Είδαμε τον “σαρωτικό” Σταύρο Ξαρχάκο να σκορπά ρίγη συγκίνησης στη Μονή Τοπλού της Κρήτης

Ανάμεσα στην ήσυχη Σητεία και το Φοινικόδασος του Βάι βρίσκεται ένα μέρος υπερβατικό που μοιάζει να αναδύεται μέσα από την απεραντοσύνη. Ο χρόνος φαίνεται να έχει σταματήσει όταν περπατάς στο πετρόχτιστο εσωτερικό της Μονής Τοπλού, ερωτήματα υπαρξιακά αναδύονται αυτόματα μέσα σου και ένα δέος επικαλύπτει τα πάντα, καθώς νιώθεις τις σπάνιες βυζαντινές εικόνες να σε κοιτούν κατάματα.

Το μοναστήρι υπήρξε κατά τον 14ο και 15ο αιώνα κέντρο καλλιέργειας των Τεχνών και των Γραμμάτων, ενώ στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, μετά την κατάληψη της Σητείας το 1646, η Μονή παρέμεινε ενεργή στο επίκεντρο των αγώνων για την ελευθερία, αναπτύσσοντας σπουδαίο εθνικό, κοινωνικό και εκπαιδευτικό έργο.

Επισκεφθήκαμε τη Μονή το μεσημέρι προκειμένου να μας ξεναγήσει ο ηγούμενος στο εσωτερικό της και να μας μυήσει στη φιλοσοφία της ζωής “κεκλεισμένων των θυρών”. Η συναυλία του Σταύρου Ξαρχάκου θα λάμβανε χώρα το βράδυ, στον προαύλιο χώρο. Ο ίδιος ο συνθέτης επέλεξε να ακουστεί το “Νυν και Αεί” εκεί και καταλάβαινα απόλυτα το γιατί.

Το ίδιο βράδυ, βρεθήκαμε ανάμεσα σε περισσότερους από 1.500 θεατές που πλημμύρισαν την Ιερά Μονή Τοπλού για να υποκλιθούν στα διαχρονικά τραγούδια του Ξαρχάκου.

Μία λιτή και απέριττη “σκηνή” οριοθετήθηκε πάνω στο χώμα, μπροστά από τον επιβλητικό ανεμόμυλο, που δεσπόζει στον περίβολο του πιο ξακουστού μοναστηριού της Κρήτης. Εδώ δεν χωρούν φαντεζί σκηνικά, visuals ή οτιδήποτε περιττό για απλό εντυπωσιασμό. Μόνο μερικά κεριά, η μουσική και η ελληνική σημαία. Αυτό το αφαιρετικό σκηνικό, εκεί όπου ο κόσμος μπορούσε να ανασάνει παράλληλα με την ορχήστρα και σχεδόν να αγγίξει τον μεγάλο Έλληνα δημιουργό, απεδείχθη η απόλυτα ιδανική συνθήκη για να να “συναντηθούμε” με τις μουσικές του.

Η Μονή Τοπλού “φωτίστηκε” για πάνω από μιάμιση ώρα με τα τραγούδια του Ξαρχάκου, τα οποία ερμήνευσε βαθιά και ουσιαστικά η σύζυγός του και γνωστή ερμηνεύτρια, Ηρώ Σαΐα, με τη συνοδεία εγχόρδων και πνευστών 10μελούς ορχήστρας.

Την αυλαία της βραδιάς “σήκωσε” η Φιλαρμονική Ορχήστρα Λιμενικού Σώματος Ελληνικής Ακτοφυλακής, που ερμήνευσε πασίγνωστα κομμάτια του Ξαρχάκου. “Μάτια Βουρκωμένα”, “Άπονη ζωή”, “Φτωχολογιά”, “Υπομονή”. Ο κόσμος τα αναγνώριζε από τις πρώτες νότες και μουρμούριζε χαμηλόφωνα,”χτίζοντας” την όρεξη για ό,τι θα ακολουθούσε.

