μια περιπέτεια όπου ο αυτοσχεδιασμός και η σύνθεση συγχωνεύονται, όλα ριζωμένα στην πνευματική έκφραση. Η ελπίδα μου είναι ότι, κατά τη διάρκεια της συναυλίας, θα νιώσετε την ίδια βαθιά σύνδεση που ένιωθα πάντα όταν έπαιζα με το Wayne Shorter Quartet – ένα είδος ακρόασης και κοινής εμπειρίας που ξεπερνά τη σκηνή.

Στόχος μας είναι να τιμήσουμε την κληρονομιά του Wayne, εξασφαλίζοντας ότι η μουσική του θα αντηχεί στην παρούσα στιγμή και θα μιλάει για τη σημασία της για το σημερινό κοινό. Ελπίζω ότι θα συγκινηθείτε και είναι μία πρόκληση, όπως και για μένα, μέσα από τα μαθήματα που μετέδωσε ο Wayne όλα αυτά τα χρόνια. Θα είμαστε εκεί μαζί με τους αδελφούς μου από το Wayne Shorter Quartet, John Patitucci και Brian Blade, και τον ειδικό καλεσμένο μας, Ravi Coltrane.

Θα ήθελα στην παράσταση να βιώσετε την αίσθηση «μηδενικής βαρύτητας» και αυτό που μου αρέσει να αποκαλώ «θεραπεία ερμηνείας» – όπου η μουσική θεραπεύει, υπερβαίνει και μας συνδέει όλους.

Εισιτήρια more.com.