Πρώτη μπροστά στο κοινό στάθηκε εύθραυστη και ευθυτενής, η Ηρώ Σαΐα που ερμήνευσε μοναδικά το τροπάριο της Κασσιανής, μελοποιημένο φυσικά από τον Σταύρο Ξαρχάκο. “Ψάλλεται τη Μ.Τρίτη αλλά θεωρήσαμε ότι είναι μία υπέροχη ευκαιρία να το πούμε εδώ απόψε” είπε στο κοινό και προχώρησε συστήνοντας τους μουσικούς της βραδιάς – οι οποίοι μαζί με εμάς έζησαν μία έντονη εμπειρία που θα τους ακολουθεί για χρόνια (όπως εξομολογήθηκαν στο τέλος της συναυλίας).

Η Ηρώ Σαΐα συνέχισε ερμηνεύοντας το υπέροχο λιβανέζικο τραγούδι με τίτλο “Wa Habibi”, έναν παραδοσιακό θρήνο για την Μάνα Παναγία. Τον λυρικό ύμνο της Μεγάλης Παρασκευής έχουν “ψάλλει” η αξεπέραστη Feirouz, αλλά και μια από τις μεγαλύτερες τραγουδίστριες του αραβικού κόσμου, η Umm Kulthum.

Η είσοδος του Ξαρχάκου στη “σκηνή” καταχειροκροτήθηκε και ο σφυγμός ανέβηκε κατακόρυφα με το αριστούργημα “Μάνα μου Ελλάς” και τα “ψεύτικα τα λόγια τα μεγάλα” – ένα τραγούδι βασισμένο πάνω σε ένα από τα ωραιότερα ποιήματα του Γκάτσου, το “Γύφτισσα μαϊμού”.

Παθιασμένος, σαρωτικός και “αιώνιος έφηβος” ο Σταύρος Ξαρχάκος κυριάρχησε με τη γνωστή του λαχτάρα να… τακτοποιήσει με τη μουσική “το συναισθηματικό και το μυστηριακό μας χάος”.

Ακολούθησαν μεταξύ άλλων τα: “Για Ποιο Ταξίδι Κίνησες Να Πας”, “Δεν έχει Αρχή”, “Μεγάλη Παρασκευή”, “Τα Τρένα Που ‘Φύγαν”,”Νυν και Αεί” και ”Έβαλε ο Θεός σημάδι”. Εξαιρετικός ερμηνευτικά στο τραγούδι ήταν και ο Βασίλης Προδρόμου.

Εκτός από το πολυαγαπημένο “Δίχτυ” με την υπαρξιακή προτροπή “μονάχος βρες την άκρη της κλωστής, κι αν είσαι τυχερός ξεκίνα πάλι”, μία από τις δυνατές ερμηνευτικά στιγμές της βραδιάς ήταν το παραδοσιακό τραγούδι “Σε ψηλό βουνό” (ο αητός) με την Ηρώ Σαΐα σε μια στιγμή απόλυτης ψυχικής διαμοιβής με τον μουσικοσυνθέτη στη σκηνή.

“Άπιαστος” μαέστρος της όλης εμπειρίας, ο Σταύρος Ξαρχάκος. Ένας ακάματος “σαμάνος” της μουσικής, που σίγουρα είχε ήδη “χορογραφήσει” στο μυαλό του όλη τη συναυλία, από την πρώτη νότα μέχρι την τελική υπόκλιση. Κάποιες στιγμές δωρικός και ασάλευτος, άλλες φορές σαν παιδί ενθουσιασμένο από τον ήχο του κάθε μουσικού οργάνου, πλησίαζε διαδοχικά τους μουσικούς με τα εκφραστικά του δάχτυλα, που έμοιαζαν τα ίδια να “παράγουν” νοητά τις μουσικές νότες. Μια ζωντάνια που μας θύμισε και το ξεχωριστό μάθημα για τη Φραγκοσυριανή που είχε δώσει σε νεαρούς μουσικούς σε εστιατόριο της Σύρου τον περασμένο Ιούνιο.

Και αφού μας καθοδήγησε στο “κλειστό” του σύμπαν και τραγουδήσαμε πηγαία “να λες δεν πειράζει θα έρθει άσπρη μέρα και για εμάς”, σε στίχους του τρισμέγιστου Νίκου Γκάτσου, η βραδιά έληξε με ένα αισιόδοξο μουσικό “φτερούγισμα”. Έτσι όπως τελικά εκείνος θέλει να είμαστε, αντιμετωπίζοντας με επιμονή και εσωτερική δύναμη όλες τις αντιξοότητες της ζωής. Να είμαστε αισιόδοξοι! “Και τραγουδώ στην κουπαστή, Σ’ όλο τον κόσμο ν’ ακουστεί, φύσα αεράκι, φύσα με”. Τώρα και για πάντα, “Νυν και Αεί”.

Λίγα λόγια για την ιστορική Μονή Τοπλού στη Σητεία

Η συναυλία “Νυν και Αεί” του Σταύρου Ξαρχάκου φιλοξενήθηκε στον προαύλιο χώρο της Ιεράς Μονής της Παναγίας Ακρωτηριανής και του Αγίου Ιωάννη του θεολόγου Τοπλού Σητείας, που βρίσκεται στο βόρειο-ανατολικό άκρο της Κρήτης και αποτελεί μια από τις πιο παλιές και πιο ιστορικές μονές του νησιού.

Είναι το μεγαλύτερο και το πιο επιβλητικό οχυρωματικού τύπου Μοναστήρι της Ανατολικής Κρήτης, με το περίτεχνο καμπαναριό του να δεσπόζει στο τοπίο. Αποτέλεσε ασφαλές φρούριο για τους κατοίκους της γύρω περιοχής στα δύσκολα χρόνια των αλλεπάλληλων πειρατικών επιδρομών κατά τον Μεσαίωνα, αλλά και κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας. Η Μονή είχε το προνόμιο να διαθέτει κανόνι (τοπ) για καθαρά αμυντικούς λόγους, από όπου προκύπτει και το όνομα “Τοπλού”.

Όπως αναφέρθηκε στην ξενάγησή μας που έγινε από την “ψυχή” της Μονής, τον Ηγούμενο Αρχιμ. Αμβρόσιο Σκαρβέλη, η Τοπλού ήταν κέντρο καλλιέργειας των Τεχνών και των Γραμμάτων και βρισκόταν σε ακμή κατά τον 14ο και 15ο αιώνα. Αυτό φαίνεται από τον μεγάλο αριθμό σημαντικών βυζαντινών εικόνων εκείνης της περιόδου που διαθέτει.

Στα χρόνια της Τουρκοκρατίας, μετά την κατάληψη της Σητείας το 1646, η Μονή παρέμεινε πάντοτε στο επίκεντρο των αγώνων για την ελευθερία και ανέπτυξε σπουδαίο εθνικό, κοινωνικό και εκπαιδευτικό έργο.

Σήμερα, στην Ιερά Μονή Τοπλού φυλάσσονται μνημειακής αξίας κειμήλια (συλλογές φορητών εικόνων, χειρόγραφα και παλαίτυπα, χαρακτικά και χαλκογραφίες κ.α) που εκτίθενται συντηρημένα σε ειδικά διαμορφωμένους επισκέψιμους χώρους.

Η Μονή ακολουθώντας την παράδοση πολλών αιώνων και με την καλλιεργητική εμπειρία των Πατέρων πρωτοστατεί στη βιολογική καλλιέργεια του αμπελιού και της ελιάς. Το Μοναστηριακό συγκρότημα περιβάλλεται από αμπέλια και ελαιώνες και ό,τι παράγεται είναι βιολογικό χωρίς τη χρήση επιβλαβών για τον άνθρωπο και το περιβάλλον χημικών φυτοφαρμάκων.

Όπως είπε στο News 24/7 o Ηγούμενος Αμβρόσιος Σκαρβέλης: “Η μονή Τοπλού βρίσκεται στο ανατολικότερο άκρο της Κρήτης και από τον 14ο αιώνα αξιοποιεί τις γνώσεις των πατέρων στη βιολογική καλλιέργεια. Το 1990, που η παραγωγή βασιζόταν σε τεράστιο βαθμό στη χρήση φυτοφαρμάκων, η Μονή μας πήγε κόντρα και ανέτρεψε τα δεδομένα χρησιμοποιώντας βιολογικά παραδοσιακά σκευάσματα για την αντιμετώπιση των ασθενειών των φυτών. Ασχοληθήκαμε με την καλλιέργεια και την αναγέννηση των παλαιών αμπελώνων της Μονής από τα τέλη της δεκαετίας του ‘90. Στην εποχή τη δική μου, σήμερα, οργανώνουμε τη συστηματική αμπελουργία. Σήμερα πάμε σε ειδικούς που ασχολούνται με συστηματικό και επιστημονικό τρόπο με την παραγωγή μας. Παράγουμε κρασί και ελαιόλαδο και η Μονή διατηρεί πρόβατα και κατσίκια.”

Ο Ηγούμενος μας εξήγησε ότι η Μονή είναι ευφήμως γνωστή σε όλο τον κόσμο για τα περίφημα βιολογικά της προϊόντα, το κρασί και το ελαιόλαδο με την ιστορική επωνυμία “Τοπλού”.

Διαθέτει σύγχρονο οινοποιείο και αποστακτήριο που επεξεργάζεται και οινοποιεί τα βιολογικά σταφύλια των ιδιόκτητων αμπελώνων της και παράγει τα περίφημα βιολογικά κρασιά και την παραδοσιακή τσικουδιά. Εκτός από το λευκό Θραψαθήρι και Βηλάνα και το κόκκινο Merlot – Syrah που ήδη έχουν γίνει σημείο αναφοράς, δοκιμάσαμε και το γλυκό κόκκινο κρασί από λιαστά σταφύλια της ποικιλίας Λιάτικο.

Παράλληλα, η Μονή για πολλά χρόνια ηγείται της προσπάθειας βιολογικής καλλιέργειας της ελιάς και της παραγωγής, τυποποίησης και εμπορίας του μοναδικού στον κόσμο βραβευμένου σητειακού ελαιολάδου Προστατευόμενης Ονομασίας Προέλευσης, προστατεύοντας το μοναδικό αυτό προϊόν και δίδοντας του υψηλή ποιοτική αξία.

**Στη συναυλία που πραγματοποιήθηκε στη Μονή Τοπλού τη Δευτέρα 26 Σεπτεμβρίου έδωσαν το “παρών” ο Σεβασμιώτατος Μητροπολίτης Ιεραπύτνης και Σητείας κ. Κύριλλος, ο Υπουργός Ναυτιλίας και Νησιωτικής Πολιτικής κ. Ιωάννης Πλακιωτάκης, ο Δήμαρχος Σητείας κ. Γεώργιος Ζερβάκης, ο Αντιπεριφερειάρχης Λασιθίου κ. Ιωάννης Ανδρουλάκης, ο Αρχηγός του Λιμενικού Σώματος Αντιναύαρχος Λ.Σ. κ. Γεώργιος Αλεξανδράκης καθώς και ο Προηγούμενος της Ιεράς Μονής Τοπλού Αρχιμ. Φιλόθεος Σπανουδάκης. Η εκδήλωση ξεκίνησε με το θερμό καλωσόρισμα του Πανοσιολ. Ηγουμένου της Ιεράς Μονής Αρχιμ. Αμβροσίου Σκαρβέλη.

Συμμετείχαν οι μουσικοί: Χρήστος Θεοδώρου (πιάνο), Ηρακλής Ζάκκας (μπουζούκι), Τάσος Μισυρλής (τσέλο), Δημήτρης Τσεκούρας (ηλεκτρικό μπάσο), Παντελής Ντζιάλας (ηλεκτρική και ακουστική κιθάρα), Βασίλης Προδρόμου (κιθάρα και τραγούδι), Δημήτρης Καζάνης (βιολί), Γιάννης Δίσκος (πνευστά), Στέφανος Χατζηαναγνώστου (φλάουτο), Βαγγέλης Πασχαλίδης (σαντούρι).

Ακολουθήστε το News247.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις